Pandemi sürecinde omurga sağlığı

Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Op Dr Ramazan Sarı'da hayatını tıbba adamış bilim insanlarından. Sevgili Ramazan; zona geçirdiğim dönemde ağrılarıma son veren ve yeniden konforlu bir yaşama dönmemi sağlayan çok değerli bir hekim. Nisan ayında "Pandemi Sürecinde Omurga Sağlığı" başlığıyla bir canlı yayın gerçekleştirdik. Konuştuklarımız ayında kalmasın diyerek yazıya döktük. Bir kişiye bile fayda sağlasak ne mutlu bize :)

Dr. Ramazan SARI kimdir?

1976 İstanbul doğumlu, evli ve iki çocuk babasıdır. İlk ve ortaöğretimini İstanbul'da tamamlamış olup, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi mezunudur. Beyin ve sinir hastalıkları uzmanlığını Göztepe Eğitim ve Araştırma hastanesinde tamamlamıştır. Halen Acıbadem Maslak Hastanesinde Bayin Cerrahisi Uzmanı olarak çalışmaktadır.

Sevgili Doktorum; sağlıklı omurga nedir?

Omurga birden fazla özellikteki dokunun birbiriyle uyum içinde çalışmasını gerektiren bir yapıdır. İki ana temel görevi vardır: Birincisi, vücuda duruşu sağlayacak çatıyı oluşturmak; ikincisinde çok hassas olduğu için kapalı bir şekilde korunması gereken sinirlere güvenli bir alan oluşturmak. O nedenle, sağlıklı omurgada kemik, kıkırdak, eklem, kas ve sinir dokusunun uyumlu çalışması gerekir.

Omurga sağlığımızı nasıl koruruz?

Omurga sağlığı için, korunması gereken temel yapılar kemik, eklem, kıkırdak ve kastır. Kemik için d vitamini, kalsiyum almak gerekir. Doğal kalsiyum kaynakları: Ispanak, lahana, incir, chia tohumu, soya sütü, kuru incir, kuru fasulye, ay çekirdeği, brokoli, soya fasulyesi, bamya, portakal, roka almak gerekir. Eklem ve kas için, düzenli egzersiz gerekir. En basit olarak yürüyüş bunlardan biridir. Kıkırdak içi: Bedeni zorlayacak ağırlıkları kaldırmamak, bol su içmek, aynı pozisyonda uzun süre durmamak gerekir.

Pandemi günlerinde neler yapacağız?

Yukarıda bahsettiğimiz şeyler tabii ki normal zamanda yapılabilir ya da yapılması gerekenler. Bu dönemde yürüyüş yapmak tabii ki de zor. Ev içinde izometrik kasılma temelli kasılma egzersizleri yapmak faydalı olur. Bunun için boyun ve bel kaslarını güçlendiren oturur pozisyonda ve yapılabilecek basit egzersizler mevcuttur. Bu egzersizleri yaparken dikkat edilmesi gereken şey eklemleri eğilmiş veya burkulmuş pozisyondayken zorlamamaktır. Tıbbi açıdan bu egzersizleri yapmak zorunda olan hastalarıma kişiye özel program vermeyi tercih ediyorum. Çünkü her egzersiz her hasta için uygun olmayabiliyor maalesef.

İyi bir duruş sahibi olmak için neler yapılmalı? Ekran başında oturmak, akıllı telefon ve tabletleri kullanmak bizi nasıl etkiliyor?

Omurgamızın ideal bir kemik dizilimi vardır. Yandan bakıldığında, "S" benzeri bir görüntüsü vardır. Ama tabii ki hepimiz bu omurgaya sahip değiliz. Aslında gün içerisinde hepimiz omurgamızın pozisyonuna dikkat etmiyoruz. Özellikle de günümüz gençleri. Telefon, tablet benzeri aletleri kullanırken veyahut televizyon karşısında yatarken omurgamızı istemeden çok zorluyoruz. Bu zorlama sonucunda da boyun düzleşmeleri, bel fıtıkları gelişebiliyor. Örneğin yüzüstü uyumak bel ve boyun fıtığı için ciddi hazırlayıcı sebeplerden bir tanesi. Gelecek on yıllar içerisinde beklentim o ki, boyun fıtığı, boyun düzleşmesi gibi sorunlarla çok daha sık karşılaşacağız. Çünkü telefon kullanımı günden güne artmakta. Telefon tablet benzeri cihazlar iş, eğitim, eğlence, haberleşme gibi birçok sebeple hayatımızın içinde kapladığı süreyi günden güne artıyor.

Covid-19 nedeniyle kısmi zamanlı çalışma ve/veya karantina bizleri evde tutuyor hareket ister istemez hareket azlığına neden oldu, bu da kasların gücünde azalmaya ve eklemlerdeki yüklenmenin artmasına neden olur.

Beslenmeyle omurgayı güçlendirebilir miyiz?

Bu sorunun ilk cevabı: Evet. Ama yetersiz bizler besinleri aldıktan sonra her ne kadar yeterli besin tüketsek de vücut ihtiyacı kadarını kullanır. Mesela, sürekli yatan kişi bol kalsiyum alarak kemiklerini güçlendiremez. Alınan kalsiyumla birlikte kemiğin çalışarak kalsiyuma ihtiyaç duyması gerekir. Ayrıca tükettiklerimiz sadece mineral değil. Özellikle karbonhidrat ve yağ temelli besinler kaslar ihtiyaç duymayınca vücutta yağa dönüşür ve meşhur covid göbeği yapar.

Hiç spor yapmıyorsak olsak da omurga sağlığı için spora başlayalım mı?

Sporu her zaman her yaşta tavsiye ediyoruz. Tabii spor deyince ne anladığımız önemli. Mesela günde bir saat saatte dört kilometre hızı aşmayan yürüyüş güzel bir spordur. İllaki profesyonel sporcuların yaptıkları gibi yoğun antrenmanlara gerek yoktur. Hatta sporcu olmayan birisi için zararlı bile olabilir. Spor yaparken temel prensip şu olmalıdır: Nefes nefese kalmadan ama terlemektir. Özellikle uzun yürüyüşler koşmaya göre çok daha sağlıklıdır. Nefes nefese kaldığımızda, vücuttaki yağı parçalamak yerine kastaki depolanmış şekeri parçalar. Bu da bize çok büyük bir fayda sağlamaz. Normal tempodaki uzun yürüyüşler kaslarıince ve güçlü yapar, omurgamız da oluşabilecek zorlanmalarda koruyacak güce sahip olur.

Omurga ve omurilik hastalıklarında nasıl tedaviler var?

Omurga ve omurilik sağlığı ve hastalıkları alında fizik tedavi, nöroloji, radyoloji, ortopedi ve beyin cerrahisi hekimleri görev yapmaktadır. Biz kendi çalışma sistemimizde özellikli hastaları bu hekimlerden oluşan bir konseyde değerlendiriyoruz. Cerrahi dışı uygulamalara da fizik tedavi dışında ağrı için omurga eklem ve sinir köklerine enjeksiyon gibi uygulamalar yapıyoruz. Doğru hastalarda doğru şekilde uygulandığında sonuçları çok yüz güldürücü olmaktadır. Ameliyat uygulamaları; omurilik kanal darlığı bel ve boyun fıtıkları omurga kırıkları omurga kaymaları omuriliğin tümöral ya da damarsal bozukluk problemleri, omurga eğrilikleri, çocukluk çağı omurga ve omurilik gelişim problemleri gibi hastalıklarda yapılmalıdır. Bu hastalıklarda ameliyat yaparken nöroloji uzmanları tüm sinirleri ameliyat boyunca takip ediyorlar.

Yine bu ameliyatlarda özel navigasyon sistemleri ameliyat sırasında tomografi çekebilen sistemler, yüksek çözünürlüklü ve özelleşmiş cerrahi mikroskoplar kullanılmaktadır. Her geçen gün bu alanda kullanılmak üzere yeni teknolojiler üretebilmektedir. Bu cihazların ve yeni cihaz geliştirme çalışmalarının amacı hastaya zarar vermeden hassasiyeti yüksek ameliyat yapabilmeyi sağlamaktır. Günümüzde biz minimal invasiv spine surgery adıyla bilinen en az girişimle en büyük iş yapmamızı sağlayan teknikleri kullanıyoruz.

Beyin kanamalarını nasıl anlarız, ne yapmalıyız?

Bayin kanaması konusu çok geniş bir konudur. Temel olarak tramvayla olan ve travma olmadan olarak ikiye ayırabiliriz. Burada travmatik olanlarla girmek istemiyorum çünkü bir sağlık kuruluşuna baş vurması gerektiği. Travmatik olmayan beyin kanamaları beyin damarlarının yaratılması sonucu gerçekleşir. Bu yatılmaya sebep olan hastalıklar anevrizma dediğimiz damar baloncuğu, damar yumakları, yüksek tansiyon, damar tıkanıklıkları ve tümörler neden olabilir. Genelde ani başlangıçlı kanamalar şiddetli baş ağrısı yapar hastalarımız baş ağrısını daha hiç yaşamadıkları kadar şiddetli olarak ifade ederler. Beraberinde zaman zaman ense sertliği olur kimi hastalarda da bilinç kaybı eşlik edebilir. Peki biz ne yapabiliriz? Daha önce yaşamadığımız kadar şiddetli baş ağrımız varsa, kusma, mide bulantısı, baş dönmesi, ani başlıyor ve geçmiyorsa bir sağlık kuruluşuna baş vurmalıyız. Bilinç kaybı gelişmiş, bir yakınımız olursa yapacağımız en önemli şey hastanın soluk borusunun açık kalmasını sağlamak için ağzını açmak, kusma ihtimaline karşılık yan çevirmek ve acil yarım ekibinden destek istemek.