Otizm için e-atıklarınıza talibiz!

Geçtiğimiz ay Instagram aracılığıyla bir mesaj aldım. Posta kutuma düşen mesajda "Otizm için e-atık" projesine destek ricasında bulunuyorlardı. Açıkçası konu çok ama çok ilgimi çekmişti. Mesajı ileten Ahmet Yılmaz ile hemen iletişime geçerek nasıl destek olacağım konusunda yazıştık. O süreçte özlemle beklediğim tatile çıkacağım için yüz yüze görüşemedik. Bu süreçte hem projeyi detaylı inceleme fırsatım oldu. Hem de farklı mecralarda yer alması için çaba gösterdim. Tatilden döner dönmezde projenin sahipleri TODEV Vakfı Başkanı Arzu Gökçe ve GCL Geri Dönüşüm ve Rafineri Yönetim Kurulu Üyesi Berrin Tektunalı ile geçtiğimiz salı günü bir araya geldik.

Hem insan sağlığına hem de otizmli bireylerin eğitimine ciddi katkı sağlayacak bu projenin birincil yetkililerinden size aktarmak istedim. Projeden haberdar eden ve bizi bir araya getiren sevgili Ahmet Yılmaz'a, TODEV Vakfı Başkanı Arzu Gökçe'ye, GCL Geri Dönüşüm ve Rafineri Yönetim Kurulu Üyesi Berrin Tektunalı'ya ve vakıf çalışanı Eylem Taş'a çok teşekkür ederim.

Arzu Hanım kısaca kendinizden ve TODEV'den bahseden misiniz?

Türkiye Otistiklere Destek ve Eğitim Vakfı (TODEV) Yönetim Kurulu Başkanı, 16 yaşında lise 2.sınıf otizmli kaynaştırma öğrencisi bir genç kız olan Ceren'in annesiyim.

Otizm ile yollarımız 2008 yılında kesişti. 2011 yılından itibaren de sivil toplum içinde gönüllülük esası ile yer alıyoruz. Bugüne kadar "10" OTİZM STK kuruluşuna öncülük ettim. ODFED çatısı altında yönetimde ikinci dönem "OTİZM Eylem Planı" çalışmalarına katıldım. Türkiye Otizm Meclisi" çatısı altında TBMM otizm komisyon çalışmalarında yer aldım. İstanbul Anadolu Yakası Türkiye Engelliler Meclisi Başkanlığı, federasyon delegeliğim, dernek ve vakıf yönetim kurulu üyeliklerim devam ediyor.

2008 yılında kızım tanı aldıktan sonra "Neden ben? Neden benim çocuğum" sorusunun cevabı olarak bugün bunun seçilmişlik olduğunu ailelerimizle el ele olduğumda anlayabiliyorum. Buruk bir gurur var. Biz bu mücadeleye yenilmedik, her düştüğümüz yerden güçlenerek çıktık. Çünkü damdan düşenin halinden damdan düşmeyen anlamıyor. "Mış" gibi yapanlar daha çok yorgunluğa ve üzüntüye sebep oluyorlar.

TODEV, ilk önce otizmli çocuk sahibi anne babalar sorunlarına çözüm bulabilmek ve seslerini duyurabilmek amacı ile 1991 yılında "Otizme Sevgiyle Bilinçli Hizmet Derneği"ni 'kurmuşlar. 6 yıl boyunca bu çatı altında sürdürdükleri çalışmalarını daha kapsamlı ve yaygın hale getirmek için gönüllülerin de katılımıyla 1997 yılında yapı değişikliğine giderek derneği vakfa dönüştürmüşler. Böylece TODEV (Türkiye Otistiklere Destek ve Eğitim Vakfı) kurulmuştur.

TODEV;

Otizmin ülke çapında tanınmasını sağlamak ve halkı bu konuda bilgilendirmek,

Tanı, terapi, eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerini gerçekleştirmek,

Otizmli çocukların eğitilmeleri, desteklenmeleri ve korunmaları için gerekli kuruluşları oluşturmak,

Otizmli bireyler çin iş alanları yaratmak,

Otizm konusunda yapılan yurt içi ve yurt dışı çalışmaları izleyip, elde edilen bilgileri otizmli çocuk aileleri ile paylaşmayı amaçlamaktadır.

TODEV kuruluşundan günümüze eğitim, rehabilitasyon kurumları kurmuş, donatmış, yürütmüş, eğitim programları düzenlemiştir. Otizm hakkında farkındalık yaratmayayönelik sosyal ve akademik etkinlikler düzenlemiş, otizmli bireylerin hayatlarını kolaylaştıracak tasarım çözümleri üzerine araştırma faaliyetleri yürütmüştür. Bugün tüm bu alanlarda faaliyetlerini sürdürmektedir.

Berrin Hanım GCL ile Türkiye'nin önde gelen e-atık dönüşüm şirketisiniz. Sizin TODEV ile yollarınız nasıl kesişti?

GCL Geri Kazanım AŞ. 2014 yılında, Türkiye'deki elektronik atık problemine karşı çevreye duyarlı çözümler üretmek amacıyla kurulmuştur. 2014'de 15 kişilik bir kadro ile işe başlayan GCL, 7 yıl gibi kısa bir sürede 18 ülkede kurduğu tesisleri, toplama merkezleri ve 400' den fazla çalışanıyla elektronik atık geri dönüşümü sektörünün sadece Türkiye'de değil, dünyada da önemli oyuncularından biri haline gelmiştir. TODEV ile yollarımız da Kasım 2017 senesinde ortak bir tanıdığımız vasıtası ile otizmli bireylere destek olmak, bağış yapmak, birkaç çocuğun eğitimine destek olmak amacı ile kesişti. Sonrasında da daha çok otizmli bireye nasıl ulaşabiliriz, neler yapabiliriz, hayatlarına nasıl daha fazla dokunabiliriz sorusu ile bir proje yapmak fikri doğdu.

Arzu Hanım, Berrin Hanım sizi ortak fayda da buluşturan "Otizm için e-atık projesi" nedir? Proje nasıl başladı?

Arzu Gökçe: Otizm ve dünyamız için "Elektronik Atık" geri dönüşümünü sağlamak doğacak sağlıklı nesiller demektir. 2008 yılında tanı aldığımızda otizmli çocuk tanı alma sıklığı 500 doğumda 1 bebek iken, 2021 yılında açıklanan bu rakam 54 doğumda 1 e kadar düşmüştür. Bu da önümüzdeki süreçte otizmin ne kadar çok görüleceğini ve bu artışa dur demenin biz insanlığın elinde olduğunu göstermektedir.

Yarın çok geç olabilir. Geleceğimize sahip çıkar iken, var olan mevcut otizmlilerin e-atıkların toplatılması sayesinde seslerinin duyularak, ailelerin ve kendilerini destekleyecek "Mutluluk Fabrikası"na kavuşmalarına destek olunabilir. Bu proje ile gençlere, topluma geleceğine ve bizlere sahip çıkmaları için çağrıda bulunuyoruz.

Berrin Tektunalı : TODEV ile birlikte "Otizm İçin E-Atık Projesi", otizmli çocuklarımıza, bireylerimize, ailelerine nefes alabilecekleri bir yer kurma hayali ile başladı.

Otizmin sebeplerinden biri ağır metallerden dolayı görülen çevresel faktörler. Bizim çalıştığımız alan da ağır metal içeren elektronik atıkların toplanması, geri dönüşümünün sağlanması ve çevresel faktörlerin azaltılması. İki konunun birbiriyle bağlantısı çok fazla olduğu için, bu projeye çok inandık. Ne kadar çok elektronik atık toplarsak hem o kadar çok otizmli çocuğun, bireyin hayatına dokunmuş olacağız. Hem de çevresel faktörleri bir nebze olsun azaltarak yeni hastaların oluşmamasına katkıda bulunacağız diye düşündük ve projeye start verdik.

Türkiye'de 56 kişide 1 kişi otizmli. Ülkemizde yaklaşık 1,5 milyon adet otizmli birey olduğunu düşündüğünüzde ve etkilediği kişi sayısı aile kardeş vs.katarsanız 5 milyon kişiyi bulduğunda bu insanların ucundan kıyısından da olsa hayatlarına dokunmak, inanılmaz heyecan verici.

Projeyi öncelikle pilot bölge olarak İstanbul'da başlatmak, sonrasında tüm Türkiye ye yaymak, tüm platformlarda paylaşmak ve mümkün olduğu kadar çok atığa ulaşmak, ilk hedefimiz.

Projenin amacı öncelikle farkındalık yaratmak, mümkün olduğunca fazla elektronik atığa ulaşmak ve toplanılan elektronik atıkların ekonomik değerleri ile"Gündüz Bakımevi" oluşturarak, hem otizmli çocuklarımıza, bireylerimize hem de ailelerine nefes alabilecekleri bir yer oluşturarak, destek vermektir.

Arzu Hanım; sohbetimiz sırasında diğer projelerinizi de dinleme fırsatı buldum. Devam eden ve yakın gelecekte hayata geçirmeyi düşündüğünüz projelerinizi aktarabilir misiniz?

Şu an "3 Aralık 2021 Dünya Engelliler Günü" için "Fark yok sevgi var" projemizin çekimleri başladı. Engelli evlatlarımızın fotoğraf çekim eğitimleri tamamlandı.

Haziran 2021 tarihinde başlattığımız otizmli annelere nefes ve tatil imkanı sunan "Otizm Dostu Hotel" projemiz devam etmekte. Otizm dostu otel olmaya aday otellerle iletişim halindeyiz.

Berrin Hanım; e-atıklar sizce yeteri kadar toplanabiliyor mu? Bu proje sizce farkındalık adına ivme kazandırır mı?

Türkiye'de her yıl 500 bin ton civarı e-atık oluşuyor Geri dönüşüm oranına bakarsak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın yayınladığı 2015 yılı verilerine göre elektronik atıkların sadece 28 bin tonluk kısmı geri dönüştürülüyor. Bu da demek oluyor ki yaklaşık olarak sadece %5 i geri dönüşüme kazandırılıyor.

Silivri'de bulunan tesisimizde, 11000 ton elektronik atık, 750 ton kablo ve 80 ton floresan işleme kapasitemiz olmasına rağmen, ne yazık ki atık toplanamadığı için %15-20 kapasiteyle çalışmaktayız.

Ülkemizde geri dönüşüm bilinci yeni yeni oluşmaya başladı. Sıfır atık gündemi ve kamu spotlarıyla biraz daha konununfarkında olmaya başladık. Ancak, karınca adımlarıyla ilerliyoruz ve kat etmemiz gereken daha çok yolumuz var.

Projenin öncelikle farkındalık yaratacağına, bilinçlenme konusunda ivme katacağına ve atığa ulaşmamızda destek olacağına yürekten inanıyoruz.

Arzu Hanım, TODEV'e gönderilen e-atıklar sonrası aileler için "nefes" alabilecekleri yaşam alanı hayalinizden bahsettiniz. Hali hazırda çizilmiş planlar, proje vb. mevcutken nelere ihtiyaç duyuyorsunuz?

Yaptırmış olduğumuz bir okul ve yatılı otizm bakım merkezi referanslarımız sebebi ile mevcut sponsorlarımız ile "TODEV Mutluluk Fabrikası" gündüz bakımevi için Anadolu yakasında "1 dönüm" yer arayışlarımız devam ediyor. Gündüz bakımevi için sponsor var ama yer yok!

Berrin Hanım, STK iş birlikleriniz sadece TODEV ile sınırlı mı kalacak? Yoksa tüm kurumlar için farklı projeler düşünüyor musunuz?

Bizler çalışmış olduğumuz ilçe belediyeleri ile okullarda eğitimler düzenlemekteyiz. Geri dönüşüm felsefesinin geleceğimiz olan çocuklara anlatmanın en önemli unsur olduğuna inanmaktayız. Bunun yanı sıra ev hanımlarına yönelik kurslarda eğitimler düzenlemekteyiz. Okullarda yetkili olan eğitimcilerimizin elektronik atık konusunu öğrenmesi amacıyla birçok ilçemizde eğiticilerin eğitimi gibi programları da oluşturmaktayız.

Evlerde oluşan elektronik atıkların toplanması ile ilgili olarak belediyelerimiz ile ortak çalışmalar yapmaktayız. Elektronik eşya üreticilerinin kurmuş olduğu yetkilendirilmiş kuruluşlarımız ile birlikte okullarda, kurslarda, muhtarlıklarda elektronik atık toplama kampanyaları düzenlemekteyiz.

Bunun yanı sıra sosyal sorumluluk projelerimizi sürdürmekteyiz. 2018 yılında başlatmış olduğumuz "Atıklar Orman Olsun" projemizde evlerde oluşan elektronik atıkları toplamakta ve bu atıklar karşılığında ağaç dikimi gerçekleştirmekteyiz.

Yaşanabilir bir dünya ve gelecek nesillerin daha sağlıklı olabilmesi için elektronik atıkların geri dönüşümü ile ilgili her türlü projeye ve diğer STK'larla çalışmaya açığız.

Proje kapsamında e-atıklar nereye ve nasıl teslim ediliyor?

www.otizmiçine-atik.com web sitesi üzerinden ya da otizmicineatik instagram sayfasından talep yollayarak veya 0 850 8880167 nolu telefondan ulaşarak, ayrıca TODEV ya da GCL hesaplarından da elektronik atıklarınızın alımı noktasında bilgi ve destek alabilirsiniz.

Sizin eklemek istedikleriniz?

İş ve sanayi dünyasında endüstri 4.o'a geçtiğimiz, okullarda kodlama dilinin öğretildiği, teknolojinin çok hızlı değiştiği, geliştiği ve moda olduğu günümüzde elektronik atıklarımızla etrafımızda koca bir teknoloji çöplüğü oluşturmayalım.

Sıfır atığın gündemde olduğu şu günlerde, standart çöp olmayan elektronik atıklarımızı bilinçli ellere teslim edelim. Sağlığımızı ve geleceğimizi koruyalım. Atıklarımızla kurmuş olduğumuz duygusal bağı kopartalım, gelecek nesillerin daha sağlıklı olmaları için katkıda bulunalım.

Şimdi, dayanışma ve birlik olma zamanı. Sorumlu davranalım ve hep beraber geleceğimize sahip çıkalım. El ele verip, elektronik atıklarımızla otizmli çocukların, bireylerin hayatlarına dokunalım. #desteğinlehayatlarınadokun #otizmicineatik

Yeşim Mutlu