Orta Asya Türk sanatı göç etkisi - İslamiyet öncesi Türk sanat tarihi

Orta Asya islamiyet öncesi Türk toplumları yeni bir coğrafyaya göç ettikten sonra genellikle yeniden hareketlilik gösterip başka bir coğrafyaya göç etmiştir.

Günümüz insanı bunu nereden bilmektedir?

Kaya resimlerinden…

Kültürel süreklilik, kültürel hareketlilikte, göç sonrası tekrar göç eden toplumlar yatırımlarıyla zenginleşerek mozaik senteziyle yeni yapılar oluşturmuştur.

Kaya resimleri değerlendirirken önemli 3 unsur söz konusudur!

Birinci ilk dönem resimleri; dövme vurma geniş çizgilerle yeni şartlarla yapılan resimler...

İkinci dönem resimleri; kazıma yöntemi ile yani metal aracılığıyla yapılanlar...

Üçüncü dönem resimleri; çizgisel günümüz tasvirlerine yakın olanlar...

Günlük kullanıma yönelik, kolay taşınmayı mümkün kılacak uğraşıları ön plana çıkarmıştır. Yerleşik bir hayat olmadığı için, eski Türklerde anıtsal eserlere de pek rastlanmaz. Ancak 18. yüzyıldan itibaren açılmaya başlanan eski Türk mezarları içinde bulunan eşyalar, Orta Asya Türklerinin sanatta sanılandan daha ileri olduklarını ortaya çıkarmıştır.

İslamiyet öncesi Türklerin, Orta Asya'daki bozkır yaşamları sanat açısından gelişmelerini mümkün kılmamıştır.

Kültürel süreklilik ilkesi nedeniyle öncesinde Asya bozkırlarında var olan toplumların göç olgusu sonrasında da kültürel miras aktarımı ile var olduğunu nitelendirilmektedir. Kültürel sürekliliğin sanat tarihine yansıması hususu zaten genel olarak göç kavramı ile ilişkidir.

Bir başka açıdan bakacak olursak, yeryüzünde daima göç kavramı çok fazla aktarımın dinamizmini (varoluş veya yok oluş etkileri nedeniyle) birebir ilgilendirmektedir.

Orta Asya İslamiyet Öncesi sanat izleri; göçler nedeniyle (kültürel aktarımlar) hızlıca yer değiştirmiş aktarımları terminolojik olarak birebir etkilemiştir göç öncesi var olan sanatsal aktarımlara göçler ve istilalar sonrası ulaşılamamıştır. Bunların hepsi tarihin günümüze ulaşan kayıtlarını etkiler.

Göktürk dönemi ve öncesinde göçleri etkileyen kavramların temel prensibi hayvancılık ile geçinen insan topluluk yaşam biçimidir.Hayvan sayısı sınırlı oldukça insan sayısı da sınırlıdır. İnsanlar yeni coğrafyalarda yeni alternatiflere yönelebilir.

Yaklaşık 200 veya 300 yılda bir domino etkisi gibi gezegende açığa çıkan göç olgusu (kültürel süreklilik göçlerle birlikte yatay ve dikey olarak ) devam etmiştir.

İlk Türk kaya resimleri nerededir?

Bu sorunun kesin bir cevabı yoktur, çünkü Türk kaya resimleri çok geniş bir coğrafyada ve farklı zamanlarda yapılmıştır. Ancak yine de, çeşitli temalar ve bağımsız resimler ile göçer kültürün izlerini taşıyan alanlardan bir sonraki yazımda bahsedeceğim.

Hoşça kalınız!

Tülay Çağlar Kadı