Takıntılı mısın?

TAKINTILI MISIN?

Her gün pek çok durumla ilgili hassasiyetlerinin ya da takıntılarının olduğunu söyleyen kişilere denk geliyorsunuz. Hatta kendinizde de bu durumun olduğunu gözlemlemiş olabilirsiniz. O halde takıntı dediğimiz şeyin bir kriteri var mı? Ya da bu konuda hassasiyetim var ben takıntılı biriyim demekle durum özetlenebilir mi? Psikopatolojik anlamda takıntılı olma kriteri var mıdır? Bunu doğru bir şekilde nasıl tanımlayabiliriz? Tüm bu soruların cevabını yazıda bulabileceğinize inanıyorum.

Öncelikle takıntı denilen şeyin, ruh sağlığı literatüründe ismi; Obsesif Kompulsif Bozukluktur (OKB).

Obsesyon adı verilen ve kişiyi sürekli rahatsız eden, durdurulamayan düşünceler ile kişide anlık rahatlama yaratan, ritüel adı verilen kompulsiyonlarla karakterize bir durumdur.

Obsesif kompulsif bozukluğa (OKB) sahip bireyler korku ya da endişelerini saplantı düzeyinde yaşarlar. Bu endişe veren düşüncelerden uzaklaşamadıklarından hayatlarının her alanında büyük sorunlar yaşarlar. Bu sorunları anlık durdurma adına kendi içinde bir mantığı ve anlamı olmayan ancak okb'li birey için anlamlı olan bazı davranışları tekrar ederler. Birey bu ritüelleri tekrar ederken tek amacı, zihnini sürekli meşgul eden endişeli düşünceden bir an olsun uzaklaşmaktır.

Peki bu işe yarıyor mu? Maalesef kocaman bir "Hayır". Çünkü birey, tıpkı bir madde bağımlısı gibi davranmaktadır. Bağımlı kişi, maddeye ulaşmak ister, anlık eriştiğinde ise bir süre rahatlama sağlanır ancak o dozu aldıktan sonra bağımlılık durumu daha da pekişir. Bu durumda okb' li bireyler de ritüelleri yaptığında anlık rahatlamadan sonra o döngüye daha da saplanmış olurlar. Ritüelleri tekrar etme ve zihinde endişe veren düşünceye daha fazla maruz kalmış olurlar.

Obsesif kompulsif bozukluğa sahip bireyin bu denli döngüye saplanmasının nedeni, kişilerin abartılmış tehlike algısına sahip olmasıdır. Bu kişiler için o korktukları düşünce her ne ise onun gerçekleşme ihtimaline yüksek seviyede inandıkları için zihindeki kehanetin gerçekleşeceğine inanırlar. Hatta çoğu birey, o korkuyu endişe veren düşünce ile kendini (karakterini, kişiliğin) eş tutarlar. Sanki korkulan düşünce bireyin tüm bedenini, duygusunu, davranışını ve benliğini kontrol edebiliyormuşçasına inanırlar. Bu inançlarından dolayı kötü ve endişeli düşüncelerin gerçekleşmemesi adına kendi içlerinde bir mantık geliştirirler. Bunlar da çeşitli ritüeller olarak karşımıza çıkar.

Obsesif Kompulsif Bireylerde Duvar Yoktur!

Nedir bu duvar? Gün içerisinde hepimizin zihnine saçma sayılabilecek, mantığı olmayan düşünceler gelebilir. Ancak buna inanmayıp, düşence üzerine daha fazla düşünce geliştirmeden, o "saçma düşünceler" mantık filtresinden elenir, duvara çarpıp giderler. Ancak okb'li bireyler için durum farklıdır. Onlarda bu düşünce ve mantık filtresi devreden kalkmış gibi duvara çarpmaz aksine o düşünceye yönelik katı bir inanç geliştirirler. O düşüncelerin esiri olurlar. Mantık filtresini devreye koymakta zorlanırlar.

Klinik anlamda OKB'ye sahip olduğunuzu nasıl anlayabilirsiniz?

Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri

Sıklıkla görülen ve klinik alanda gözlemlenen belirtileri şunlardır:

• Kirlenme korkusu

• Kendisine ve yakınlarına kötü bir şey olacağı düşüncesi

• Başkalarının dokunduğu nesnelere dokunamamak

• Düzen ve simetrik olma

• Sürekli el yıkamak

• Sürekli ve uzun saatler süren duşlar almak

• Sürekli bir şeyleri kontrol etme

• Kapı, ocak, tüp gibi nesneleri sürekli kontrol etmek

• Parkelere belli ritüellerle basmak

• Bir işi yaparken belli bir sayıyı sayma, tekrar etmek

• Bir kelimeyi veya duaları tekrar etmek

Bu sayılan kriter ve özelliklerden 4 ya da 5 tanesine sahipseniz bir uzmandan destek alabilirsiniz.

Obsesif Kompulsif Bozukluğa Neden Olan Dinamikler

• Biyolojik faktörler; beyin nörotransimitter adı verilen sinyaller aracılığı ile bağlantı kurar ve çalışır. Yapılmış araştırmalarda sinyallerin aktivasyonu ile okb arasında bağlantılar bulunmuş. Beyinde salgılanan serotonin gibi hormonlar ile bunun genetik ve biyolojik olabileceğine dair bulgular da bulunmuştur.

• Çevresel faktörler; taciz, istismar, sevilen birinin kaybı, ilişki ve sosyal kaygılar, hastalık gibi durumlar kişide erken çocukluk dönemlerinden başlayan okb yatkınlığı oluşturabilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavisi

OKB için bir ölçek ya da laboratuvar ortamında sağlanan bir tedavi olmamakla beraber bireyin uzmana başvurma şekli ile uzman tarafından kişinin okb'sine yönelik tedavi planlaması düzenlenir. Temizlik takıntısı olan biri için planlama ayrı, din obsesyonu olan biri için ayrı planlama yapılmaktadır.

Obsesif kompulsif bozukluğuna sahip bireylerin tedavi süreçlerinde sıklıkla dirençlerle karşılaşılabilir. Birey değişmemek için direnç gösterebilir. Çünkü birey bu ritüelleri, onları korkularından koruyan bir zırh gibi gördükleri için bırakmakta direnebilirler. Ancak bu normal olmayan düşünce ve takıntılar aile, iş, sosyal, akademik hayatını olumsuz etkiler. Yaşam kalitelerini aşağı çeker. Bu yüzden hayatları için en iyiyi, en güzelini, en sağlıklı olanı isteyip buna layık görmeleri ve bunun için adım atmanız gerekmektedir.

Yukarda sıralanan klinik kriterler, kişinin hayatında ne sıklıkla var olduğu, terapistin klinik gözlemleri ve kişinin bu durumu değiştirme isteği gibi pek çok parametrenin birleşimi ile kinik tedavi planlaması yapılmaktadır.

Uzm. Psk. Şerivan Demir