Ertelemenin Beyni: Neden Başlayamıyoruz?
Herkesin başına gelir: yapılacak işler listesi önünde, masa hazır, bilgisayar açık… Ama sen bir bakmışsın telefonda geziniyorsun ya da mutfakta üçüncü kahveni yapıyorsun. "Başlamak" dediğimiz şey neden bu kadar zor olabilir?
Beynin küçük oyunu
Nörobilim bize çok basit ama kritik bir şey söylüyor: erteleme tembellik değildir. Beynimizin ön tarafında, yani prefrontal korteks, plan yapma ve uzun vadeli hedefleri yönetmekten sorumludur. Ancak işin sıkıcı, zor ya da stresli olduğunu hissettiğimizde devreye beynin ödül sistemi girer. Dopamin hızlı haz ister: sosyal medyada gezmek, dizi açmak, bir şeyler atıştırmak… O yüzden beynin sana "Şimdi uğraşma, sonra yaparız" diye kandırır.
Psikolojinin gözüyle
Ertelemenin arkasında çoğu zaman kaygı ve mükemmeliyetçilik vardır. O işe başlamadan önce zihninde beliren şu cümle sana tanıdık mı?
- "Ya beceremezsem?"
- "Daha iyi bir zaman olmalı."
- "Şu an enerjim yok, birazdan yaparım."
Aslında bütün bu bahaneler, kısa vadede rahatlatıcıdır. Ama uzun vadede stres, suçluluk ve yetersizlik hissini büyütür.
Günlük hayattan bir sahne
Bir öğrenci düşünün: sınav için çalışması lazım. Ama odasını topluyor, müzik açıyor, defter kapaklarını süslüyor… Çalışmaya oturması saatler alıyor. Çünkü beynine göre çalışmak = sıkıcı, stresli. O yüzden onu sürekli daha "kolay" işlere yönlendiriyor.
Yetişkinlikte de değişmiyor: mail yazmayı erteliyoruz, rapor hazırlamak yerine haber sitelerinde kayboluyoruz, önemli bir konuşmayı arka plana atıyoruz. Ortak nokta şu: zorlandığımız şeyi ertelerken, aslında beynimiz kendince bizi korumaya çalışıyor.
Peki çözüm ne?
İşin güzel yanı, ertelemeyi yenmek imkânsız değil.
- Parçala, küçült › Büyük görev gözünde dağ gibi büyür. Onu küçük adımlara böl. "Sadece 10 dakika çalışacağım" diyerek başlamak işin yarısıdır.
- Zaman kutuları aç › 25 dakikalık "pomodoro" yöntemini dene. Kısa süre odaklan, sonra kısa mola ver. Beyin böyle daha kolay ikna olur.
- Ödüllerle beynini kandır › Zor işi tamamladıktan sonra kendine sevdiğin bir şey ver. Dopamin sistemin seni teşvik eder.
- İç sesini tanı ›"Daha hazır değilim" diyen sesi fark et. O sesin aslında kaygının maskesi olduğunu bil.
Son söz
Unutma, erteleme bir karakter zayıflığı değil, beynin kısa vadeli konfor arayışıdır. Ama sen, gelecekteki haline yatırım yapmayı seçebilirsin. Küçük adımlar, düzenli tekrarlar ve kendine şefkatle yaklaşmak, o dev dağları ufak tepeciklere dönüştürür.
Belki de bugün, o çok ertelediğin işe sadece "ilk adımı" atmanın günü olabilir.
