Uyku ve kilo yönetimi
Prof. Dr. Barış Öztürk
Uyku, vücudumuzun ve zihnimizin yenilendiği temel fizyolojik bir süreçtir. Ancak, uykunun genellikle göz ardı edilen bir yönü, kilo yönetimi üzerindeki önemli etkisidir. Araştırmalar, uykunun ve kilonun etkileşiminin hormonlar, metabolizma, iştah düzenlemesi ve davranış gibi faktörleri içeren karmaşık ve çok yönlü olduğunu öne sürmektedir.
Uyku, özellikle ghrelin ve leptin olmak üzere hormonlar üzerindeki etkisiyle kilo yönetimini önemli bir şekilde etkiler. Ghrelin, 'açlık hormonu' olarak bilinir, iştahı ve besin alımını uyarır, leptin, 'tokluk hormonu', ise beynimize doyduğumuz konusunda sinyal gönderir. Uyku eksikliği yaşadığımızda, vücudumuz daha fazla ghrelin ve daha az leptin üretir, bu da iştah ve açlıkta artışa neden olur. Bu dengesizlik genellikle aşırı yemeye yol açar ve bu da kilo alımına sebep olur.
Metabolik fonksiyon, uyku ve kilo arasındaki başka bir kritik bağlantıdır. Uyku eksikliği, enerji kullanımı için hayati öneme sahip olan glukoz metabolizması ve insülin duyarlılığını olumsuz etkiler. Bu süreçler bozulduğunda, vücut genellikle daha fazla kaloriyi yağ olarak depolar, obezite ve Tip 2 diyabet gibi ilişkili bozuklukların riskini artırır.
İştah düzenlemesi, bu bulmacanın bir başka parçasıdır. Uyku eksikliği, beynimizin yiyeceklere olan yanıtını değiştirebilir, yüksek kalorili, yüksek yağlı yiyecekleri daha çekici hale getirir.
Uyku, davranışsal yönler aracılığıyla da dolaylı olarak kiloyu etkiler. Yorgun olmak, egzersiz motivasyonumuzu azaltabilir ve sedanter aktivitelere katılma eğilimimizi artırabilir. Yorgun olduğumuzda, daha sağlıklı seçenekler yerine hızlı enerji çözümleri gibi şekerli atıştırmalıkları seçebilir veya yemek pişirmek yerine hazır yiyeceklere yönelebiliriz. Bu davranışsal değişiklikler, uyku eksikliğinin kilo üzerindeki olumsuz etkilerini şiddetlendirebilir.
Sonuç olarak, uyku, sağlıklı kiloyu sürdürmede kritik bir rol oynar. Bu nedenle, yeterli ve kaliteli uyku, kilo yönetimi stratejisinin merkezinde olmalıdır. Uykuyu öncelikli hale getirerek, hormonlarımızı daha iyi düzenleyebilir, sağlıklı bir metabolizma sürdürebilir, daha akıllıca yiyecek seçimleri yapabilir ve fiziksel aktivite için daha fazla enerjiye sahip olabiliriz - tüm bunlar başarılı bir kilo yönetimi için hayati faktörlerdir.