Gluten Gerçekten Zararlı mı? Gerçekleri Kurgudan Ayırmak
Prof. Dr. Barış Öztürk
Son yıllarda, gluten ekmeğe özgü bir protein olmaktan günün diyet kötü adamına dönüştü. Market rafları glutensiz seçeneklerle dolu ve restoranlar glutensiz menüleriyle övünmeye hemen başlıyor. Peki gluten gerçekten zararlı mı?
Öncelikle, glutenin bazı insanlar için sadece bir diyet tercihi olmadığını, ciddi bir sağlık sorunu olduğunu kabul etmek önemlidir. En iyi bilinen durum, bir otoimmün bozukluk olan çölyak hastalığıdır. Çölyak hastalığı olanlar için gluten zararlıdır ve ondan kaçınmak kesinlikle zorunludur. Sonra çölyak dışı gluten duyarlılığı (NCGS) var. NCGS'li kişiler, çölyak hastalığı veya buğday alerjisi olmasa bile gluten yedikten sonra şişkinlik ve yorgunluk gibi semptomlar yaşarlar. Bu durum daha az anlaşılmış olsa da çölyak hastalığıyla aynı uzun vadeli sağlık risklerini taşımaz.
Glutensiz çılgınlığı: Gerekli mi?
İşte burada işler zorlaşıyor. Çölyak hastalığı ve gluten duyarlılığı nüfusun küçük bir yüzdesini etkilese de milyonlarca insan genellikle net bir tıbbi neden olmadan artık glutensiz diyetlere yöneliyor. Çoğu insan için gluten zararlı değildir. Aslında, tam buğday ekmeği ve arpa gibi gluten içeren yiyecekler, lif ve B vitaminleri gibi temel besin öğelerinin harika kaynaklarıdır. Bu besin öğeleri iyi sağlık için kritik öneme sahiptir ve bunları kesmek, düzgün bir şekilde değiştirilmezse eksikliklere yol açabilir. Öte yandan, birçok glutensiz ürün oldukça işlenmiş ve daha az besleyicidir.
Yine de, buna rağmen, glutensiz diyetler genellikle daha sağlıklı olarak algılanır ve insanlar, bunların yarardan çok zarar getirebileceğini fark etmeden bu akıma kapılırlar.
Gerçek Sorun Gluten mi?
Karmaşanın bir kısmı, bazı insanların çölyak hastalığı olmasa bile gluteni kestikten sonra kendilerini daha iyi hissettiklerini bildirmesinden kaynaklanıyor olabilir. Burada neler oluyor? Birçok durumda, sorun gluten olmayabilir, bağırsak tarafından zayıf bir şekilde emilen bir karbonhidrat grubu olan FODMAP'ler olabilir. Birçok gluten içeren yiyecekte bulunan FODMAP'ler, özellikle irritabl bağırsak sendromu (IBS) olan kişilerde şişkinliğe ve sindirim rahatsızlığına neden olabilir. Bu kişiler gluteni kestiklerinde, FODMAP alımlarını da azaltabilirler ve bu da semptomların hafiflemesine yol açabilir. Ancak hassas oldukları şey gluten değil, FODMAP'lerdir.
Glutensiz Beslenmeli misiniz?
Sonuç olarak çölyak hastalığı, NCGS veya buğday alerjisi gibi tıbbi bir rahatsızlığınız yoksa gluten zararlı değildir. Glutensiz çılgınlığı, glutenden kaçınmanın daha iyi bir sağlığa giden bir yol gibi görünmesini sağlamıştır, ancak çoğu insan için gereksizdir. Ve glutensiz beslenmeyi düşünüyorsanız, glutensiz ürünlerin genellikle daha pahalı, daha az besleyici ve kısıtlayıcı olduğunu unutmayın. Bu nedenle, glutene veda etmeden önce, bunun sağlığınız için gerçekten gerekli olup olmadığını kendinize sorun. Tüm besin gruplarını kesmek asla bir hevesle yapılmamalıdır, özellikle de bu besinler vücudunuzun ihtiyaç duyduğu besin öğeleri açısından zengin olduğunda.
Sonuç olarak, gluten, iddia edildiği gibi en azından çoğu insan için evrensel bir zararlı değildir. Çölyak hastalığı veya gluten hassasiyeti olanlar için bundan kaçınmak esastır. Peki ya geri kalanımız için? Gluten zararlı değildir; sadece yanlış anlaşılmaktadır.