Orta Çağ Avrupası'nda toplum basit bir denkleme indirgenmişti: Dua edenler, savaşanlar ve çalışanlar.
Ruhban sınıfı Tanrı'yla iletişim kurar, savaşçılar toprağı ve düzeni korur, çalışanlar ise tüm bu yapının sırtında durduğu temel taşı olurdu. Bu düzenin en belirgin özelliği, sınıflar arasındaki geçişin neredeyse imkânsız olmasıydı; doğduğun sınıfta ölürdün.
Zaman değişti. Rönesans, feodal zinciri gevşetti; burjuvazi, ticaret yollarında servet biriktirdi. Sanayi Devrimi'yle birlikte Karl Marx, toplumun artık iki ana kutba ayrıldığını söyledi: Üretim araçlarının sahipleri ve emek gücünü satanlar. Max Weber ise, sadece ekonominin değil, statü ve gücün de sınıfı belirlediğini ekledi.
20. yüzyılda sosyologlar, toplumu üst, orta ve alt sınıflar olarak üçe böldü. Ancak bilgi çağının kapıları aralandığında bu ayrım da yetmemeye başladı.
Bugün artık yalnızca gelir ya da meslek değil, bilgiye erişim, ağlara bağlanabilme, yaratıcılık ve teknolojiyle kurulan ilişki de yeni bir toplumsal harita çiziyor.
Ben bugünün dünyasını beş katmanda görüyorum:
Bilgi üretenler — bilim insanları, sanatçılar, fikir tasarımcıları.
Bilgi işleyenler — mühendisler, öğretmenler, yöneticiler.
Sermaye sahipleri ve yönetenler — ekonomik ve siyasi karar vericiler.
Hizmet ve üretim emekçileri — hayatın görünmez omurgası.
Ve bağlantı dışı ya da kırılgan gruplar — dijital uçurumun diğer tarafında kalanlar.
Orta Çağ'ın "dua edenleri" bugün laboratuvarlarda, bilgisayar başında ya da stüdyolarda. "Savaşçılar" artık kılıç kuşanmıyor; karar odalarında, borsa ekranlarında strateji üretiyor. "Çalışanlar" ise hâlâ dünyanın yükünü omuzlarında taşıyor, sadece ellerindeki aletler değişti.
Belki de asıl soru şu: Biz hangi sınıfta doğduğumuzu değil, hangi sınıfta iz bırakmak istediğimizi tartışmalıyız. Çünkü tarih boyunca değişmeyen tek gerçek, sınıfların biçimi değişse de eşitsizliklerin hep başka bir kıyafetle karşımıza çıkmasıdır.
