Karşılaştığınız eski bir arkadaşınızla tokalaşırken avuçlarınızın sırılsıklam olduğunu hayal edin. "Biraz heyecanlandım herhâlde" diyebilirsiniz, ama gerçekte sorun sadece stres değildir. Tıpta palmar hiperhidroz denen bu aşırı el terlemesi, toplumda tahmin edilenden çok daha yaygın; üstelik günlük hayat kalitesini, özgüveni ve sosyal ilişkileri doğrudan etkileyebiliyor.
Yıllardır bu soruna kalıcı bir çözüm arayan hastalar genellikle birkaç seçeneğe yöneliyordu. Geçici etkili topikal spreyler/kremler, bütçeyi zorlayabilen botoks enjeksiyonları ve çoğu kişide sınırlı fayda sağlayan iyontoforez, tedavinin ilk basamağını oluşturuyordu. Bu yaklaşımlara yanıt vermeyenlerde ise cerrahi sinir blokajı—Endoskopik Torasik Sempatektomi (ETS)—kalıcı ve etkili bir seçenek sunabiliyordu. Ne var ki bıçak altına yatmayı gerektiren bu yöntemin en büyük dezavantajı, geri dönüşünün güç olması ve cerrahi müdahaleye bağlı, zaman zaman entübasyon gerektirebilecek ciddi komplikasyon riskleridir.
Tam da burada, adını daha çok idrar kaçırma ilacından hatırladığımız oksibutinin devreye giriyor.
Oksibutinin Nedir, Ne İşe Yarar?
Oksibutinin, 1970'lerden bu yana mesane kasılmalarını azaltmak amacıyla reçete edilen "antikolinerjik" bir ilaçtır. İlginçtir ki aynı mekanizma ter bezlerinde de işe yarar: Ter üretimini tetikleyen sinir uyarılarını kısmen engelleyerek avuç içindeki "muslukları" kısar ve aşırı terlemeyi azaltır.
Son 15 yılda yayınlanan çok sayıda klinik çalışma, düşük orta doz oksibutininin (günde genellikle 5–10 mg) el terlemesinde belirgin rahatlama sağladığını gösteriyor. Hastaların büyük kısmı ilk 2–3 haftada kuruluk hissini fark ediyor. Üstelik ilacı kestikten sonra da etki bir süre devam edebiliyor. Cerrahiye göre basit, kremlere göre kalıcı, botoksa göre bütçe dostu bir seçenek.
Her ilaçta olduğu gibi oksibutinin de "mucize" vaat etmez. En sık görülen yan etkiler ağız kuruluğu, hafif halsizlik ve nadiren kabızlıktır. Özellikle tedavinin ilk günlerinde araç kullanmak veya yoğun dikkat gerektiren işlerde çalışmak gerekiyorsa temkinli olunmalıdır. Glokom, prostat büyümesi ya da kalp ritim bozukluğu olan hastalarda kullanım ekstra dikkat ister. Çocuk ve ergenlerde düşük dozlarda etkili olduğuna dair veriler artsa da doz ayarlamasının mutlaka bir pediatri uzmanı tarafından yapılması gerekir. Antikolinerjik ilaçlar vücutta birçok sistemi etkilediğinden, oksibutinin kullanımı öncesinde mutlaka hekime danışılmalı ve doz kişiye özgü belirlenmelidir.
Sözün özü el sıkışırken özgüveninizi geri kazanmak sanılandan daha kolay olabilir. Oksibutinin, cebinizi yakmadan, cerrahi korkusu yaşatmadan avuçlarınızdaki "muslukları" kapatabilir. Yine de her reçete kişiye özeldir; "Komşuma iyi gelmiş, ben de alayım" demek yerine bir dermatoloji uzmanına görünmek en sağlıklı başlangıç olacaktır.
Elleriniz terlemeden özgüvenli bir şekilde el sıkışabildiğiniz sağlıklı günler dilerim!
Ek: Yazımı okuyacak sağlık profesyonelleri için biraz daha fazla detay vermek isterim.
- Primer palmar hiperhidroz, ekrin bezlerin sempatik kolinerjik hiperaktivitesine bağlıdır.
- Oksibutinin; M1–M3 reseptörlerini inhibe eden antimuskarinik-spazmolitiktir. Ekrin bezlerdeki M3 blokajı › intrasellüler kalsiyum azalir › ter sekresyonu azalir.
- Aynı zamanda mezolimbik asetilkolinerjik tonusu azaltarak anksiyete kaynaklı refleks terlemeyi de hafifletebilir.
Brezilya'da 50 hastayla yapılan çift-kör, plasebo kontrollü bu deneme, 6 hafta boyunca giderek artırılan dozlarda (en fazla 5 mg × 2) oksibutinin verildi. Haftalar sonunda katılımcıların %75'i terlemede "belirgin" ya da "çok iyi" azalma bildirdi; en yaygın yan etki ağız kuruluğuydu (%48) ve hiçbiri tedaviyi bırakacak kadar şiddetli değildi (Wolosker, de Campos et al. 2012). Son on yılda yayımlanan 6 randomize kontrollü çalışmayı toplayan bu meta-analiz (toplam 293 hasta), HDSS skorunda 1 puan iyileşme için olasılık oranını 1,68 (%95 GA 1,21-2,33) olarak verildi; yani plaseboya göre anlamlı üstünlük ve ayrıca yaşam kalitesi ölçeklerinde de kayda değer düzelme görüldü. İstatistiksel olarak yan etki profilinde plaseboya kıyasla anlamlı artış gösterilmedi (El-Samahy, Mouffokes et al. 2023). 14 yaşından küçük 53 hastada (ortalama 10 yaş) yapılan prospektif çalışmada 5 mg/gün ile başlanan tedaviye %95 oranında "kayda değer" yanıt bildirildi; hiçbir çocuk ciddi yan etki nedeniyle tedaviyi bırakmadı. Bu bulgu, okul çağındaki hastalarda da güvenli doz aralığının olduğunu gösteriyor (Delort, Marchi et al. 2017).
Delort, S., E. Marchi and M. Corrêa (2017). "Oxybutynin as an alternative treatment for hyperhidrosis." Anais Brasileiros de Dermatologia 92: 217–220.
El-Samahy, M., A. Mouffokes, M. M. Badawy, S. Amro, T. Fayad and O. A. Abdelwahab (2023). "Safety and efficacy of oxybutynin in patients with hyperhidrosis: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials." Arch Dermatol Res 315(8): 2215–2226.
Wolosker, N., J. R. de Campos, P. Kauffman and P. Puech-Leão (2012). "A randomized placebo-controlled trial of oxybutynin for the initial treatment of palmar and axillary hyperhidrosis." J Vasc Surg 55(6): 1696–1700.
