Sosyal girişimcilik nedir?

Sosyal Girişimcilik, toplumsal fayda sağlamayı ve bunu sürekli kılmayı amaçlayan bir girişimcilik türüdür. Kar maksimizasyonu amaçlayan ticari girişimden, toplumsal fayda maksimizasyonu amaçlayan temel dürtüsüyle ayrılır. Girişimci olmanın maddiyattan çok daha ötesinde geniş tabanlı fikirlerin uygulama alanı bulduğu sahalardır. Dünya üzerinde ve Türkiye'de mevcut koşullarda sosyal girişimcilik hareketleri artmaya başlamıştır. Yakın zamanda ise ilginin daha da artacağı düşünülmektedir. Bu çerçevede sosyal girişimci tanımı nedir, sosyal girişimcilik örnekleri nelerdir sorularına daha yakından bakmaya çalışalım.

Sosyal Girişimcilik Nedir?

Sosyal girişimcilik ile ilgili araştırma yapmaya başladığınızda karşınıza çok sık çıkacak örneklerden bir tanesi balık tutmayı öğretmekle ilgili olan kavramsal hikayedir. Birisine iyilik yapmak istiyorsan ona balık verme balık tutmayı öğret sözü artık hepimizin bildiği bir söz. Ancak sosyal girişimcilik bunu bir adım öteye taşıyor ve diyor ki sosyal girişimcilik kavramı balıkçılık alanında daha önce yapılmayanı yapmaktır.

Finansal girişim hareketlerinden farklı olarak kar odaklı olmayı öncelemez. Ancak bu tamamen maddiyatın dışarı itildiği anlamına gelmez. Odak noktası toplumsal anlamda iyileştirici davranışlar sergilemektir. Yarattığı katma değer sadece finansal değil kamusal yarar anlamındadır.

Sosyal girişimciliğin ticari odaklı hareketlerle ortak noktası da bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi fırsatları değerlendirmektir. Henüz mali tabirle piyasada öngörülmemiş gelişmeleri önceden görmek ve bu doğrultuda harekete geçmek bunlardan en önemlisidir.

Bir bakıma sosyal girişimcilik projeleri sosyal sorunları en aza indirgemeyi ve hatta çözmeyi hedefler. Bu anlamda yardım vakıflarına benzediğini söyleyebiliriz. Fakat bundan daha komplike bir alandır. Problemlerin giderilmesinde düzenli bir değişim ve anlayış oluşturmayı hedefler. Sosyal girişimcilik uygulamasının faaliyetini sürdürdüğü alanda gelişmeler ve iyileştirmeler oluşturmalıdır. Bu iyileşmeler yardımıyla toplumun desteğiyle beraber sorunun en aza indirgenmesi hatta ortadan kalkması amaçlanır.

Türkiye'de Sosyal Girişimcilik Örnekleri

Bahsettiğim sosyal girişimcilik hareketleri tüm dünyada şu anda uygulanmaktadır. Var olanların kalıcı hale gelmesi ve yeni girişimlerin oluşması için ortak bazı konsorsiyumlar faaliyetini sürdürmektedir. Türkiye'de de bu doğrultuda sosyal girişimcilik projeleri başlamıştır. Şu anda aktif bir şekilde uygulanan sosyal girişimcilik projelerinden bazılarına değinirsek eğer;

Tabit: Kurucu ortakları Tülin Akın ve Coşkun Yıldırım'dır. Teknoloji destekli akıllı tarım uygulamaları alanında faaliyetini sürdürmektedir. Tarımsal hizmetlerin uygulanabilirliğini kolaylaştırmak adına yazılım ve mobil uygulamalar üretmektedir. Tarım sektöründe dijital dönüşüm diye tabir edilen teknolojik ilerlemenin uygulama alanlarını arttırarak gelir oranlarının artmasına yardım olur. Bankalar ve GSM operatörleriyle ortak faaliyetler yürütmektedirler. Bunlardan bir tanesi Vodafone ile ortak yürütülen Akıllı Köy projesidir. 2012 senesinde telif hakkı alınarak fikri anlamda proje oluşturulmuş, 2016 senesinde uygulama aşamasına geçilmiştir. Amaç geleneksel tarımsal uygulamaları teknoloji yardımıyla daha karlı ve üretici odaklı hale getirmektir.

Tolkido: Garanti Bankası sponsorluğu ile kurulmuş yerel bir sosyal girişim projesidir. Amaç otizmli çocukların zekâ ve gelişimlerini desteklemek bu anlamda yaratıcı fikirler ortaya koymaktır. Kurucusu Can Yıldız'dır. Amaçları otizmli çocukların konuşma becerilerini rahatlatmak ve geliştirmektir.

Mumowrap: Çevresel kaygılarla ortaya çıkmış evsel atıkları azaltmak ve doğa dostu bir yaşam oluşturmayı amaçlar. Balmumundan üretilmiş gıda koruyucu ürünler ortaya çıkarır ve bunun yaygınlaştırmasını amaçlar. Sosyal girişimciler Erdem Kumkale ve Işınsu Kaya tarafından kurulmuştur

Anadolu Meraları: Anadolu Meraları sosyal girişim oluşumu tarım ve gıda alanında maksimum faydayı sağlamayı amaçlar. Yerel ekonomiye katkı sağlamak adına deneyimli üreticilerle yeni üreticileri bir araya getiriyor. Dünya üzerinde uygulanan onarıcı tarım metotlarının uygulama alanını ülkemizde yaygınlaştırmaya çalışıyor. Toprağın verimini arttırıp global anlamda küresel iklim sorunlarına katkıda bulunmak amaçlarından bir tanesidir.

Dünya'da Sosyal Girişimcilik Örnekleri

Water For People: 1991 senesinde küresel anlamda gittikçe artan su sıkıntılarına çözüm bulmak amacıyla Amerika'da kuruldur. Şu ana kadar 9 ülkede 4 milyondan fazla kişinin su ihtiyacına katkıda bulundu. Temiz içme suyu ve kullanım suyu sağlamak temel amaçları. Bağış yoluyla gelir elde ediyor. Ülkedeki toplumsal ve siyasi dinamikler birlikte hareket edip çözüm bulma yoluna gidiyorlar. İhtiyaç duyulan bölgede kuyu, pompa ve şebeke inşası yapılıyor.

Impossible Foods: Aslında bir ticari şirket odaklı hareket etse ve ürettiği ürünleri piyasada satma amacı gütse de kuruluş amacı ve anlayışı itibariyle bir sosyal girişimcilik projesi. Bireylerin et odaklı beslenme alışkanlıklarını değiştirmeyi hedefliyor. Böyle bir değişimin iklim ve çevre sorunlarının giderilmesinde enerji kaynaklarının değiştirilmesinden daha etkili olacağını savunuyor. Kesim amaçlı yetiştirilen hayvanlarla birlikte et ve süt endüstrisinin küresel kirlenmeye önemli bir katkı yaptığı belirtiliyor. Et alternatifi ürünleri insanlara benimsetmeyi amaçlıyor.

Mikro Kredi: Dünyada en çok bilinen ve benimsenen sosyal girişimcilik hareketidir. İlk olarak 1976 yılında Bangladeş'te Muhammed Yunus tarafından ortaya atılmıştır. Kurucusu Muhammed Yunus bu çalışmasıyla 2006 senesinde Nobel Barış Ödülü almıştır. Bilindik finans ve bankacılık anlayışı dışında teminatsız krediler verilmesi amaçlanmıştır. Öncelik noktası yoksul kadınlardır. Ortaya çıkış noktası zaten Bangladeş'te hüküm süren yoksulluk ve buna bir türlü çözüm bulunamamasıydı. Sosyal girişimciliğin gücüne dair en önemli projelerden biridir. Hatta en önemli projedir denilebilir. Birçok ülke bu anlayışı benimsedi ve hükümetler kendi programlarına dahil ettiler. Ülkemizde de mikro kredi projesi bazlı destekler bulunmaktadır. Herhangi bir gelir veya taşınmaz olmasına gerek yoktur. Aranan şart kişinin iş fikri olmasıdır. Yoksul kadınları iş sahibi yapmayı amaçlar.

Görüldüğü gibi girişimcilik sadece kar odaklı bir işletme anlamına gelmemektedir. Girişimcilik hedefleri olan, faydalı sonuçlar doğuran hareketlerin bütünüdür. Kimi girişimler bu fayda karşısında kar elde eder kimi girişimlerde toplumsal faydaya aracılık eder. Ancak sosyal girişimlere destek olan finansal kuruluşlarla birlikte aslında bu ekonominin birbirine kenetlenmesi ve birbirlerinin açıklarını kapatması önemlidir. Dünyada ve Türkiye'de sosyal girişimcilik örnekleri çoğalmaktadır. Sosyal girişimciliğin gelecekte yaygınlaşıp önemini arttıracağı öngörülmektedir.