Dünya ekonomisi uzun yıllar boyunca görünmez ama pahalı bir anlaşmaya razı oldu. Kredi kartı kullandığımızda %2,5-3'lük işlem ücretlerini, yurtdışına para gönderdiğimizde Western Union'ın %8'e varan kesintilerini sessizce kabul edilmişti. Bu aracı ücretleri, sistemin "değiştirilemez" parçaları gibi sunuldu ta ki Bitcoin gibi bir kırılma noktası çıkana kadar.
Kripto paralar, özellikle Bitcoin, sadece bir yatırım aracı değil; aynı zamanda yüzyıllardır süregelen finansal aracılık düzenine yönelik teknolojik bir başkaldırıdır. Bitcoin, aracıların biriktirdiği değerin – yalnızca ısrarla arada durarak kazandığı değerin – yeniden dağıtımı anlamına gelir. Kimi zaman sadece bir banka transferinin gerçekleşmesi için, işlemin gerçek muhatapları dışında beş farklı yapıdan onay beklenir. Oysa Bitcoin, işlemeyi algoritmalara ve şeffaf matematiksel kurallara bırakır.
Bu değişimin sembolik bir anı 2013'te yaşandı: Bitcoin'in günlük işlem hacmi kısa süreliğine Western Union'ı geçti. Bu, Bitcoin'in havale devine "artık bana da bak" dediği andı. Fakat işin aslı, bu karşılaştırmalar yüzeyde aldatıcı olabilir. Çünkü Bitcoin işlemlerinin çoğu, döviz borsaları ve cüzdanlar arasında taşınan fonlardan oluşur. Yine de asıl mesele bu değil — asıl mesele, potansiyeldir.
Bitcoin'in merkeziyetsizliği, onun en büyük meydan okumasıdır. Bu sistemde, para politikası bir kurulun kararlarına değil, önceden programlanmış, değiştirilemez kurallara dayanır. Bitcoin'in arzı en fazla 21 milyonla sınırlandırılmışken, ABD Merkez Bankası'nın (Fed) sadece 2007-2014 arasında para tabanını dört katına çıkardığını gördük. Burada iki dünya çatışıyor: Biri, "gerektiğinde para basarız" anlayışıyla yönetilen klasik para düzeni. Diğeri ise "kurallar sabittir" diyen kripto paradigmalar.
Elbette Bitcoin henüz geleneksel ödeme sistemlerinin yerini almış değil. Ancak marjinal işlem maliyeti neredeyse sıfır olan, sınırlar ötesi işlem yapabilen ve herhangi bir otoriteye boyun eğmeyen bu sistem, sadece ödeme aracı olmakla kalmayıp aynı zamanda politik bir önerme haline geliyor. Bu önerme şunu söylüyor: Para, merkezi otoritenin değil, şeffaf yazılımın kontrolünde olabilir.
Ve belki de asıl korkutucu olan budur.
Çünkü bu sadece finansal teknolojide bir yenilik değil. Bu, kapitalizmin uzun süre "değiştirilemez" dediği kurumların değiştirilebileceğinin kanıtıdır. Bankaların, merkezi ödeme sistemlerinin, para politikası kurullarının... On yıllardır elde ettikleri "aracılık imtiyazı" sorgulanıyor. Ve bu sorgulama, herhangi bir devrimin değil, kodla yazılmış bir isyanın ürünüdür.
Daha yolun başındayız. Ancak bu sessiz devrim ilerliyor. Ve tıpkı yazılım gibi, geri alınamaz şekilde...
