Görme engelliler seçimlerde tek başına nasıl oy kullanacak?

Uzun yıllar süren mücadelelerin ardından, 6 Nisan 2022 tarihli Resmi Gazete ile görme engellilerin seçimlerde tek başına oy kullanabilmesine yönelik önemli bir yasal düzenleme yürürlüğe girdi. Buna göre 26/4/1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendine "liste" ibaresinden sonra gelmek üzere "ve görme engelli seçmenlerin kullanabilmesi için oy pusulalarına uygun şablon" ibaresi eklendi. Böylece görme engellilerin seçimlerde bir başkasının yardımıyla oy kullanması zorunluluk olmaktan çıktı ve Yüksek Seçim Kurulu'na (YSK) erişilebilir oy şablonu geliştirmesi bir yükümlülük olarak getirildi.

Resmi Gazete'nin 24 Mart 2023 tarihli sayısında, "Kurulumuzun (YSK) 09.02.2023 tarihli ve 2023/43 sayılı Karan ile görme engelli oy kullanma şablonunun üretilmesi ve her seçim türü için her bir sandığa bir adet gönderilmesine karar verilmiştir" ifadeleri yer aldı. Yurt içi ve yurt dışında kullanılmak üzere toplamda 814.120 adet görme engelli oy kullanma şablonu yaptırılacağı belirtilen kararda, "Oy pusulalarının şekli belirlenip, basım aşamasına gelindikten sonra, oy pusulasındaki mühür basılacak yerler dikkate alınmak suretiyle mühür deliklerinin oluşturularak görme engelli oy kullanma şablonunun, her seçim türü için her sandığa birer adet olacak şekilde, kolay eğilip bükülmeyen, küçük darbeler karşısında zarar görmeyen kalınlıkta 250 g/m2 ±%5 Bristol kâğıt malzemeden üretileceği" belirtildi.

Eğitimde Görme Engelliler Derneği'nin YSK'dan aldığı verilere göre, 29 Mart 2023 tarihi itibarıyla seçmen kütüğünde kayıtlı görme engelli seçmen sayısı 373 bin 54. Söz konusu sayıya yurt dışında yaşayan görme engelli seçmenlerin de dahil. Bu sayede on sekiz yaşını geçmiş ve oy verme ehliyetine sahip görme engellilerin sayısını da öğrenmiş olduk. Ülkemizde kaç görme engelli kişi olduğuna dair birbirinden farklı ve tutarsız rakamların paylaşıldığı dikkate alındığında, YSK'nın bu verisini birçok alanda kullanılabilecek güvenilirlikte buluyorum.

YSK, görme engellilerin seçimlerde nasıl oy kullanabileceğine ilişkin kamu spotları hazırlıyor. Bunlar tamamlandıktan sonra TRT ile özel televizyon ve radyolarda yayınlanacak. Ancak yalnızca kamu spotlarıyla bilgilendirme yapılması yeterli olmayacak. Görme engellilerin şablon hakkında yeterli bilgisi yok. Seçimlerde şablonu nasıl kullanacağını bilmeyen görme engelliler bu yöntemle oy verme konusunda haklı olarak tedirginlik yaşıyor. Görme engelli bir kişinin o şablonu ve pusulayı eline alarak oy verme denemesi yapması gerekiyor. Dört adaylı Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy verilecek kişinin daha kolay bulunabileceği düşünülüyor. Özellikle çok fazla partinin milletvekili seçimlerine katılacağı dikkate alındığında ise, kişinin hangi partiye oy vereceğini tespit etmesi için şablonu ve pusulayı tanıması son derece önemli. Dolayısıyla YSK, her ilde bu şablonun nasıl kullanılacağı konusunda numuneler paylaşarak görme engelli seçmenleri bilgilendirmeli. YSK ve engelliler alanında faaliyet yürüten sivil toplum örgütleri arasında etkileşim kurulması da sağlanabilir. Bunun için sivil toplum örgütleri daha aktif davranmalı ve YSK'dan bilgilendirme talep etmeli.

2023 seçimleriyle birlikte ilk defa yasal olarak görme engelliler tek başına oy kullanabilecek. Uzun yıllardır engelliler alanında yapılan mücadelenin somut kazanımı olan erişilebilir oy düzenlemesi ile tek başına oy verebilmek oldukça memnun edici olacak. Eğer şablonu ve pusulayı seçim öncesinde tanıma şansımız olursa, sandık alanında yanımızda kimse olmadan gönül rahatlığıyla oyumuzu verebileceğiz. Buraya kadar gelindikten sonra son anda erişilebilirlik problemiyle karşılaşıp hayal kırıklığına uğramamayı umuyorum.