ASMR Çılgınlığı; Doğal seslerin iyleştirici gücü

Milyonlarca kişinin kapak açma sesi, fısıldama, tıkırtı, yemek yeme sesi gibi ses ve dokunma hislerine yer veren videoları saatlerce izlediğini biliyor muydunuz? Bazıları ASMR videolarının kendilerini rahatsız ettiğini söyleseler bile yapılan araştırmalar, bu tarz içeriklerin kişileri rahatlattığını hatta kimi zaman ağrılarını geçirdiğini ortaya koyuyor. Ben, bu bulgulara ek olarak, çoğu kişinin yalnızlık hissinin de doğal seslerin yer aldığı videolara olan ilgiyi arttırdığını düşünüyorum.

ASMR Nedir? Son derece popüler olan videolarda fısıldayarak konuşma, ileri teknoloji ile en hassas şekilde kaydedilmiş nesne sesleri, tıkırdama, yudumlama, yakın plan çekimler, yüksek kaliteli görsel yakalama tekniği ile ürün dokusunun belirginleştirilmesi gibi tüm bileşenler bir arada kullanılmakta. Çoğu kişi bu içerikleri rahatlamak için dinliyor ancak uyarıcıların türüne bağlı olarak duyduklarından çok rahatsız olanlar da var. Öfkeli nefes alma sesleri, metal üzerinde çatalın çıkarttığı ses gibi işitsel uyaranlar pek çok kişiyi rahatsız ediyor. Ancak yine de yapılan araştırmalar, rahatsız olduğunu söyleyen kişilerin bile bir kısmının rahatladığını ve ağrısı olan bazı kişilerde bu videoların ardından ağrının etkisinin azaldığını ortaya koymuş.

İlgi çekici seslerle hazırlanan ASMR videoları ile yeni tanıştım. Ancak araştırınca gördüm ki ASMR tekniği ile üretilen videolar, en çok izlenen paylaşım platformunda (Youtube) Maria takma isimli bir kullanıcının 2009 yılında açtığı ve yatıştırıcı bulduğu sesleri yayınladığı "Gentle Whispering" (Nazik Fısıldama) adlı kanalın ardından popülerleşmiş. (McDonnell, 2019; Miller, 2015). Hatta Maria'nın fısıldama videoları 1.6 milyon takipçiye kadar ulaşmış.

"İzleyici ve İçerik Etkileşimi Bağlamında Yeni Bir YouTube Fenomeni Olarak Otonom Duyusal Meridyen Tepki (ASMR) Etkisinin Deri İletkenliği Ölçümü (GSR) Tekniği ile İncelenmesi" başlıklı araştırmasında Behiç Alp Aytekin, bu konuda pek çok değerli bilgiyi bir araya toplamış. (OPUS © Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 1577 )

"Fısıldama, ASMR tekniğinde en popüler türlerden biri (Barratt ve Davis, 2015). Video paylaşım platformunda neredeyse her dilde fısıldama temelli ASMR videoları bulmak mümkün. Fısıldama, tırnakları nesneler üzerine vurarak ses çıkartma, yumuşak veya sert yüzeylere dokunma, dergi veya kitap sayfalarını çevirme, akla gelebilecek türlü nesnenin yüksek kaliteli mikrofonlarla kayıt edilmiş seslerinin yanı sıra dokunsal hislerin vurgulandığı yüksek kaliteli kameralarla kayıt edilmiş yakın plan nesne görselleri olan videolar var. Bu bağlamda ASMR videolarının seyirlik deneyim dâhilinde, kullanıcılarının zevk ve tatmin dolu duygularını ortaya çıkardığı, hatta kafa derisi ve omurgalarında karıncalanma ve ürpertilere neden olan, trans benzeri bir rahatlama hali sunduğu ifade edilmekte (Copeland, 2017)…"

Otonom Duyusal Meridyen Tepki (ASMR)

ASMR oldukça popüler derken, gerçekten abartmıyoruz. Birkaç yıl öncesinin rakamlarına göre, dünyanın en popüler video paylaşım platformunda(Youtube) 5 milyondan fazla Otonom Duyusal Meridyen Tepki (ASMR) videosu yayınlanmış. O yazı hazırlandıktan sonra geçen 2-3 yıl gibi uzun süre zarfında bu sayının çok daha artmış olması hiç şaşırtıcı olmaz. ASMR videoları kullanıcılar tarafından tekrar tekrar ve uzun saatler boyunca izlendiği için sadece bu tarz videolara özel kanallar bile var.

Peki, bu içerikler neden bu kadar çok izleniyor?

Behiç Alp Aytekin, literatürü tarayarak soruları aydınlatmış. "Bu konu son yıllarda bilim insanlarının da ilgisini çekti ve araştırıldı. İzleyiciler ile yapılan görüşmelerin sonucunda videoların pek çok kişinin kaygı düzeyini düşürdüğü ve izleyicileri rahatlattığı ortaya konuldu. Ancak şunu da belirtmek zorundayız, çoğu kişi bu tarz görüntüler sayesinde rahatlayıp sakinleşse de her tetikleyici tüm kullanıcılar için uygun değil. Bu nedenle kimi kullanıcıları rahatsız edebiliyor ya da ürkütebiliyor. (Maxouris, 2019; Richard, 2017). Kişileri en çok rahatsız eden sesler yüksek sesle nefes alıp verme, burundan çıkan sesler, kara tahtaya veya duvara tırnak sürtme, metalin tabakta çıkardığı etki gibi sesler… Bunları duymak kişilerde iğrenme, öfke ve rahatsızlık tepkisine neden olabiliyor. (Schröder, Vulink ve Denys, 2013). Ayrıca ASMR içerikleri her kullanıcıyı farklı düzeyde etkilemekte. Kimi kullanıcılar sayfa çevirme sesinden büyük bir tatmin duygusu elde ederken, kimi kullanıcılar bir gülüşte veya tıkırtıda karşılık bulmakta, kimileri ise hiçbir içerikte ASMR deneyimi yaşamamakta (Maxouris, 2019; Richard, 2017).

Ağrıları Azaltan Tatlı Bir Ürperti…

2015 yılında ASMR kavramına ait ilk akademik çalışma hakemli bir dergide yayınlanarak, kavrama olan akademik ilgi somutlaştırılmış (Barratt ve Davis, 2015). Çalışmada ASMR etkisi tarif ediliyor. Bu bağlamda 475 kullanıcı ile anket ve gözlem yapılmış. Çalışma kapsamında kullanıcılar, videolar ile etkileşimin sonucunda oluşan hissi, "tatlı bir ürperti/çınlama" (the tingles) olarak tarif etmişler. Sonuçlar, bu tarz içeriklerin uyku hali oluşturarak stresle mücadeleyi olumlu şekilde etkilediğini ortaya koyuyor. Çoğu katılımcı bu tarz içerikleri izledikten bir süre sonra kendisini daha iyi hissettiğini ifade etmekte hatta kronik ağrı çeken bazı katılımcıların, bu ağrılarında ASMR içerikleri sayesinde azalma olduğu raporlanmakta (Barratt ve Davis, 2015, ss. 8-9).

Poerio ve arkadaşları (2018) tarafından gerçekleştirilen, iki ayrı çalışma da tüm bu bulguları desteklemekte... Çalışma dahilinde bir geniş ölçekli çevrimiçi anket ve bir laboratuvar çalışması gerçekleştirilmiş. Her iki boyutta da ASMR'nin kronik ağrı çekilen durumlarda geçici süreli rahatlamaya neden olduğu, kalp ritmini yavaşlattığı ve endorfin salınımını arttırarak stresle baş edilmesini desteklediği bulgulanmış (Poerio vd., 2018).

İzleyenler Rahatlıyor, Kendileri Aksini Söyleseler Bile…

Yakın tarihli bir araştırma bize ASMR içeriklerinden rahatsız olduğunu söyleyenlerin bile bu tarz içeriklerin ardından belirli ölçüde rahatladıklarını kanıtlamakta. Araştırma konusunda Yahoo Lifestyle'dan Haglage'ye (2018) konuşan Poerio; "İnsanların bize sözlü olarak kendilerini çok daha rahat hissettiklerini aktarmalarının yanı sıra psikolojileri de bize aynı şeyi söylemekte" diyor. Araştırma dâhilinde Poerio'nun (2018) bu ifadesinin aksine, bilinç düzeyinde içeriklerden rahatsız olan ve bunu dile getiren kullanıcılar var. Ancak otonom sempatik sinir sisteminden bulgulanan veriler, bazı içeriklerin seyir deneyimi esnasında rahatsızlıklarını dile getiren kullanıcılarda bile daha önceki araştırmaların sonuçlarını destekler nitelikte duyusal bir rahatlama durumunu vurgulamakta. ASMR içeriklerini deneyimleyen katılımcıların başlangıç (N-1) ve bitiş (N-2) nabızları ile SCL değerleri (SCL-1 ve SCL-2) arasında belirgin bir düşüş bulgulanmış. Çalışma, katılımcıların nabız ve deri iletkenlik düzeylerindeki gerilimin ve bilinçaltı düzeyde stres seviyelerinin azaldığını, ayrıca rahatladıklarını göstermekte."

ASMR Sevenler, Hassas Kişiler

Essex Üniversitesi'nde yapılan yakın tarihli bir araştırma, ASMR videolarını izleyen kişilerin, çevrelerine ve hislerine karşı daha hassas olduklarını gösteriyor. İnterneti kasıp kavuran, milyonlarca kişi tarafından ilgiyle izlenen bu videolardaki fısıltılı sesler, narin el hareketleri ya da hassas dokunuşlar, daha çok hassas kişilik yapısına sahip kişileri etkiliyor. Essex Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nde çalışan Dr. Giulia Poerio, vücuda yayılan o rahatlatıcı hissi tam olarak deneyimleyebilen kişilerin etraflarına karşı hiper derecede hassas olduklarını keşfetmiş. The Journal of Research in Personality bülteninde yayımlanan araştırma, gürültü ve hareketlerden daha kolay rahatsız olan insanların aynı şekilde kolaylıkla aşırı uyarıldığını göstermekte. Ayrıca bu kişiler, bedensel duyularının daha çok farkında (Duyguları yaşarken meydana gelen fiziksel değişimleri hissetmek gibi).

'Bu durum iki ucu keskin bir kılıç gibi' diyor Dr. Poerio. 'Çok hassas olan insanlar, ASMR gibi keyif verebilen olguları yoğun şekilde yaşayabilirler. Ancak bu yüksek hassasiyetin olumsuz tarafları da var. Örneğin normalde diğer insanların görmezden geleceği bir kalem tıkırtısı veya sakız çiğneyen birinin gürültüsü, bu kişilerde olumsuz bir tepki meydana getirebilir.'

Sözü edilen çalışmaya 500'den fazla kişi katılırken, ASMR tecrübeleri yönünden değerlendirilen katılımcıların duyusal hassasiyetleri de ölçülmüş. Elde ettiği bulgulara yenilerini eklemeyi planlayan Dr. Poerio, bu sayede yoğun derecede pozitif duyguların neden ve nasıl yaşandığını da açıklamayı umuyor. Ayrıca söz konusu bilgiler, yeni tedavi yöntemlerinin bulunmasına yol açabilir.

Beyin Masajı Olarak Adlandırılıyor

2010 yılında tanımlanan ASMR (Otonom Duyusal Meridyen Tepkisi), kafa derisinde başlayıp vücuda doğru yayılan, genellikle sakinleştirici bir his. Bazıları fısıltılar, vurgular ve hışırtılar gibi sakinleştirici görüntü ve seslerle tetiklenen bu hisse Beyin Masajı adını veriyor. Yaklaşık 400 bin abonesi bulunan popüler "ASMR'ci" Heather Feather, "Esasen bu his, biri saçınızla oynadığında veya parmak uçlarını sırtınızda gezdirdiğinde hissettiğiniz harika ürperti gibi tarif edilebilir" diyor. İşte bu rahatlatıcı etki sayesinde iyi bir ASMR videosu tek başına 16 milyondan fazla görüntüleme elde edebiliyor.

Markalar da ASMR'yi Sevdi

Ünlü markalar ASMR'lere gösterilen ilgiden yararlanmayı seçiyorlar. Ambalajları hışırdatmak, sakız çiğnemek ve teneke kutu açmak gibi sesler, gıda sektöründe yer alanların tercihi… Çıtır çıtır kızarmış butlarını yerken çıkardığı seslerle önce çıkan ünlü bir zincir markanın CMO'su (Pazarlama İcra Yetkilisi) Kevin Hochman, "ASMR videoları insanları büyük ölçüde rahatlatıyor, biz de acıktıklarında onlara aynı hissi sunuyoruz" diyor.

2015 yılında bir çikolata markası, (Dove Çikolataları) Çin'de ASMR videoları yayınladı. Bu reklamlar, tüketicilerin "şekerleme" yediklerinde hissettikleri "ipeksi, yumuşak zevkin tatlı ürpertisi"ni canlandırmak için tasarlanmıştı. Filmler bilimsel testlere tabi tutuldu ve sonuçlar nörologlar tarafından inceleniyor.

Favorim, Kahvenin Fincana Dolarken Çıkarttığı Ses

Gelelim bilimsel araştırmaların henüz söylemediklerine… Düşünün bir video izliyorsunuz. Hiç müzik ya da diyalog yok. Adam kalkıyor; yatağın çıkarttığı ses… Banyoya gidip musluğu açıyor, akan suyun sesi… Kahve makinesini çalıştıran dokunuş… Kahve olunca bardağa dolarken çıkarttığı o güzel tamamlanma hissi… Öğle yemeği için tavaya atılan yağın cızırtısı…

Sesler beyinde bazen mekanları çağrıştırır bazen de kokuları. Eğer bir ses size daha önce gittiğiniz bir mekanı hatırlatırsa, orada beraber bulunduğunuz herkesi yeniden yanınızda hissedebilirsiniz. Aynı şekilde kahve sesi veya yağın cızırtısını duyduğunuzda burnunuza mutlaka onların kokusu da gelir. Bence bu uyarıcılar, özellikle yalnız hisseden insanlarda bir başkası ile birlikte olmanın verdiği huzur hissini de tetikliyor olabilir. Sadece kokuyu hissetmek bile bir nebze doyma hissi uyandırabilir. Bu tarz videoların en çok yatma saatinde aranıyor olması bile ASMR'leri değerlendirirken, günümüz insanının ağır yalnızlık hissini göz önünde tutmamızı gerektiriyor diye düşünüyorum. Yalnızlık soğuktur. Belki de ASMR'ler, soğuk bir dünyaya biraz insani dokunuş, canlılık ve biraz da sıcaklık katıyor, ne dersiniz?

Kaynakça:

-İzleyici ve İçerik Etkileşimi Bağlamında Yeni Bir YouTube Fenomeni Olarak Otonom Duyusal Meridyen Tepki (ASMR) Etkisinin Deri İletkenliği Ölçümü (GSR) Tekniği ile İncelenmesi

DOI: 10.26466/opus.533789

Behiç Alp Aytekin*

* Dr. Öğr. Üyesi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Merkez / Aydın / Türkiye

-ASMR Sevenler Etraflarına Karşı Daha Hassas/ Popular Sience Türkiye 25 Mart 2022 Kaynak: Essex Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.