Gebelikte ultrasonografi ne zaman ve neden?

Gebelik takibinin olmazsa olmazı ultrasonografi muayeneleridir. Ultrasonografi dokuya ses dalgası gönderme prensibi ile çalıştığından dolayı güncel bilgiler dahilinde anne karnında büyüyen fetusa herhangi bir zararı olmadığı kabul edilir. Gebeliğin farklı dönemlerinde farklı soruların cevaplarını verir.

1- İlk ultrasonografi muayenesi gebelik haberi alındıktan hemen sonra yapılır. Mevcut gebeliğin rahim içinde olup olmadığı, gebelik sayısı (çoğul gebelik ayırımı), rahim ve yumurtalıklarda bir anomalinin olup olmadığı değerlendirilir. Son adet tarihini bilmeyen kadınlar için bebeğin baş popo mesafesi ölçülerek gerçek gebelik haftası ve tahmini doğum zamanı hesaplanır. Bunların yanında gebeliğin seyri ile alakalı ipuçları olan; bebeğin kalp atışının sayısı, gebelik kesesinin şekli, oluşan embriyonun temel besin kaynağı olan ve yolc sac ismi verilen küçük keseciğin şekli ve büyüklüğü değerlendirilir. Bu ip uçları sayesinde gebeliğin ilk üç aylık seyri hakkında bir öngörü oluşturulur.

2- Gebeliğin 11-14. haftaları arasında yapılan ultrasonografi değerlendirmesi hem bazı genetik sendromları hem de yapısal anomalileri tarar. Bu haftalar trizomi 21, 13 ve 18 için (sırası ile down sendromu, patau sendromu, edwards sendromu) kritik haftalardır. Bebeğin baş popo mesafesi hesaplanarak fetusun (bebeğin) gebelik haftası ile uyumlu olup olmadığı hesaplanır. Ense saydamlığı ölçülür, burun kemiği varlığı değerlendirilir, bazı damarlarda patolojik akımların varlığı araştırılır. Bu bulgular bazı kan değerleri ile kombine edilerek mevcut gebelikte trizomi semdromları için risk analizi yapılmasına olanak sağlar. Yine bu haftalarda bazı ciddi bedensel anomalilerede tanı konulabilir. Ayrıca uterusu (rahim) besleyen damarların renkli ultrason dalgaları ile incelenmesi; gebeliğin ileri zamanlarında gelişebilecek gelişme geriliği, gebeliğin yüksek tansiyon hastalığı gibi olası kötü sonuçlar öngörme ve tedbir alma imkanı sağlar.

3- Gebeliğin 18-24. haftalarında bebeğin temel organ incelemesi yapılır. Bebekte bulunun birçok anomaliye gebeliğin bu döneminde tanı konulabilir. Ayrıca bu haftalar bebeğin kalbinin en iyi değerlendirilebildiği haftalardır. Uterusu besleyen damarların değerlendirilmesi ile olası kötü gebelik sonuçları öngörülüp tedbir alınabilir. Rahim ağzı uzunluğu ölçülerek erken doğum riski belirlenip tedbir alınabilir.

4- Bundan sonraki haftalarda ultrason muayenesi temelde bebeğin rahim içinde duruş şekline, büyümesine, amnion sıvısına, plasentanın yerleşim yerine odaklanır.

5- Bunların dışında, gelişme geriliği olan bebeklerin iyilik halinin değerlendirilmesinde, bebekte kansızlığın değerlendirilmesin de ve daha bir çok klinik tabloda ultrasonografi ile renkli damarsal değerlendirme yapılır.

Yeterli bir ultrasonografinin yapılabilmesi için bir süre sınırı yoktur. Çok kısa bir sürede yeterli değerlendirme yapılacağı gibi bazen yeterli değerlendirme için çok daha uzun süre gerekebilir. Ne sıklıkta ultrasonografi muayenesi yapılacağını gebeliği takip eden hekim belirler.