Bu hafta sonu milyonlarca öğrenci Yükseköğretim Kurumları Sınavı'nda (YKS) ter dökecek. Sınav öncesinde öğrencilerle bazı bilimsel önerileri paylaşmak süreci doğru yönetmemizi sağlayacak, uygulanacak küçük dokunuşlar sınav anında önemli farklar oluşturacaktır.
Uyku Düzeni
Sınav öncesinde erken saatte uyumaya çalışmak genellikle önerilen bir durum değildir. Öğrenciler her zaman hangi saatte uyuyorlarsa, sınavdan önce de aynı saatte uyumaya devam etmelidir. Çünkü öğrencilerimizin biyolojik ritmi bu düzene uyumludur; bu ritmi değiştirmeye çalışmak uykuya dalma sürecini zorlaştırabilir. Diğer yandan yapılan araştırmalar, düzenli uyku alışkanlığına sahip öğrenciler sınav gecesi kısmen uyku bozukluğu yaşasa bile, bu durumun performansı ciddi şekilde etkilemediğini göstermektedir. Araştırmalar, düzenli uyku geçmişinin bilişsel işlevler üzerinde koruyucu etki sağladığını ve kısa süreli uyku bozukluklarının bu dengeyi kolay kolay bozmadığını işaret ediyor.
Kahvaltı Tercihleri
Sınav sabahı yapılacak kahvaltıda aşırı şekerli ve yüksek glisemik indeksli gıdalardan kaçınılmalıdır. Şekerli yiyecekler kısa süreli enerji artışı sağlasa da, ardından oluşan ani kan şekeri düşüşü dikkat ve odaklanma üzerinde olumsuz etki yaratabilir. Ayrıca sınav öncesinde daha önce hiç denenmemiş, vücudun alışık olmadığı besinler tüketilmemelidir. Sindirim sistemi üzerindeki ani etkiler, mide rahatsızlıkları ve beklenmedik tepkiler sınav performansını olumsuz yönde etkileyebilir. Dengeli, hafif ve alışılmış bir kahvaltı en uygun seçenektir.
Kaygının Bulaşıcılığına Dikkat
Sınav öncesinde çevredeki diğer öğrencilerin kaygılı ve panik hâlindeki tutumları, farkında olunmadan kişide de kaygı düzeyini yükseltebilir. Araştırmalar, duyguların sosyal ortamlarda bulaşıcı etkiler gösterdiğini ve özellikle kaygı gibi olumsuz duyguların hızla yayıldığını ortaya koymaktadır. Bu nedenle sınav sabahı ve sınav öncesi bekleme alanlarında kaygısını kontrol edemeyen bireylerden uzak durmak, kendi duygusal dengenin korunmasına yardımcı olacaktır. Mümkünse sınav öncesinde sakin ve güvende hissettiğiniz bir ortamda beklemek, kaygının kontrolü açısından faydalı olacaktır.
Sınava Başlama Sırası
Sınav anında en iyi bilinen ve kendine en çok güvenilen dersten başlamak, sınavın ilk dakikalarında oluşabilecek heyecanı kontrol altına almaya yardımcı olur. Alışılmış çözüm sırasını değiştirmek yerine her zaman uygulanan sırayla devam etmek, bilişsel rahatlığı ve alışkanlık temelli otomatikliği destekler. İlk sorular çözüldükçe başarı hissi artar, böylece başlangıçtaki heyecan doğal şekilde azalır ve dikkat daha iyi odaklanır.
Zor Sorularda Aşırı Vakit Kaybetmeyin
Sınavda bazı sorular daha fazla zaman ve dikkat gerektirebilir. Bir soruda uzun süre takılı kalmak, hem zaman yönetimini bozar hem de sonraki sorulardaki bilişsel kaynakları tüketebilir. Bu nedenle "turlama" tekniğini kullanmak önemlidir: İlk turda kolay ve orta düzey sorular çözülmeli, zor ve zaman alan sorular sonraya bırakılmalıdır. Böylece hem moral yüksek tutulur hem de çalışma belleği daha verimli kullanılır.
Sınav Anında Olumsuz Düşüncelerle Başa Çıkma
Sınav sırasında zaman zaman "yapamayacağım", "vaktim yetmeyecek", "çok zor" gibi olumsuz düşünceler ortaya çıkabilir. Bu düşüncelerle mücadele etmek çoğu zaman onları daha da güçlendirir. Bunun yerine, kısa ve yönlendirici bir içsel cümleyle zihni tekrar sınav görevine döndürmek daha etkilidir. Örneğin: "Şimdi soruya dönüyorum." ya da "Bir sonraki soruya geçiyorum." gibi kendine komut vermek, dikkat odağını hızlıca toparlamaya yardımcı olur. Bu yaklaşım, düşünceyle savaşmak yerine davranışı yönetmeye odaklanır.
Koşullu Planlar Kurun
Sınav sırasında karşılaşılabilecek zor anlara önceden hazırlanmak, zihinsel yükü azaltır ve kontrol duygusunu güçlendirir. Bunun için "eğer... ise..." şeklinde planlar yapmak etkili bir yöntemdir. Örneğin: "Eğer panik hissedersem derin nefes alacağım" veya "Eğer soruyu anlamazsam hemen turlamaya geçeceğim." Bu tür koşullu planlar, sınav anında karar verme yükünü azaltır ve davranışın otomatikleşmesini sağlar. Araştırmalar, bu stratejinin özellikle kaygılı durumlarda bilişsel kaynakları koruyarak performansı artırdığını göstermektedir.
Son Söz
Sınavlar bilgi kadar zihinsel dayanıklılığı da ölçen süreçlerdir. Doğru alışkanlıklar, basit uygulamalar ve bilimsel temelli stratejiler; yoğun emekle kazanılan bilgiyi sınav anında en verimli şekilde kullanmayı kolaylaştırır. Unutulmamalıdır ki, sınav sadece bir anlık performans değerlendirmesidir; sınav sonucu ne olursa olsun, hayatın tümüne yayılacak başarı yolculuğu devam edecektir.
Tüm öğrencelerimizin emeklerinin karşılığını aldığı bir sınav olmasını diliyorum.
