Yapı kayıt belgesinin iptali, yeni imar affı ya da barışı

YAPI KAYIT BELGESİ İPTALİ

Yapı kayıt belgesi, ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı olan yapılara yönelik imar barışı barışı sağlamak için verilen belgedir.

Bu belge ile ancak 31.12.2017 tarihinden önce yapılmış yapılar için imar barışı sağlanmış olur. Bu tarihten sonra yapılan yapılar için yapı kayıt belgesi alınmış olsa da bu belgeler imar barışı yapı kayıt belgesi sahibini sağlamaz. 3194 sayılı Kanun uyarınca alınmış yıkım kararları ile tahsil edilemeyen idari para cezaları iptal edilir.

Yapı Kayıt Belgesi düzenlenemeyecek yapılar için bu belgenin düzenlendiğinin tespit edilmesi durumunda, Yapı Kayıt Belgesi iptal edilir, bu belgenin sağlamış olduğu haklar geri alınır, Yapı Kayıt Belgesi bedeli olarak yatırılmış olan bedel iade edilmez ve belge düzenlenmesi safhasında yalan beyanda bulunan müracaat sahibi hakkında 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 206.maddesi uyarınca suç duyurusunda bulunulur.

Yapı kayıt belgesi düzenlenemeyecek yapılar için Bölge Adliye Mahkemeleri arasında aykırılıklar Danıştay kararı ile giderilmiş ve hangi yapılarda yapı kaydın geçerli olmayacağına ilişkin bağlayıcı bir karar verilmiştir. Danıştay, tüm idari kararlarını bir inceleme sonucu vermekle beraber inceleme mercii olarak verdiği kararlar merkezi idare ile yerinden yönetim kuruluşları bakımından uyulması zorunlu ve bağlayıcı nitelik taşımaktadır.

T.C.DANIŞTAY İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU Esas No: 2023/7 Karar No : 2023/8 karar ile Bölge Adli Mahkemeleri arasındaki aykırılığın giderilmesi için Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu verilen Danıştay, tüm idari kararlarını bir inceleme sonucu vermekle beraber inceleme mercii olarak verdiği kararlar merkezi idare ile yerinden yönetim kuruluşları bakımından uyulması zorunlu ve bağlayıcı nitelik taşımaktadır.

Bu kararda değerlendirildiğinde hangi yapılar için yapı kayıt belgesinin geçerli olmayacağı ve sahibine koruma sağlamayacaktır?

1-31.12.2017 tarihinden sonra yapılan her türlü yapı,

2-Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü'nün 29/06/2018 tarihli görüş yazısında da; 1-1-Orman Kanunu, 2 7269 sayılı Kanun,

3-Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Kanunu kapsamında kalıp Genelkurmay Başkanlığınca satışı uygun görülmeyen alanlar,

4-2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu kapsamında kalması nedeniyle Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsisi gereken alanlarda (Hazineye ait olmayanlarla tevhit şartı olanlar ile Hazinenin hissedar olduğu taşınmazlar hariç), 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında kalıp, Kültür ve Turizm Bakanlığınca satışı uygun görülmeyen,

5-2873 sayılı Milli Parklar Kanunu uyarınca milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanları içinde kalması nedeniyle Orman ve Su İşleri Bakanlığına tahsisi gereken, 3083 sayılı Kanun kapsamında kalıp da uygulama alanı ilan edilen bölgelerde kalan ve ilgili kurumunca satışı uygun görülmeyen,

6- 3621 sayılı Kıyı Kanununa göre kıyıda kalan (ki sahil şeritleri ayrıca belirtilmemiştir.),

7-Mera Kanunu kapsamında kalan ve 644 sayılı KHK gereğince tabiat varlıkları, doğal sit alanları (arkeolojik ve tarihi sitler yine ayrıca belirtilmemiştir.) ile özel çevre koruma bölgelerinde olup tasarruf yetkisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığında bulunan, devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazların geçici 16. madde kapsamında değerlendirilmeyerek bu alanlar,

8-18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanununda tanımlanan Boğaziçi sahil şeridi ve öngörünüm bölgesi içinde ekli kroki ile listede sınır ve koordinatları gösterilen alan ile İstanbul tarihi yarımada içinde ekli kroki ile listede sınır ve koordinatları gösterilen alanlarda,

9-19/6/2014 tarihli ve 6546 sayılı Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanunun 2.maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde belirlenmiş Tarihi Alanda bu maddenin uygulanmayacağı,

10-Üçüncü kişilere ait özel mülkiyete konu taşınmazlar üzerinde,

11- Kesinleşmiş planlar neticesinde sosyal donatı alanı olarak belirlenmiş ve Maliye Bakanlığınca aynı amaçla değerlendirilmek üzere ilgili kurumlara tahsis edilmiş Hazineye ait taşınmazlar üzerinde yapı kayıt belgesi düzenlenmez.

Yapı Kayıt Belgesi düzenlenemeyecek yapılar için bu belgenin düzenlendiğinin tespit edilmesi durumunda, Yapı Kayıt Belgesi iptal edilir, bu belgenin sağlamış olduğu haklar geri alınır, Yapı Kayıt Belgesi bedeli olarak yatırılmış olan bedel iade edilmez ve belge düzenlenmesi safhasında yalan beyanda bulunan müracaat sahibi hakkında 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 206. maddesi uyarınca suç duyurusunda bulunulur.

Yapı Kayıt Belgesi yapının kullanım amacına yöneliktir. Yapı Kayıt Belgesi, yapının yeniden yapılmasına veya kentsel dönüşüm uygulamasına kadar geçerlidir. Yapı Kayıt Belgesi düzenlenen yapıların yenilenmesi durumunda yürürlükte olan imar mevzuatı hükümleri uygulanır. Yapının depreme dayanıklılığı hususu malikin sorumluluğundadır.

Yapı Kayıt Belgesi sahibi, imara aykırı yapıyı yıktığında ya da yıkıldığında yeni yapıyı imar planlarına göre alınan ruhsata uygun olarak yapması gerekmektedir. Yapı kayıt belgesi sahip kişilere, bu yönde bir hak vermemektedir. Kentsel dönüşüm mevzuatına göre yapının riskli olması riskli yapı tespiti yapılıp yıkılmasına herhangi bir engel teşkil etmeyecektir. Yapının ruhsatsız ve ruhsat eklerine aykırılık nedeniyle idari ve cezai yaptırımların uygulanmasına önlemektedir. Bu hali ile yeniden yapı yapmak istenildiğinde, sahip olunan hukuki koruma ortadan kalmaktadır. Artık yeni yapı yapılması gerektiğinde imar planlarına göre alınan ruhsat ve eklerine uygun yapı yapılmak zorundadır.

Yapı kayıt belgesi yukarıda geçersiz olan alanlarda yapılan yapılar ya da geçerli alanlar olmasına rağmen 31.12.2017 tarihinden sonra yapılan yapılar için alınmışsa yapı sahibine hukuki koruma sağlamayacaktır. İdare tarafından resen iptal edilebileceği gibi hakkı zedelenen diğer kişiler tarafından da iptali için dava her zaman açılabilir.

3 Katlı apartmanın çatı katı ruhsata aykırı yapılmışsa ve bu çatı katı 31.12.2017 tarihinden sonra yapılmışsa bunun için alınan yapı kayıt belgesi sahibine bir koruma sağlamayacaktır. Buna yönelik menfaati olan alt kattaki daire sahipleri iptali için resen idareye başvuru yapabilir, iptal edilmezse idare mahkemesinde dava açabilmektedir.

Ya da Danıştay Kararı sonrası koruma alanlarında yapılmış yapılar içinde bu durum geçerlidir. Koruma alanlarında idare tarafından yapı kayıt belgesi olmasına rağmen ruhsatsız ve ruhsat eklerine aykırı yapılar için idari ve cezai işlemler yapılabilmesi mümkündür. Verilen yıkım kararlarının, idari para cezalarının iptalini, belirtilen koruma alanlarında yapılan yapılar için yapı kayıt belgesi sağlamayacaktır. Koruma alanlarının işgal edilmesinde, kaçak yapı yapılmasında hakları zedelenenler hukuki yararı olması nedeniyle bu belgelerin iptali için idareye başvuru yapabilir, iptal edilmezse yapı kayıt belgesinin iptali için dava açabilirler.

Yapı kayıt belgesi iptali, eğer hukuka aykırı bir şekilde yapılmış ise buna yönelik idari işlemin öncelikle yürütmesinin durdurulması akabinde iptali için dava açılabilir. Burada üzerinde dikkatle durulması gereken şey, yapı kayıt belgesinin geçersizliğini gerektirecek bir hukuki durumun olmamasıdır. İdare, bu belgeleri iptal ederken yapının hangi tarihte yapıldığını tespit etmelidir. Bu yapı kayıt belgesi için sunulan fotoğraflar ve uydu fotoğrafları dahil her türlü delil bunun için kullanabilmektedir. Eğer yapının tamamı 31.12.2017 tarihinden sonra yapılmışsa bütün yapı için artık hukuki koruma sağlamayacaktır. Bazı yapılarda ruhsatsız ya da ruhsat eklerine aykırılık 31.12.2017 tarihinden önce olmasına rağmen 31.12.2017 tarihinden sonra da eklemeler olmaktadır. Bu halde ise 31.12.2017 tarihinden önceki durum koruma devam ederken, sonraki eklemeler ise bu korumanın dışında olacağından yıkım, idari para cezası ve imar kirliliği suçu nedeniyle yaptırımlar uygulanabilecektir.

Yapı kayıt belgesi iptaline itiraz edildiğinde eğer idare tarafından olumlu cevap alınmazsa ya da reddedilirse yasal süreler içinde idare mahkemesinde yürütmeyi durdurma talepli olarak iptal davası açmak gerekmektedir. Bu dava da, yapı kayıt belgesinin hukuki aykırı olarak iptal edilip edilmediğinin delillerle değerlendirilerek karar verilecektir.

1 yıl önce yaşadığımız elim deprem sonrası on binlerce vatandaşımızı ne yazık ki kaybettik. Böyle acı bir sonuçtan sonra yeniden yapı kayıt belgesi gibi ruhsatsız kaçak yapılara, ruhsat ve eklerine uygun yapılmayan yapılara af ya da barış altında düzenlemelerin artık yapılmaması yerinde olacaktır. Sadece yapılmaması değil, kaçak yapılara yönelikte her türlü etkiden uzak denetimler ve yaptırımlar uygulanmalıdır. Bir süre sonra milyonlarca kaçak yapı olduğunda bunları depreme dayanıklı hale getirmek, imar planlarına uygun hale getirmek mümkün olmamaktadır. Yeni imar affı beklentisi içinde olan yine bir çok vatandaşımız bulunmaktadır. 2023 yılında imar affı, barışı sıkça dillendirildi fakat depremle beraber bu ara pek gündemde değil. 2024 yılı imar affı, barışı için bu nedenle pek ihtimal dahilinde görmüyorum. Çünkü, artık yaşanan acı tecrübelerin herkeste bir uyanışa neden olduğu düşünmek istiyorum. Kaçak yapının sınırı yok, bir kat bile yapmaya izin olmayan yerlere projesiz, mühendislik hizmeti alınmadan yapılar yapıların ortaya çıkartacağı kötü sonuçları tahmin etmek zor değil.

AV. ARB. MAHMUT ALTINEL