Çocuk teslimine ilişkin yeni düzenleme neler getirdi?

Hukuken ve insani olarak her çocuk, anne ve babası ile; anne ve babası da çocukla düzenli şekilde görüşme hakkına sahiptir. Ancak maalesef ebeveynlerin birlikteliği bozulup anne-baba yaşamlarını ayırdığında bu hak, özellikle ebeveynler arasında yaşanan sorunlar nedeniyle zedelenebiliyor.Duruma aile mahkemeleri müdahil oluyor ve çocuğun velayetinin kimde kalacağı, velayeti kendisine verilmeyen anne -babadan birinin ne zaman, ne kadar sürelerle çocukla kişisel ilişki kuracağına karar veriyor.

Mahkeme kararını verdikten sonra çoğunlukla,çocukla kişisel ilişki kurmaya çalışan hak sahibi ebeveyn için uygulama tam bir işkenceye dönüşebiliyordu.Ne yazık ki mahkeme kararlarının uygulanması, ebeveynler arasında bir intikam savaşına dönüşebiliyor ve işte bu intikam savaşında bugüne kadar çok hoş olmayan yöntemler ile hak sahibi ebeveyn çocuğunu teslim alabiliyordu. Kısaca tıpkı bir eşya gibi çocuğu teslim alamayan anne-babadan biri icra iflas kanunu hükümlerine göre mahkeme ilamının uygulanmasını sağlıyordu. Bu uygulama,çocuğun bir eşya olmadığı, İcra iflas Kanunu'na tabi olmasının çocuk için örseleyici bir durum olduğu uzun zamandır tartışılıyordu ve nihayet

Yaklaşık bir yıl önce İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin tüm maddeler İcra ve İflas Kanunu'ndan çıkarılmış ve5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu'na konuya ilişkin düzenlemeler getirilmişti.

Bu değişiklikten sonra "Çocuk teslimi"ve "Çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilâmların yerine getirilmesi, Çocuk Koruma Kanunu hükümlerine göre gerçekleştirilmeye başlanmıştı. Nitekim, yasanın nasıl uygulanacağına dair usul ve esasları içeren,ÇOCUK TESLİMİ VE ÇOCUKLA KİŞİSEL İLİŞKİ KURULMASINA İLİŞKİN İLAM VE TEDBİR KARARLARININ YERİNE GETİRİLMESİNE DAİR YÖNETMELİK 4 Ağustos 2022 tarihi itibari ile Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi.Böylece 90 yıldır uygulanan icra yoluyla çocuk teslimi uygulaması sona ermiş oldu.

PEKİ BUNDAN SONRA NE OLACAK?

Yasal düzenlemeden sonra, Çocuk teslimi ile ilgili tüm başvuruların iş ve işlemlerin yapılacağı,Adalet bakanlığı bünyesinde görevli adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlükleri kuruldu.Söz konusu müdürlüklerin bünyesinde; müdür yardımcısı, psikolog, pedagog, rehber öğretmen, çocuk gelişimci ve sosyal çalışmacıdan oluşan uzmanlar bulundurulacak. İlam ve tedbir kararları müdürlükçe görevlendirilen bu uzmanlar tarafından yerine getirilecek.

ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARI GÖZETİLECEK

Zaman zaman haberlerde gördüğümüz, çocuğun görevliler tarafından kucaklanıp ağlaya ağlaya teslimi veya anne babanın o anda çocuğun korku dolu bakışları arasında kavgaya tutuşması ve benzeri durumlarda, yönetmeliğin 6. maddesi ile yerinde bir düzenleme yapılarak müdürlük bünyesindeki uzmanlara bu durumlar karşısında müdahale etme yetkisi verilmiştir. Şöyle ki:

MADDE 6- (1) ''Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilam ve tedbir kararlarının yerine getirilmesinde çocuğun üstün yararı esas alınır.'' denilmektedir. Bu itibarla yine yönetmeliğin 6. maddesi devamındaiş ve işlemleri yerine getirecek uzmanlara:

"Çocuğun duygu durumunun gözetilmesi ve olası çatışmalardan mümkün olduğunca uzak tutulması amacıyla mesleki müdahalelerde bulunma, çocukla yapılacak iş ve işlemler hakkında gelişim düzeylerine uygun şekilde bilgilendirmede bulunma,Çocukların örselenmesine neden olabilecek eylemlerin önlenmesi amacıyla gerekli tedbirler almakgibi yetkiler tanınmıştır.

MENFAAT ÇATIŞMASI HALİNDE UZMAN, KARAR VERİCİ OLABİLİR

Yönetmeliğin 6. maddesinin 6. fıkrasında "Çocuk ile hak sahibi ya da yükümlünün menfaatlerinin çatışması hâlinde çocuğun üstün yararına öncelik tanınır." düzenlemesiyle uzmanlara çok önemli bir karar verme yetkisi tanımıştır. Bu düzenleme ile şayet taraflar arasında bir menfaat çatışması varsa uzmanlar çocuk yararını diğer tarafların yararından üstün tutacak bir çözüm getirmeleri gerekecektir. Bu itibarla Yönetmeliğin 6. maddesi ile "Bildirimde bulunulması" başlıklı 9. maddesini birlikte değerlendirdiğimizde çocuğun velayetinin taraflardan birisinde olması yahut taraflardan birinin çocukla kişisel ilişki kurma hakkına sahip olması bu hakların mutlak olduğu sonucunu doğurmayacak; uzmanlar velayetin sürdürülmesi yahut kişisel ilişkinin devam ettirilmesinde çocuğun üstün yararı ilkesine aykırı bir hal görürse durumu aile ve sosyal hizmetler il müdürlüğüne bildirecek ve devamında yapılacak işlemlerle velayetin ya da kişisel ilişkinin sona erdirilmesi mümkün olabilecektir.

Bilindiği üzere, İcra İflas kanunu mahkeme ilamını yerine getirilmesini sağlamak amacıylaeşya teslimini icra memuru veya gerektiğinde yine kolluk güçleri tarafından yerine getirilmesini sağlamakta idi.

Oysa yeni uygulama görevli Uzmanlar, çocuğun gideceği yerde zarar görüp görmeyeceği, fiziki ortamının çocuk yaş veruhsal sağlığını olumsuz etkileyip etkilemeyeceği, her şeyden öncekanunda da belirtildiği üzereçocuğun yaş ve gelişim düzeyi gözetilerekgörüşlerinin ne yönde olacağı hususu dikkate alarak değerlendirmede bulunacak.

Böylece"Çocuğun üstün yararı" ilkesi yargılama aşamasıyla sınırlı uygulanan bir ilke olmaktan çıkartılıp kararın icrası esnasında da gözetilecektir.

Böylelikle, çocuğun ruhsal ve bedensel yararını, ihtiyaçlarını, genel menfaatinidüşünmeden kişisel öfkeyle hareket eden ebeveynlerin çocuğunukarşı tarafa bir silah olarak kullanmasının önüne geçilmesi hedeflenmiştir.

ÇOCUĞUN TESLİM YERİ

Yönetmelikte yer alan diğer hususlardan birisi de çocuğun nerede teslim edileceğidir. Yönetmeliğin 20. Maddesi gereği çocuk teslimi Müdürlük tarafından belirlenen teslim yerlerinde gerçekleştirilecek. Buna göre ilk pilot Çocuk Görüşme Merkezleri Haziran ayı içinde Uşak'ta hizmete açılmıştı.

ÇOCUĞUN GÖRÜŞMEYİ RET ETMESİ HALİNDE

Çocuk ola ki hak sahibi ebeveyni ile görüşmek istememesi halinde, görevli uzmanlar çocukla görüşecek ancak çocuk buna rağmen görüşmek istemezse bu durum tutanak altına alınacaktır. Bu halde, uzmanlarca bir plan hazırlanarak bu plan dahilinde, çocuğun bir sonraki görüşmeye kadar ebeveynle arasında sağlıklı iletişimin kurulması sağlanmaya çalışılacaktır.

YÜKÜMLÜNÜN ÇOCUĞU TESLİM ETMEKTEN KAÇINMASI

Çocuğun teslimine ilişkin teslim emrine aykırı hareket edenler, teslimi engelleyenler disiplin hapsi ile cezalandırılacak. Ayrıca velayet hakkı kendisinde olmayan ancak çocukla kişisel ilişki kurma hakkı olan ebeveyn; çocuğu süresi içinde teslim etmezse kendisi de disiplin hapsi ile cezalandırılacaktır.

30 Kasım 2021 tarihli 31675 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 7343 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin tüm maddeler (İİK m. 25, 25/a, 25/b, 341) 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'ndan çıkarılarak, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu'na konuya ilişkin düzenlemeler getirilmiştir.

Anılan yasal değişiklik sonrasında, çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilâmların yerine getirilmesi, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu hükümlerine göre gerçekleştirilmektedir.

04.08.2022 tarihli ve 31913 sayılı Resmî Gazete'de "Çocuk Teslimi ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına İlişkin İlam ve Tedbir Kararlarının Yerine Getirilmesine Dair Yönetmelik" yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.