Mektepli veliahtlar devri: Elizabeth’lerin Charles, Diana’ların William, Kate’lerin George

Efendim, geçen gün Boğaziçi'nden Şehr-i İstanbul'a inip, kapanlar istikametinden Bâyezid Meydanı'na binbir nâz ile çıktığımızda ve dahi yetinmeyip Sahhâflar Çarşısı içinden çınar gölgelerine erip, o vakit ki Bâb-ı Seraskerî'nin (İstanbul Üniversitesi) tâk-ı zafer misal kapılarını gördüğümüzde, bu âbidenin gönül tamburumuzdan hangi nağmeleri yükselttiği hatırımıza düştü. Mevsim renkleriyle bezenen bahçelerinde geçen telaşlı koşuşturmacalarımız gözümüz önüne geldikçe, sevincimizi hüzne, hüznümüzü sevince gark eden deryâ-misâl bir hatıraya erdik ki gayrısını Allah bilir…

Hâcenin ebedî nakşı.

İlber hocamız Saray-ı Hümâyûn Nâzırı iken kendileriyle ilk defa müşerref olduğumuzda henüz İstanbul'a geleli iki gün olmuştu. İkinci günün içinde kendisiyle karşı karşıya gelip, içeride devam edecek sohbetimize koyulmadan evvel, henüz Kiler Koğuşu kapısında îfâ-yı resm-i dest-bûsî eylemekle bahtiyar kılınmıştık. Akabinde talîm edeceğimiz üniversite ve bölümü haber verdiğimizde, hayat yolundaki mihenk taşlarından birini işaret etmiş, bundan sonraki hayatımızda nev-civanlara aktarmak için kulağımıza miras olmuş idi… İşte o gün, yüksek tahsilin mühim, ilk ve orta tahsilin ise ehem olduğunu idrake vardığımız gündür ki hocanın bu işaretinin hikmeti, ağaç yaş iken eğilir cümlesinin dillere pelesenk hikmetiyle birleşince, o gün bu gündür fikrimize ebedîyen nakşedip gitmişti.

Mektebin anahtarı ne ola ki?

Sözü buradan açtık ya, vardır bir sebebi elbet…

Yakın zamanda haberlerde memleketimizin senelere meydan okuyan lise seviyesindeki meşhur ve özel mekteplerinin, devamlılıklarını aynı hassasiyetle sağlayabilmek için 2023-2024 eğitim-öğretim senesi ücretlerine dikkate değer artışlar yaptıklarını okumuş, en yüksek özel ve yatılı mektep ücretinin senelik 700.000 TL'ye çoktan merdiven dayadığını işitince de "Bizim çocuklar bir tahta namzet oldular da haberimiz mi yok?" demiştik.

Efendim, sözümüz mübalağalı olsa da mezun olma zamanı gelip çattığında, mübalağa kelimesine lügat karşılığı gelecek bir hesapla karşı karşıya kalınacağının su götürmez bir gerçek olacağı gün gibi âşikârdır.

İşte bu âşikâr hâl içince bir varmış bir yokmuş demek yine bizlere düştü.

Meğerki İngiltere'de, Birleşik Krallık tahtının ikinci sıradaki vârisi olup, adına George derler bir prens yaşarmış. Meğerki bu küçük prensin pederleri Galler Prensi William ve valideleri Galler Prensesi Catherine'i bugünlerde bir mektep telaşıdır almış yürümüş…

Mektepli ilk veliaht: Elizabeth'lerin Charles

Tarih boyunca sadece İngiliz hanedanlarında değil, diğer hanedanların geleneğinde de mensuplarının hususî hocalar nezâretinde ve kendi hanelerinde eğitim aldıkları bilinmektedir. Yüzlerce senelik gelenek bu şekilde süregelmiş ve kendileri dahi saray içinde eğitim almışlar iken validesi II. Elizabeth bu geleneği değiştiren hükümdar olmayı başarmıştı. Uzun saltanatının başlangıcından hemen sonra attığı bu adım İngiliz tahtı için âdeta bir devrim olmuştu.

Veliaht Prens Charles, 5 yaşına geldiğinde sarayda kendisinin eğitimi ile ilgilenmesi için ilk mürebbiyesi tayin edilmişti. Kraliçe'nin onayıyla 8 yaşında Hill House School'da, saray dışındaki ilk derslerine başlayan prens, hususi hocalar tarafından eğitilmek yerine mektebe giden ilk taht vârisi olarak tarihteki yerini almıştı.

Hill House School'da ayrıcalıklı muamele görmeyen prens, burayı takiben babasının da eski mektepleri olan Cheam School ve Gordonstoun School'da derslere devam etmişti. Gordonstoun School'un sert ortamı, hassas tabiatlı prensin, pederi tarafından zorlandığı bir yer olarak kabul edilmişti. Lakin buna rağmen ilerleyen zamanlarda mektebini "kendisine, kendi yetenekleri ve engelleri hakkında çok şey öğreten" bir müessese olarak zikretmesi hafife alınmamalıydı.

1966'da Avustralya'daki Geelong Grammar School'da bulunmuş, bu esnada tarih ve dil eğitimine ilgisi giderek artmıştı.

Prens Charles'ın geleneğe uygun olarak zamanı geldiğinde krallığın silahlı kuvvetlerine katılması beklenirken, Cambridge'deki Trinity College'a kabul edilmesiyle yeni bir dönemin kapılarını aralamış; arkeoloji, antropoloji ve tarih okuyarak ileride devam edecek ilgi alanlarını belli etmişti.

İkinci sene Aberystwyth'deki University College of Wales'de bir dönem Galler tarihi ve Gal filolojisi okumaya devam eden Prens Charles, 1970'te Cambridge Üniversitesi'nden mezun olduğunda, üniversite diploması alan ilk İngiliz vârisi olmuştu.

1975 senesinde güzel sanatlar sahasında yüksek lisans derecesini aldığında ise yeni bir ilke imza atmayı başarmıştı.

Uzun veliahtlık döneminin ardından 6 Mayıs 2023'te taç giydiğinde, sosyal bilimler alanında uzmanlığa erişmiş mektepli bir veliaht ilk defa İngiltere ve Birleşik Krallık tarihini devralmıştı.

Dağılan yuvadan yatılı yuvaya

Prens William, ebeveynleri hanelerini ayırdığında 10 yaşındaydı ve Ludgrove School'a kayıtlıydı (1992). 13 yaşına geldiğinde ise validesi Prenses Diana'nın BBC röportajında, Camilla'yı işaret ederek "Bu evlilikte biz üç kişiydik, yani biraz kalabalıktı." demesi, bardağı taşıran son damla olmuş; prensesin bu denli açık ifadesinin önünde durmanın gayrı mânâsız olduğuna hükmeden Kraliçe Elizabeth malum vaziyetin devamlılığında ısrarın fayda sağlamayacağına hükmederek boşanmaları talimatını vermişti (1995).

Prens Charles ve Prenses Diana'nın boşanma kararı aldıkları sene büyük oğulları için de yeni bir dönem başlamaktaydı. Veliahtlar için Prens Charles ile açılan mekteplilik yolu, kendisinden sonra tahtın ilk vârisi olan büyük oğlu William ile devam edecekti.

Prens, 1995 senesinde Eton'a kaydedildiğinde buraya giden ilk yüksek dereceli kraliyet mensubu olmuştu.

Yeni bir gelenek: Windsor'da öğle yemeği.

Tahtın ikinci vârisi olan prensin ebeveynleri sebebiyle zor zamanlardan geçtiği Kraliçe'nin malumu idi. Bu sebeple, eşi Prens Philip'in de işaretiyle torununun eğitim sürecini göz önüne alarak kraliyet içinde yeni bir geleneği ortaya koymaya hazırlanıyordu.

Kraliçe, oğlu ve gelinin gittikçe karmaşık bir hâl alan ilişkilerinin ortaya koyduğu kafa karışıklığı esnasında torununun zarar görmesine mâni olmak adına hafta sonlarını Buckingham Sarayı yerine Windsor Kalesi'nde geçirerek, torunun hafta sonunu evinde geçirmesini, aile mensuplarına yakın olmasını ve pazar öğle yemeğinde kendisiyle beraber olmayı hedeflemişti. Prensin, kardeşinden daha farklı bir düşünce yapısına ve tutuma sahip olması hususunda belki de en büyük tesir de işte bu zamanlarda büyükannesi ile geçirdiği hafta sonlarının eseridir.

VI. Henry'den yâdigâr bir mektep: Eton

Eton College, VI.Henry tarafından 1440 senesinde Windsor'un yakınında "Kynge's College of Our Ladye of Eton" adıyla kurulmuştu. Kral'ın lütfuyla bağışlanan büyük arazi ve mülklerle varlığı güçlenen Eton'un başına 1382 kurulmuş olan Winchester College'in müdürü William Waynfletetayin edilmişti. Zîrâ burası Eton'dan evvel seçkinler için kurulmuş olan ilk okul olduğundan deneyimi mühimdi. Bu sebeple müdürle beraber gelen hocalar, mektebin bugüne uzanan varlığının temellerini atmışlardı.

Eton yalnızca erkeklere ayrılmış yatılı bir mekteptir. Eton'a girmek arzusunda olan bir erkek çocuğu, başka bir hazırlık mektebine devam etmiyorsa 8 yaşına girdiğinde buranın hazırlık öncesi kısmına kabul edilirler. 10-13 yaşları arasında hazırlık sınıflarından birine alınır. 13 yaşına geldiğinde ise 6 senelik esas meşakkatli Eton ile karşılaşılır.

Gün burada sabah 5.00'te başlamakta, dersler 6.00 ile 20.00 arasında devam etmektedir. Eğitim dönemi bütün seneyi kapsamaktadır. Hafta sonları hâricinde, Noel ve yaz tatilinde toplamda üç haftalık tatilleri vardır. Sıkı bir eğitim söz konusudur. Bu sebeple zengin olmak orada bulunmanız için hiçbir zaman tek başına yeterli gelmemektedir. Ciddi bir rekabet ortamının bulunduğu mektepte, kardeşlik bağının güçlenmesine daima dikkat edilmektedir.

Müessese âdetâ kendi içinde devridaim eden bir çark sistemine sahiptir. Eton'da olanlar yine Eton mezunlarının çocukları olduğundan soyluluk dikkate değerdir. Yüzlerce sene boyunca çarklar bu şekilde dönerken, 21. yüzyıl başında soyluluk ile at başı giden liyakatin artık bir adım önde olduğu vurgulanması, sistemde yaşanan aksamanın değil mektebi geleceğe güvenle taşıma arzusunun bir eseridir.

Etonyalılar, İngiltere'nin kültürünü istikbâle taşıyan seçkinlerdir. Günlük hayatlarındaki zarafet ve nezaketleri, tavır ve edâları, giyim ve kuşamlarındaki şıklıkları onları tüm Birleşik Krallık'ta diğerlerinden kolaylıkla ayrılmaktadır. Duvarlar arasında pek çok şey öğrenseler de sosyal bilimler öne çıkmaktadır. Tiyatro, Eton'un vazgeçilmez bir parçası, spor pek çok dalıyla olmazsa olmazıdır.

Haydi mektebe!

Prens William ve Prenses Kate Kensington Sarayı'nda ikamet ederken çocuklarını ayrı mekteplere göndermekteydiler. Lakin Adelaide Cottage'a taşındıklarında onları aynı mektebe, Windsdor yakınlarında 3-13 yaş arasındaki çocuklar için karma bir eğitim veren Lambrook School'a göndermeye karar vermişlerdi.

Şimdiki telaş ise 22 Temmuz'da 10 yaşına giren Prens George'u Eton'a yerleştirmek arzusundan kaynaklanmaktadır. Küçük prensin yakın zamanda ebeveynleriyle Eton'a yaptığı ziyaret bunun en önemli göstergesi olmuştur.

Kardeşleri Prenses Charlotte'un (8) ve belki sonrasında Prens Louis'nin (5) de yüzlerce senelik erkek yatılı mektebi Eton'da eğitimlerine devam edeceklerinin planlanmaya çalışıldığı ise kulislerden yayılan bilgiler arasında. Yine gündemde olan bir başka konu da büyükbabası III. Charles ve babası Galler Prensi William'ın aksine küçük prensin eğitimini yatısız olarak alacağı söylentisi… III. Charles'ın bir zamanlar yatılı okuduğu mektep senelerini anarken, "kendisini evden başka herhangi bir yerde daha mutlu olmayan biri olarak" tanımlaması göz önüne alındığında bu fikrin büyük ailenin bir kararı olarak ortaya çıkması mümkün gözükmektedir. Buna rağmen kim ne derse neyi arzu ederse etesin son kararı Eton College idaresinin vereceği şüphesizdir.

...

Lâzım gelirdi serv ü çenâr ola mîve-dâr, Fazl u hünerde medhali olsa kıyâfetin.

Fazilet ve hüner açısından kıyafetin bir katkısı olsaydı, serviyle çınarın meyve vermesi gerekirdi.