Zeytinyağının Rekor Keyfini "Yok Yılı" Bozdu

Zeytinyağında geçen yıl ihracat rekoru kıran Türkiye'de, bu sezon "yok yılı" olması, geçen yıldan yeteri kadar stok devredilememesi ve iç tüketimin kişi başına 2 kilograma ulaşmasıyla fiyatlar tırmanışa geçti. Geçen sezon 4-5 lira aralığındaki zeytinyağının toptan fiyatı, bu yıl 7-8 lira bandına ulaştı.

Zeytin ağacı dikimine sağlanan devlet desteğiyle ağaç sayısını hızla artan ve yaklaşık 170 milyon zeytin ağacına sahip olan Türkiye, geçen yıl 201 bin tonla ortalamaların çok üzerinde bir üretime ulaştı.

En büyük üretici ülke olan İspanya'da kuraklık nedeniyle üretimin düşmesiyle geçen sezon 93 bin tonluk rekor ihracat yapan sektör, 292 milyon dolarlık gelir elde etmeyi başarmıştı.

Bu yıla ise olumsuz koşullarla başlanan zeytinyağı üretiminde, "yok yılı" olması, kuraklık ve zirai hastalıklar nedeniyle 130-140 bin ton civarında rekolte bekleniyor.

İhracatta sezonun başladığı 1 Kasım'dan bu yana önemli düşüşler görülüyor. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birlikleri verilerine göre İspanya gibi piyasa belirleyici ülkelerde rekoltede sorun yaşanmaması nedeniyle özellikle dökme ihracat önemli ölçüde geriledi. Geçen sezon 1 Kasım - 28 Şubat arası dönemde 143 milyon dolar karşılığı 46 bin ton ihracat yapılırken bu yıl aynı dönemde değer bazında yüzde 60, miktar bazında yüzde 66 gerilemeyle 56 milyon dolar karşılığı 15 bin 400 ton ihracat yapılabildi.

Dökme ve varil olarak gönderilen markasız ihracatın 33 bin tondan 3 bin tona gerilediği dikkati çekerken ambalajlı ihracat geçen yıla göre yüzde 3 artışla 12 bin 564 tona ulaştı.

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Komitesi'ne (UZZK) göre 130 bin ton, İzmir Ticaret Borsası koordinasyonunda yapılan tahmine göre ise 140 bin ton rekoltenin beklendiği yeni sezonda stok miktarının bilinmemesi ve iç piyasa tüketiminin artması nedeniyle arz yönlü sıkıntı yaşanabileceği belirtiliyor.

Zeytin ve Zeytinyağı Tanıtım Komitesi Başkanı Metin Ölken, son yıllarda zeytinyağının daha fazla tüketilmesi amacıyla Anadolu genelinde kampanyalar düzenlediklerini, sağlıklı yaşam bilincinin gelişmesiyle özellikle büyükşehirlerde zeytinyağı tüketiminin gözle görülür oranda arttığına dikkati çekti.

Geçen yıl üretimin çok yüksek olmasıyla iç piyasada faaliyet gösteren markaların fiyat kampanyalarıyla indirimler sağladığını, mısır ve ayçiçek yağında fiyatların artmasıyla zeytinyağı ile fiyat makasının daraldığını söyleyen Ölken, şöyle konuştu:

"Fiyatı, neredeyse ayçiçek yağıyla aynı seviyeye gelen zeytinyağında tüketim geçen yıl kişi başına 2 kilogram seviyelerine ulaştı. Özellikle büyük markaların sektöre girmesi tüketimde etkili oldu. Son 3 yılda tüketim neredeyse ikiye katlandı. Bu yıl ise üretimde önemli oranda azalma var. İhracat ve iç tüketime yetecek kadar ürün olup olmayacağı bilinmiyor. Çünkü geçen yıldan ne kadar stok devrettiği konusunda tahminlerin ötesinde bir bilgi yok. Bu tablo nedeniyle fiyatlar hızla tırmanıyor. Toptan fiyatlar 4-5 liralardan 7-8 lira bandına geldi. Bu da raf fiyatlarını etkiliyor. Bu nedenle iç tüketimde bir miktar gerileme beklenebilir. Özellikle 'zeytinyağı fiyatı geriledi' diyerek tüketen insanların tercihini yeniden farklı yağlara yönlendirmesi beklenebilir. Fiyatların önümüzdeki dönemde hangi seyirde ilerleyeceğini belirlemek zor. Kuraklık riski de fiyat artışlarını tetikliyor."

Yüksek ihracatın etkisi

UZZK Başkanı Mustafa Tan ise piyasada ürün sıkıntısı olmadığını ancak geçen yıl yüksek miktarda dökme yağ ihraç edilmesinin bu yıla devredilen stokları etkilediğini ifade etti.

Dökme olarak yapılan ihracatın katma değerinin çok düşük olduğunu ifade eden Tan, "Geçen yıl litresi 5 liraya ucuza dökme yağ satılması stokları etkiledi. Biz de buna ihracat rekoru diye sevindik. Bu yağ iç piyasada tüketilse daha iyiydi. Bugün fiyatın artmasının bir nedeni de geçen yıl dökme ihracat rekorudur. Bu yıla 40 bin ton stok devredilebilseydi fiyatlar bu denli tırmanışa geçmeyecekti" diye konuştu.

Tan, İspanya'da fiyatların bu yıl Türkiye fiyatlarının gerisinde olması nedeniyle dökme yağ ihracatının artmayacağını, mevcut yağ miktarının ambalajlı ihracat ve iç tüketime yeteceğini ifade etti.

Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birlikleri verilerine göre zeytinyağı ihracatında son durum:

SEZON

AMBALAJ ŞEKLİ

MİKTAR (KG)

DEĞER ($)

$/TON

2012/2013

1 Kasım 2012-31 Mart 2013

Dökme

24.513.339

73.884.967

3,01