Yozgat Bozok Üniversitesi'nden mürdümük çeşidi: Duduhanım

SEYFİ ÇELİKKAYA

(YOZGAT)- Yozgat Bozok Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitikleri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Uğur Başaran tarafından başvurusu yapılan mürdümük çeşit adayı Tarım ve Orman Bakanlığı, Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü tarafından 'Duduhanım' adıyla tescil edildi. Başaran, mürdümük bitkisinin yüksek tane verimi ve yüzde 30'lara yakın protein değerinin olduğunu, Türkiye'nin tane yem açığının kapatılması için ciddi bir potansiyel taşıdığını söyledi.

Yozgat Bozok Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Uğur Başaran, 2010 yılında görev yaptığı 19 Mayıs Üniversitesinde başladığı mürdümük bitkisini soğuk ve kuraklığa dayanıklı çeşidine yönelik deneme çalışmalarını tamamladı. Yaklaşık 13 yıl içerisinde bitki, yazlık ekim koşullarında, tane verimi için seçime tabi tutuldu, öne çıkan materyalin 'Duduhanım' ismiyle tesciline bakanlık da onay verdi. Kaba yem olarak da kullanılabilen bitkinin tescillenen çeşidinin soğu ve kuraklığa dayanıklı, verim düzeyinin de yüksek olduğu kaydedildi.

"Erken dönemde soğuklara ve aşırı yağışlara karşı da oldukça dayanıklıdır"

Yozgat merkez Topçu köyü yakınlarında 30 dekarlık alanda kurulu Ziraat Fakültesi Araştırma-Uygulama alanında deneme ekimlerinin sonuçlarını değerlendiren Yozgat Bozok Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Uğur Başaran, şöyle konuştu:

"Bitkimiz 2024 yılı itibarıyla 'Duduhanım' ismiyle tescil edilmiştir. Tek yıllık baklagil yem bitkisi olan bitki, bilim camiasında ve ülkemizde genellikle mürdümük ismiyle biliniyor. Bunun dışında ülkemizin farklı yörelerinde 'culban, culbant, feslek ve fasıl' gibi isimleri de mevcut bitkimizin. Bitkimiz ağırlıklı olarak hayvan beslemede kullanılmakta, bu amaçla hem bitkisel aksamı ot olarak hem de tohumları değerlendirilmektedir. Bununla beraber bazı bölgelerde bitkinin taneleri insan beslenmesinde de kullanılmaktadır. Mürdümük kuraklığa son derece dayanıklı bir bitkidir ve bütün dünyada da bu özelliğiyle bilinmektedir. Ayrıca özellikle erken dönemde soğuklara ve aşırı yağışlara karşı da oldukça dayanıklıdır. Bu yıl 70 günlük bir sürede ot hasadı dönemine ulaştı. Tohum hasadı içinde genellikle 110-120 günlük süreye ihtiyaç duymakta. Şu ana kadarki denemelerimizde 390 kilogram tane verimini aştık ve bu oldukça zor koşullarda gerçekleşti. Dolayısıyla tescil edilen çeşidimizin bu ekolojide şartlar uygun olduğunda yaklaşık 450-500 kilogram tohum verimine ulaşabileceğini tahmin ediyoruz. Hayvancılık alanında genellikle kaba yem açığından bahsedilmektedir."

"Bitkinin tarımı günümüzde çok yaygın değil"

Türkiye'de ciddi bir kesif yem açığının bulunduğuna dikkat çeken Başaran, "Mürdümük yüksek tane verimi ve yüzde 30'lara yakın protein değeriyle, ülkedeki tane yem açığının kapatılması için ciddi bir potansiyel taşımakta" dedi ve şunları anlattı:

"Bitkinin tarımı günümüzde çok yaygın değil. 1950'lere kadar gittiğimizde Türkiye'de yaygın olduğunu, hemen her bölgemizde yetiştirildiğini söyleyebiliriz. Son yıllarda, kuraklığa dayanıklılığı nedeniyle, tüm dünyada mürdüme olan ilgi artmaktadır. Bizlerde iklim değişikliğiyle birlikte artan kuraklık, soğuk ve hastalık risklerine karşı, mürdümüğün ekim alanını arttırmayı ve bu sayede bölgenin ve ülkenin hayvancılıkla ilgili problemlerinin çözümüne katkıda bulunmayı hedefliyoruz. Mürdümük benim doktora çalışmamda da incelediğim bir bitki. Dolayısıyla bitki üzerinde çalışmalarımız uzun yıllardır devam etmekte. Çalışmaların başlangıcı 2010 yılına ve 19 Mayıs Üniversitesine dayanmakta. Oradan Yozgat Bozok Üniversitesi'ne getirdiğimiz materyaller, yaklaşık 13 yıl yazlık ekim koşullarında, tane verimi için seçime tabi tutulmuş ve öne çıkan materyalin 'Duduhanım' ismiyle tescili gerçekleşmiştir. Bitki kaba yem olarak da kullanılabilir. Ancak tane verimini, kalitesini ve ülkeye katkı potansiyelini dikkate aldığımız zaman tane yem özelliğinin daha ön planda olduğunu düşünmekteyiz. Dolayısıyla bu bölgede tane yem amacıyla yetiştirilmesini öneriyoruz. Bölgede bu kadar kısa sürede ve bu düzeyde tane verimi alabileceğimiz çok fazla alternatif yok. Esasında Türkiye koşullarında da çok fazla alternatif yok.

"Çiftçimize zamanı esnek kullanma şansı tanımaktadır"

Bitkinin teknik özellikleri de tane yem üretimine çok uygundur. Baklagil yem bitkilerinde bilindiği gibi bakla dökme, tane dökme, bakla çatlatma gibi özellikle tane hasadında büyük problemlerle karşılaşmaktayız. Mürdümükte ise bu olumsuzluklar hemen hemen sıfır düzeyindedir. Bu nedenle mürdümük yüksek verim ve kalitesi yanında çitçimize zamanı esnek kullanma şansı da tanımaktadır. Zaman zaman iş yoğunluğu sebebiyle bitkilerde hasat gecikebilir. Farklı baklagillerde bu çok ciddi bir risk taşıyorken, mürdümükte herhangi bir sorunla karşılaşmıyoruz. Yani çiftçimiz mürdümükte tane hasadı için acele temek zorunda değildir. Çok yoğunsa acil olan işlerini bitirip mürdümüğün hasadına geçebilir. Bu süreçte de herhangi bir şekilde tane kaybı söz konusu olmamaktadır. Mürdümüğü özellikle tane verimi için önermemizin sebeplerinden biri de budur."