Yemeni Ustasına İrlanda'dan Teklif

İBRAHİM UZUN- SUAT DENİZ - Kuşadası'nda 5 metrekarelik dükkanlarında el emeğiyle yemeni üreterek bu geleneği sürdürmeye çalışan Erhan ve Orhan Çetin isimli iki kardeş, ilçe turizmi için iş yerlerini büyütme tekliflerine belediye "görüntü kirliliği yaratacağı" gerekçesiyle olumsuz yanıt verirken, Dublin Belediyesi'nden "size yer verelim gelin bize öğretin" daveti aldı.

Kuşadası'nda Kaleiçi camisinin köşesinde yer alan 5 metrekarelik dükkanda Erhan Çetin ve Orhan Çetin kardeşler, yıllardır geleneksel yemeni imalatı yapıyor. İki kardeş, babalarından öğrendikleri ayakkabıcılık mesleğini, dünyaca ünlü Gaziantepli yemenici ustası Hayri Usta'nın yanında pekiştirdikten sonra Kuşadası'nda şubesi olarak hizmet veriyor.

Anadolu'da yüz yıllardır halkın giydiği ünü Hollywood'a ulaşan ayakkabıların, son zamanlarda beyaz perdeye aktarılan ve hasılat rekorları kıran Harry Porter, Eragon, Truva gibi filmlerde kullanıldığını hatırlatan yemeni ustası Erhan Çetin, yemeni kültürünü yaşatmak ve tanıtmak için mücadele verdiklerini dile getirdi.

Belediye yer vermedi Dublin Belediyesi davet etti

Çetin, turizm açısından değerini kanıtlamış ayakkabıların daha görünür hale getirmek amacıyla daha büyük bir dükkan için büyük Kuşadası'nda ve Aydın'da yetkililere başvurduklarını ancak "görüntü kirliliğine" yol açacağı gerekçesiyle kabul edilmediğini söyledi. Anadolu'ya özgü sanatsal değeri olan ayakkabıların üretimi ve yeni ustalar yetiştirilmesi için İrlanda'dan teklif aldıklarını kaydeden Çetin şunları söyledi:

"Eşim İrlanda'lı. Her yıl ülkesine gidip geliyor. Bu vesileyle eşimin akrabalarına yemeni hediye verdik. Orada  belediye başkanının çok ilgisini görünce benimle temasa geçtiler.  İrlanda'nın başkenti olan Dublin'de görevli Linda Kelly ve Mark Smith bizi Dublin'e davet ettiler. Orada bize yer sağlayacaklarını iki yıl kira alınmayacağını da belirttiler. Tek şartları yanımıza verilecek iki kişiye bu mesleği öğretmemiz, hatta o iki kişinin maaşlarını bile Dublin Belediyesi üstlenecek. Yazışmalarımız devam ediyor Eylül sonunda Dublin'e gideceğim ve  bunları detaylandıracağız. Üzüldüğümüz nokta Anadolu'ya has olan giysi türünü biz yok etmeye terkederken İrlandalılar almak için özel teklifler yapıyorlar. Biz kültürümüze sahip çıkmak zorundayız. Tarihe mal olmuş yöresel el emekleri yok edilmemeli."

4 yıllık zorlu eğitim

Mesleği öğrenmek ve sürdürebilmek için ustasından 4 yıl zorlu bir eğitim aldığını daha sonra Kuşadası'na gelerek şube açtığını anlatan Çetin, ayakkabının yapımında kullandıkları keçi ve sığır derilerini Gaziantep'ten getirttiklerini söyledi. İyi ürün elde etmek için eski usulde tabaklama yöntemi ile elde edilen derileri tercih ettiklerini kaydeden Çetin şöyle konuştu:

"Birbuçuk ay depoda duran, günde 3-4 defa çevrilen deriler zamanla içindeki yağı tamamen atıyor. İnsanlar devamlı ayak terlemesinden ve kokusundan şikayetçi olurlar. Biz birinci sınıf en iyisinden 'ballı sarı' dediğimiz deriyi kullanıyoruz. Bu derinin özelliği kışın sıcak, yazın serin tutması. Sıcak havalarda derinin her yerinden hava alıyor, kışın da sıcak tutuyor çünkü deri, soğuk nedeniyle büzülüyor, içerideki ısı dışarıya çıkamıyor. Birinci sınıf deri en fazla 3 saniye içinde oluşan suyu çeker, bazı müşterilerimiz tabanına sert plastik istiyorlar, yapıyoruz "

Yemeni ayakkabılarının dayanıklılık süresinin 8 yıl olduğunu söyleyen Çetin, tanesini 110 liradan sattıklarını kaydetti. Turistlerden çok yoğun ilgi gördüklerini belirten Çetin, "Ayakkabıları bu 5 metrekarelik küçük dükkanda ve tamamen elde imal ediyor ve yine aynı yerde sergilemeye çalışıyoruz. 14 farklı modeli var ancak yerimiz dar olduğu için ancak 4-5 model ile idare ediyoruz. Bu mesleği öğrenebilmek için 4 yıl ustamdan eğitim aldım. Sonra Kuşadası'nda şube açtım. En fazla turistlerden ilgi görüyoruz" diye konuştu.

"Çırak bulamıyoruz"

Yemeni kültürü ve zanaatını devam ettirecek çırak bulmakta zorluk çektiklerini dile getiren Çetin. şunları söyledi:

"Artık çok fazla çırak yetiştiremiyoruz. Birinci neden ekonomik olarak fazla para verme şansımızın bulunmaması, çünkü işçiliği ağır. Mesleği öğretmek ve gelecek nesillerin sevmesi için yanımıza 16 yaşında bir çırak aldık. 2 gün gelip gitti, sonra 'kız arkadaşım, deri kokuyorum diye benden ayrılacak' diyerek bıraktı. Hala da çırak bulamıyoruz. Bir usta gerçekten iyiyse sıfırdan başlayıp kesiminden dikimine kadar günde 2 adet yemeni çıkarabilir. Normal bir usta ise 8 saatte ancak bir yemeni yapabilir. Osmanlılar zamanında, tarihin en zengin insanları bunları giymiş. Nedeni ise çok sağlıklı olmaları. Şimdi ise insanlarımız  malesef Çin mallarından tutun 15-20 liralık kansorejen madde içeren plastikleri giyiyor. Belki ekonomik şartlar ileri sürülebilir ama sağlığın ekonomisi olmaz diye düşünüyorum." - Aydın