Tarih Öğretmeni'nden Kargı Tarihine İlişkin Açıklama

Çorum'un Kargı ilçesinde tarih öğretmeni Halil Dağ, ilçenin tarihçesine ilişkilerin bazı bilgilerin yanlış olduğunu, bu yüzden Kargı'nın tarihçesinin yanlış bilindiğini savundu.

Kargı Fen Lisesi Müdürü ve tarih öğretmeni Halil Dağ ilçenin tarihi ile ilgili çalışmalar yaptı. Çalışmaları süresince birçok kaynağı incelediğini belirten Dağ, devlet arşivlerinde Osmanlı dönemine ait kayıtları da inceleyerek, Kargı ilçesi ile ilgili birçok yanlış bilginin günümüze kadar aktarıldığını gördüğünü söyledi.

İlçede bulunan türbeler içerisinde en meşhur olanının Mihr-i Hatun türbesi olduğunu belirten Dağ, Mihr-i Hatun ile ilgili günümüze kadar aktarılan bilgilerde çelişkilere rastladığını belirterek, "İlçe mezarlığında "Namaz Tepesi"nde bulunan türbenin mezar taşı üzerinde 'Burada Devlet-i Aliyyenin Padişahlarından IV. Sultan Murat Hanın haremi Mihr-i Hatun Meftundur. Ruhuna Fatiha. 1038-1632' ifade yer almaktadır. Türbenin hikayesi "Dünden Bugüne -KARGI 2003" kitabında yer aldığı şekliyle şöyledir. "Sultan Dördüncü Murat'ın, Bağdat seferini yapmak üzere hanımı Mihr-i Hatun Sultan ile birlikte yola çıkmıştır. Mihr-i Hatun'un Amasya dolaylarında hastalanması nedeniyle Sultan, eşini Çorum'un Kargı ilçesinin halkına emanet etmiştir. Kargı halkından hastalığı boyunca yakın ilgi gören Mihr-i Hatun Sultan, ahde vefa olarak altın terliklerinden birisini sattırarak Kargı'ya bir adet hamam ile cami ve değirmen yaptırmıştır. Kargı'da hayatını kaybeden Mihr-i Hatun Sultan, kagirden yapılmış bir odaya defnedilir" bilgilerine yer verilmiş" dedi.

Taş üzerindeki Hicri 1038 yılının Miladi 1628/1629 yıllarına tekabül ettiği halde, taş üzerindeki tarihin Miladi 1622 yılı olarak yer aldığını, 1622 Miladi yılının ise Hicri 1032 yılına karşılık geldiğini anlatan Dağ, "Osmanlı tarihi kaynaklarının tamamında, padişahların 17. ve İslam halifelerinin 82. olan IV. Murat Han, 27 Temmuz 1612'de İstanbul'da doğmuştur. Henüz on bir yaşında iken 10 Eylül 1623'te Osmanlı tahtına çıkmıştır. Görüleceği üzere mezar taşı üzerindeki (M.1622) tarihinde IV. Murat, henüz 10 yaşındadır. Bu nedenle M. 1622 yılının IV. Murat'ın haremi Mihr-i Hatun'un ölümü ile ilgisi olmayacaktır. Yine Osmanlı kaynaklarına göre hükümdarın "Bağdat Seferi", 8 Mayıs 1638'de başlamış ve Gidiş güzergahı olarak, Üsküdar, Maltepe, Tuzla, Çınarçayırı, İzmit, İznik, Pazarcık, Bozöyük, İnönü, Eskişehir, Bolvadin, İshaklı, Akşehir, Kariz, Konya, Pınarbaşı, Firuz, Akçaşehir, Gölbaşı, Ereğli, Adana, Payaş, İskenderun, Gölbaşı, Antakya, Halep, Haylan, Merc-i Dabık, Telfar, Nizip, Birecik, Cüllab, Diyarbekir, Karaköprü, Göksu, Nüsaybin, Kabur, Karakuyu, Musul, İncesu, Altunköprü, Göktepe, Kerkük, Kifri, Telbeşan, Taşköprü ve 14 Kasım 1638'de Bağdat'a ulaşılmıştır" ifadelerini kullandı.

'MİHRİ HATUN HASTALANARAK KARGI'DA KALMADI'

Mihr-i Hatun Sultan'ın hastalanarak Kargı'da kalmadığını anlatan Dağ, "Günümüze kadar gelen bilgilere göre IV. Murat Han'ın, Bağdat seferini yapmak üzere hanımı Mihr-i Hatun Sultan ile birlikte yola çıkmıştır. Mihr-i Hatun'un Amasya dolaylarında hastalanması nedeniyle Sultan, eşini Çorum'un Kargı ilçesinin halkına emanet etmiştir. Kargı halkından hastalığı boyunca yakın ilgi gören Mihr-i Hatun Sultan, ahde vefa olarak altın terliklerinden birisini sattırarak Kargı'ya bir adet hamam ile cami ve değirmen yaptırmıştır. Kargı'da hayatını kaybeden Mihr-i Hatun Sultan, kagirden yapılmış bir odaya defnedilir" denilmektedir ancak, Bağdat'ın fethi gerçekleştikten sonra, Sultan 20 gün Bağdat'da kalıp, 17 Ocak 1639 (12 Ramazan 1048)'de Kazımiyye, Diyarbekir, Şilbe, Zengiyan Köprüsü, Ergani Altı, Malatya, Sivas, Ilıca, Tokat, Lala Çayırı, Ankara, İzmit ve 12 Haziran 1639'da İstanbul'a ulaşılmıştır. Gidiş ve dönüş güzergahları, bulunduğumuz havalinin uzağındadır. Dolayısıyla rivayetteki olayın anlatıldığı şekliyle gerçekleşmesi de mümkün gözükmemektedir. IV. Murat'ın Bağdat seferinden önce yaptığı "Revan ve Tebriz Seferi", (H.1044-1045/M. 28 Mart- 27 Aralık 1635) tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Sefer Rüznamesi, Yunus Zeyrek (Ankara, 14 Ekim 1996) tarafından bugünkü Türkçeye çevrilmiştir. Seferin gidiş güzergahı Eskişehir üzerinden olmuştur. Dönüş güzergahı ise Tokat, Amasya, Osmancık, Hacıhamza ve Tosya menzillerini de içine alan bulunduğumuz bölgeden gerçekleşmiştir. Ancak bu eserde Kargı ve Mihr-i Hatun'la ilgili bir ibare bulunmamaktadır.

Kastamonu Vilayeti'nin Tosya Kazası'na bağlı bir nahiye olduğu, H.1286-1293 / M.1869-1876 Tarihleri'ne ait Salnameler'de, şehir, kasaba ve nahiyelerin tarifi yapılırken, Kargı için şu ifadelere yer verilmiştir.

'TÜRBEDEKİ İKİNCİ MEZAR MİHRİ HATUN'UN KIZINA AİT'

"Bu dahi merkez vilayetin cihet-i şarkiyesinde ve 20 saat mesafede yüksek bir ceblik eteğinde ve meşhur Kızılırmak kenarında vaki bir küçük kasaba olub, Kargı nahiyesinin müdir merkezi ve oldukça bağ ve bağçesi bulunduğu ve civar kasabada Firdevs-i aşiyan sultan Murad Han hazretlerinin haremleri Mihr-i Hatun ve kerimeleri sultan hazretleri medfün olduğu gibi kibar-ı veliyyü'l-lehden ve meşayih-i kiramdan Horasani Şeyh Muhyiddin Hasan ve Şeyh Hacı Yusuf Baba ve Şeyh Aydın Baba nam zatların merakid-i şerifleri mevcud idüği." Metindeki ifadelerden Sultan Murat'ın haremlerinden Mihr-i Hatun ve kızının mezarlarının yer aldığından bahsedilmektedir. Tahminim odur ki, türbeden bahseden ilk kayıt, atfedilen dönemden yaklaşık, 230-240 yıl sonraya ait bu salnamelerdir. Salnamede vurgulandığı halde, IV. Murat'ın kızının mezarından bugün neden bahsedilmemektedir? Bütün bu bilgilere dayanarak, Mihr-i Hatun'un Kargı'da ölümünün gerçekleşmesi, büyük olasılıkla IV. Murat'ın "Revan ve Tebriz Seferi" (H.1044-1045 / M.28 Mart- 27 Aralık 1635) dönüşüdür. Bu nedenle mezar taşı üzerine (H.1045 / M.1635) tarihleri yazılmalıdır. IV. Murat'ın kızının mezarı da, türbenin yanın da olmalıdır; bu mezarın tespiti de yapılmalıdır" diye konuştu.

Tarih öğretmeni Dağ, ilçe tarihi ile ilgili bilinen birçok bilginin yanlış olduğunu, bunlarla ilgili araştırmalarını da sürdürdüğünü belirterek, yetkililerden bu bilgilerin düzeltilmesini istedi.

Dağ, gelecek nesillerin yanlış bilgilendirildiğini bu nedenle yanlışlıkların biran önce düzeltilmesi ve geleceğe bu şekilde aktarılmasının önemli olduğunu sözlerine ekledi. - ÇORUM