Siirt Battaniyesi Teknolojiyle Buluştu

Ayhan Mergen/Zekeriye Güneş - Tiftikten üretilen Siirt'e özgü el sanatı olan battaniye, fabrikasyon battaniyeler karşısında teknolojik destekle ayakta kalmaya çalışıyor.

Bir zamanlar sayıları 300'e ulaşan dokuma tezgahından oluşan bir çarşının yer aldığı ancak fabrikasyon üretime yenik düşerek zamanla tezgah sayısının 50'ye düştüğü Siirt'te, bu el sanatı, eski görkemli günlerine kavuşması için Siirt Üniversitesi El Sanatları Geliştirme Merkezi'nde teknolojiyle buluşturuldu.

Bugüne kadar Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Fatih Sultan Mehmet gibi devlet adamlarının resimlerinin dokunduğu Siirt battaniyelerine, artık özgünlüğünden ödün vermeden ve bilgisayar çizimleriyle desteklenerek temel sanat eğitimi alan ustalarca daha kolay işlenecek. Devlet büyüklerinin yanı sıra, çizgi film kahramanları, istenilen resim, figür, amblem ve yazılar dokunabilir hale gelirken, kimi çiftler de battaniye üzerine yazdırdıkları cümlelerle sevgilerini kalıcı hale getirebiliyor.

Siirt Üniversitesi El Sanatları Geliştirme Merkezi Müdürü Muhammed Keskin, AA muhabirine yaptığı açıklamada, üretimine başladıkları Siirt battaniyesinin dokunmasında özgün yapısından ayrılmadan bilgisayar çizimlerinden yararlandıklarını belirterek, bu sayede birçok resim ve figürü battaniyelere dokumaya başladıklarını söyledi.

-Battaniye dokuyanlara temel sanat eğitimi-

Keskin, daha önce tez konusu olarak araştırdıkları yaklaşık 200-300 yıllık geçmişe sahip bir dokuma olan Siirt battaniyesinin, Siirt tiftik keçisinin tiftiğinin özelliklerini taşıyan son derece dayanıklı bir ürün olduğunu vurgulayarak, şöyle dedi:

"Araştırmalarımızda, ömrü yaklaşık 100 yıl olan son derece dayanıklı, bu ile özgü battaniyenin üretiminde kullanılan tiftiğin Türkiye'nin başka yerinde bulunmadığını, merkez olarak üretimde ekonomik kaygı gütmesek de bu üretimi hem el sanatını yaşatmak hem de ticari amaçla yapanların bu kaygıyı taşıdığını gördük. Ayrıca suni elyaf gibi katkı kullanılmadan yapılan üretimde maliyet yükseliyor. Bir de battaniyeciliğin güncellenemediğini tespit ettik. Fon, desen, yazı, grafikler ve çeşitli tasarımlar battaniyeye aktarılarak fabrikasyon üretime yenik düşmemek gerekiyor. Battaniye üzerine dokunan yazılar doğru yazılmalı, yazım kurallarına uyulmalıydı. Bu kapsamda merkeze, piyasada daha önce halı dokuyanlar arasından sınavla belirleyerek aldığımız elemanlara temel sanat eğitimi adı altında yazıyı, yazı ölçü birimlerini, zemin yazı ilişkilerini, rengi, dokuyu, biçimi ve fonu oluşturmayı öğrettik. Herhangi bir katkı maddesi ya da yapay bir renk kullanmaksızın yüzde 100 orijinaline ve geleneğine bağlı kalarak ürün elde etmeye başladık. İlk olarak yazı ile başladık, sonrasında bunu grafik, amblem, antet, logo ve benzeri siyah beyaz kontrast renklere dayalı çalışmalar izledi."

-TSE standartlarına uygun üretim-

Keskin, geliştirdikleri yıkama yöntemi ile tiftiğin kokmasının önüne geçtiklerini ve TSE standartlarına uygun üretim yaptıklarını da belirtti.

Zaman zaman sipariş üzerine battaniyelere farklı desenleri 8 rengi kullanarak işlediklerini anlatan Keskin, çocuklar için üretilen battaniyelere çizgi film kahramanlarını, ayrıca hediyelik battaniyelere istenilen kişinin fotoğrafını dokuyabildiklerini ifade ederek, "Zaman zaman kendisinin veya sevdikleri kişinin fotoğrafını getirerek halıya işlenmesini isteyen vatandaşlar olabiliyor. Bu tür siparişlerde photoshop ile çalışma yaparak, 8 orijinal tiftik rengini aşmadan bu fotoğrafları battaniyeye dokuyabiliyoruz. Orijinal renklerimiz siyah, beyaz, kahverengi ve bej gibi renkler. Photoshop ile taranan resimlerin bilgisayar çıktısı ile büyütülmesi halının dokunmasına kolaylık sağlıyor" diye konuştu.

-"Siirt Battaniyesi yeniden ilgi görecek"-

Battaniyeciler Odası Başkanı Emrullah Alagaşlı, Siirt Battaniyesi'nin eksi 30 derece soğukta bile koruma özelliği bulunduğunu anlatarak, ekonomik ömrünün de çok uzun olduğunu, 1930 yılında Siirt'te dokunarak Atatürk'e armağan edilen bir battaniyenin halen Gazi Köşkü'nde Atatürk'ün yatağını süslediğini belirtti.

Alagaşlı, Siirt battaniyesinin, tiftiğin kirmenlerle ince ip haline getirilmesinin ardından tahta tezgahlarda gerili iki sıra pamuk ipinin arasından mekikler aracılığıyla geçirilerek dokunduğunu anlattı.

Siirt battaniyeciliğinin son yıllarda teknolojinin gelişmesi ile seri üretim yapan fabrika üretimi battaniyeler karşısında oldukça gerilediğini belirten Alagaşlı, "Geçmişte Siirt'te 300 battaniye dokuma tezgahı var ve yalnızca battaniyecilerin yer aldığı bir çarşı bulunuyorken, tezgah sayısı günümüzde 50'ye kadar düştü. Bir zamanlar Siirt'te bacasız fabrika olan ancak son yıllarda gerileyen battaniyeciliğin bilgisayar çizimleri ile tekrar atağa kalkacağına inanıyoruz" dedi.

Merkezde aldıkları temel sanat eğitimi ile bilgisayar destekli olarak battaniye dokuyan ustalar ise, teknolojinin kullanılması sayesinde daha çeşitli desenlerle renklenen battaniyeciliğin Siirt'te yeniden ilgi görmeye başladığını belirttiler.

Yayıncı: İrfan Cemiloğlu - SİİRT