Parşömeni Anavatanında Yaşatıyor

EMRE UMURBİLİR - Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirası Listesi'ne alınan Bergama'da, papirüse alternatif bulunan ve bin 500 yıl boyunca yaygın kullanılan parşömen, geleneksel yöntemlerle yeniden üretiliyor.

Otomotivci Macit Gönlügür, 2005 yılında Bergama Kültür ve Sanat Vakfı (BERKSAV) başkanlığına seçilince, tarihi kaynaklarda ilk Bergama'da üretildiği yazan parşömenin yeniden ilçede üretilmesi için araştırma başlattı.

Genelde oğlak derisinden yapılan parşömeni geleneksel yöntemlerle üretmesi için usta arayışına giren Gönlügür, geleneksel yöntemle deriyi işleyen kara tabak ustası İsmail Araç'ı buldu.

Araç da teklifini kabul ettiği Gönlügür'ün yönlendirmesiyle kısa sürede parşömen üretimine geçti.

Gönlügür, böylece, UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmesini sağlayan özellikleriyle turizmde cazibe merkezi konumundaki Bergama'ya gelen ve anavatanında parşömen görmek isteyen turistlere, açtığı küçük dükkanda parşömeni değişik formlarda sunmaya başladı.

-"Bergama kültürünün parçası"

Macit Gönlügür, AA muhabirine, Bergama'dan çıkan yazı malzemesi parşömenin, yeniden ilçe kültürünün parçası yapmak ve papirüs gibi dünyada bilinirliğini artırmayı hedeflediğini söyledi.

Geçmişte, parşömen örneği görmek isteyen turistlere olumlu yanıt veremeyen rehberlerin, kendisine teşekkür ettiğini dile getiren Gönlügür, "Parşömeni turistler biliyor ama biz, Bergamalılar bilmiyorduk. Parşömeni, çocuklar başta, ilçe halkına da tanıtmaya çalışıyorum" dedi.

Gönlügür, parşömeni üreten İsmail Usta'nın 84 yaşına geldiğine işaret ederek, "Geleneksel parşömen üretiminin öğretmesi için oğlumu, İsmail Usta'nın yanına verdim. Parşömeni, kimyasal kullanmadan tamamen doğal yöntemlerle üretiyoruz. Amacımız, üretimimizi giderek serileştirmek ve ileri noktaya taşımak" diye konuştu.

Kesilip değişik formlar verilen parşömeni, ayrıca yaklaşık 90'a 110 santimetrelik orijinal boyutuyla da kullandıklarını anlatan Gönlügür, parşömen fiyatlarının, boyutu ve orijinal çizim kullanılmasına göre, 5 liradan 700 liraya kadar ulaşan fiyatlarla satıldığını kaydetti.

-"Kütüphaneler yarışınca"

Parşömenin ortaya çıkış öyküsü ise şöyle:

"MÖ II. yüz yılda, İskenderiye ve Bergama kütüphaneleri, dönemin ünlü kitap koleksiyonunu almak için rekabete girdi. Koleksiyonun, kitapların ağırlığınca altın veren Bergama Kütüphanesi'ne gitmesi üzerine Mısır Krallığı, dönemin yazı aracı papirüslerin Bergama Krallığı'na satışını yasakladı.

Buna karşılık Bergama Kralı II. Eumenes'in papirüse alternatif bulana ödül vereceğini açıklaması üzerine, Sardesli Krates, krala deriden hazırlanmış, üzerinde yazı yazılabilir bir örnek götürdü. Krates'in yardımcısı İrodikos'un derileri daha ince bölümlere ayırıp istenildiği gibi kullanılacak duruma getirmesiyle çıkan örneğe, Bergama kağıdı (Charta Pergamena) adı verildi."

Selülozik kağıdın bulunup yaygınlaşmasına kadar yaklaşık 15 asır en önemli yazı maddesi olarak kullanılan parşömen, yırtılmaması, alev almaması, olağanüstü dayanıklılığı, hat ve tezhip sanatına uygunluğu, üstündeki yazılar okunduğunda gözü yormaması gibi özelliklere sahip. - İzmir