Müttefiklerin Denizaltıları da Çanakkale'yi Geçemedi

MEHMET BAYER - Çanakkale Savaşları'nda Çanakkale Boğazı'nı "yenilmez armada" adı verilen savaş filosuyla geçmeyi planlayan İngiliz ve Fransızların, karada olduğu kadar su altında da denizaltı bakımından önemli kayıpları oldu.

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, AA muhabirine yaptığı açıklamada, iki Alman savaş gemisi Goben ve Breslau'nun İstanbul'a ulaşması, bunları Osmanlı Devleti'nin Yavuz ve Midilli adıyla satın aldığını açıklaması üzerine tüm dikkatlerin boğazlara çevrildiğini söyledi.

Savaşlara giden süreçte bardağı taşıran olayın, 29-30 Ekim 1914'te Amiral Souchon'un emrindeki Yavuz ve Midilli'nin öncülüğünde diğer Osmanlı savaş gemilerinin de bulunduğu donanmanın Karadeniz'deki Rus limanlarını bombalaması olduğunu dile getiren Atabay, bunun da Osmanlı'nın "savaşa katılması" anlamına geldiğini belirtti.

Bu saldırıya tepki olarak 3 Kasım 1914 sabahı 18 gemiden oluşan İtilaf Donanmasının Çanakkale Boğazı girişine yaklaştığını, istihkamları topa tuttuğunu kaydeden Atabay, burada Osmanlı Ordusunun Çanakkale önlerinde ilk şehitlerini verdiğini hatırlattı.

Söz konusu gelişmeler sırasında Çanakkale Cephesi'nin henüz açılmamış olduğuna işaret eden Atabay, şu bilgileri verdi:

"Çanakkale Boğazı'nın önü bu ilk saldırıdan sonra uzunca bir süre patlamaya hazır bir sessizliğe sahne olmuştu. Bu sırada Osmanlı Devleti, boğazın korunması ve güçlendirilmesi çalışmalarını sürdürdü. İtilaf Devletleri de boş durmamıştı. Onlar da İstanbul'a en kısa sürede ve en az zayiatla ulaşmanın yollarını tartışmış, güçlü bir donanmayla denizden saldırı yapılmasına karar vermişti. 19 Şubat'ta başlayan saldırılar 18 Mart'ta zirveye ulaşmış ancak müttefik donanma Çanakkale Boğazı'nı geçememiş, ağır zayiatla geri çekilmek zorunda kalmıştı. Bu defa donanma destekli olarak 25 1915'in nisan ayında kara savaşları başlamış ve 8,5 ay devam etmişti."

İngiliz ve Fransızların denizaltı kayıpları

Atabay, Osmanlı Devleti'nin, Çanakkale Savaşları sırasında Mesudiye, Barbaros Hayrettin zırhlıları, Peleng-i Derya torpido gambotu, Yarhisar torpido muhribi, Nur-ül Bahir gambotu, Samsun, Bafra, Sakız yardımcı harp gemileriyle Halep, Ceyhun, Garp, Pilevne, Bandırma, Bülbül, Hayrullah, Edremit, Tecelli, Biga, Kesendire, Hanefiye, Sofya ve Tuzla adlı ticaret gemilerini kaybettiğini anlattı.

Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi'nde düşman denizaltılarının saldırıları sonucu batırılan Osmanlı savaş gemilerinin toplam ağırlığının 20 bin 951, ticaret gemilerinin ise 14 bin 903 ton olduğu bilgisini veren Atabay, "Ayrıca Marmara Denizi'nde düşman denizaltıları tarafından yapılan saldırılar sonucunda batırılan yelkenli gemileri ve pek çok küçük ticaret gemileri bu rakamlara dahil değildir. Bunlar dahil edilirse zararın çok yüksek olduğu aşikardır" dedi.

Mithat Atabay, Fransızların Çanakkale Savaşları'nda Joule, Mariotte, Saphir ve Turquoise denizaltılarını kaybettiğini, Joule'un mayına çarparak, Mariotte'nin mania ağına takılarak, Saphir'in arıza nedeniyle battığını, Turquoise'ın ise top mermisiyle ele geçirildiğini bildirdi.

İngilizlerin ise AE2, E15, E7, E20 ve E14 denizaltıları kaybettiğini aktaran Atabay, şunları kaydetti:

"AE2, Marmara Denizi'nde Sultanhisar torpidobotu tarafından atılan top ateşiyle batırılmıştı. E15, Osmanlı kıyı bataryalarının ateşiyle hasarzede olmuş ve İngilizler tarafından yapılan taarruzlarla tahrip edilmişti. E7, ikinci defa Marmara Denizi'ne geçerken pervanesi mania ağına takılmış, atılan su bombası gemiyi deniz üstüne çıkmaya mecbur etmiş ancak denizaltı batmıştı. E20, B14 Alman denizaltısı tarafından torpillenerek batırılmıştı. E14 ise Yavuz zırhlısını torpillemeye gittiğinde gambotlara karşı attığı torpidosu, denizaltının yakınında bulunan enkaza çarparak infilak etmesi ve kendisinin zarar görmesi sonucu denizin üstünde seyretmek suretiyle boğazdan çıkmaya teşebbüs etmiş ancak Osmanlı kıyı bataryaları ve karakol gemilerinin ateşi sonucunda batırılmıştı."

Atabay, İngilizlerin E12 denizaltısının Çanakkale Boğazı'na Marmara Denizi'nden gelirken mania ağını zorladığını, bir kısmını kopararak su yüzüne çıktığını, botların bombardımanına rağmen boğazdan çıkmayı başardığını dile getirdi.

Çanakkale Boğazı önlerinde, boğazda ve Marmara'da batan her bir gemi veya denizaltının insanların hayatlarından da bir şeyleri alıp götürdüğünü anlatan Atabay, "Bu durum, hangi milletten olursa olsun insanlara yoksulluk, açlık, hastalık, ölüm, yıkım, yetim kalmış çocuklar ve parçalanmış aileler gibi insanlığa miras olarak kalmıştır. Bir de savaşa bu açıdan bakmak gerekir" diye konuştu.