Mendilde Kalan İşgal Bayrağı

TOLGA ALBAY - Tarihin en önemli savaşları arasında gösterilen Çanakkale Savaşı için İngilizler'in bastırdığı ipek hatıra mendili, savaşın önemini bir kez daha ortaya koydu. Gelibolu çıkarması öncesi bastırılan İngiliz savaş gemilerinin Çanakkale'yi geçerek İstanbul'a ulaşması resmedilen mendilin bir köşesinde ise İstanbul'da göndere çekilmesi planlanan sömürge bayrağına yer verilmiş.

Türk iş dünyasının tanınan simalarından olan ancak tarih araştırmalarına zaman ayırabilmek için kendisini emekli eden Oğuz Aydemir'in 40 yıl önce bir tesadüf sonucu başladığı ipek hatıra mendilleri koleksiyonu, bir çok tarihsel olaya ilişkin çarpıcı ayrıntıları 18'inci yüzyıldan günümüze taşıyor.

Aynı zamanda Türkiye Su Altı Araştırmalar Vakfı başkanlığını yürüten Aydemir'in İstanbul'da bir antikacıda gördüğü 1877 Türk-Yunan Harbi için bastırılan ipek mendili almasıyla başlayan koleksiyon hikayesi, bugün 120 mendille Türkiye'nin tek ve dünyanın da önemli ipek mendil koleksiyonu haline geldi.

Koleksiyoner Aydemir, Çanakkale Deniz Zaferi'nin 100. yıl dönümü etkinlikleri kapsamında Güney Deniz Saha Komutanlığı tarafından Ege Üniversitesi Atatürk Kültür Merkezi'nde açılan Tarihi İpek Mendiller Sergisi'nde AA muhabirine açıklamalarda bulundu.

İpek üzerine baskı tekniğinin bulunmasıyla 1800'lü yıllarda Avrupa'da başlayan ve Osmanlı'da da yaygınlaşan hatıra mendili bastırma geleneğinin tarihin dönüm noktalarına ilişkin ilginç ayrıntıları belgelediğine dikkati çeken Aydemir, Osmanlı'nın son döneminde girilen savaşlar, yapılan anlaşmalar, 2. Meşrutiyet, Tanzimat Fermanı gibi olaylar için bastırılan sınırlı sayıdaki ipek mendillerin Cumhuriyet döneminde de Adnan Menderes'in başbakanlığı dönemine kadar bastırılmaya devam ettiğini belirtti.

Koleksiyonu içinde Osmanlı'nın yanında İngiltere, Fransa, Rusya ve Mısır devletlerinin tarihlerine ilişkin az bilinen hatıra mendillerin bulunduğuna işaret eden Aydemir, koleksiyonun en çarpıcı eserinin ise Çanakkale Savaşı'na ait 'To Constantinople' isimli mendil olduğuna vurgu yaptı.

İngiliz Milletler Topluluğu'nun Gelibolu Çıkarması öncesi bastırdığı mendilde, savaş hatırası için bastırılan diğer örneklerde olduğu gibi savaşın yapıldığı alanın coğrafik çizimlerinin bulunduğunu ifade eden Aydemir, şöyle konuştu:

"İngilizler, savaş hazırlıkları çerçevesinde İstanbul'u alacaklarını düşünerek bu mendili hazırlamışlar. Mendil üzerinde Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi içindeki harekat planları, gemilerin konumları işaretlenmiş. Mendilde gemilerin Marmara'ya geçtiği varsayılmış. Hatta o kadar zaferden eminler ve kendilerine güveniyorlar ki mendilin bir kenarına İstanbul'a girdiklerinde göndere çekecekleri bayrağı dahi resmetmişler.

İngiliz Milletler Topluluğu bayrağı ve ay yıldızı bir araya getiren bu tasarımın üzerinde 'eclipse of star crescent' yani 'hilal ve yıldızın tutulması' yazıyor. Mendilin diğer köşelerinde ise diğer sömürge devletler Yeni Zelanda, Avustralya ve kendi kuvvetlerine ait bayraklar resmedilmiş. Neyse ki Çanakkale geçilmemiş ve bu niyetler mendilde kalmış."

Türk Hava Kuvvetleri'nin ilk sembolü

Koleksiyonda Çanakkale Savaşı'na ilişkin Osmanlı'nın bastırdığı ipek mendillerin de bulunduğunu ancak savaşta can kaybının çok olması nedeniyle bu mendillerin çok azının günümüze ulaştığının tahmin edildiğini dile getiren Aydemir, 1914'de bastırılan Hava Şehitleri Hatıra Mendili'nin de Türk Hava Kuvvetleri'nin tarihteki ilk sembollerinden birisi olduğuna dikkati çekti.

AKM Sergi Salonu'nda 115 ipek mendilin gösterime açıldığı sergi, 21 Mart 2015 tarihine kadar gezilebilecek. Sergideki bazı eserler 23-29 Mart 2015 tarihleri arasında da İnciraltı semtindeki Müze Gemiler Müdürlüğü'nde sergilenecek.