Hıdırellez'de İsimler Farklı Beklentiler Aynı

SALİH BARAN - Anadolu'da "baharın habercisi" olarak kabul edilen Hıdırellez'in, Balkan coğrafyasında da farklı isimler ancak aynı beklentilerle kutlandığı bildirildi.

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi Halk Bilimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Muhtar Kutlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Hıdırellez'in özgün bir halk inancından kaynaklanan, Anadolu'da kutlama ve şenliklerle gündeme gelen geleneksel bahar bayramı olduğunu söyledi.

Söylenceye göre, Hızır ve İlyas peygamberlerin, her yıl 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece, bir su kaynağı yakınında yüksekçe bir tepede (hıdırlık) buluşarak ve göğün en yüce katına seyahat ettiklerini anlatan Kutlu, şu bilgileri verdi:

"Bu mitolojik buluşma, rastlantı sırasında ve sonrasında, iyi şeyler gerçekleşir, doğa yenilenir, yiyecek, içecek ve benzeri ürünlerde bolluk görülür, hastalık ve sakatlık gibi rahatsızlıklar savuşturulur. Bu buluşma gününde beklenen Hızır'dır. Hızır'dan sağlık dağıtması, uğur, bereket getirmesi, kısmet ve talihi açması, mal ve servet kazandırması dilenir. Bunun için Hıdırellez'de gerçekleştirilenlerin hepsi, sonuçta dilek ve isteklerin yerine gelmesi için izlenen stratejinin bir ürünüdür."

Hıdırellez'in, İslamiyet'te  olduğu kadar Hristiyanlık'taki bazı folklorik unsurlarla benzeştiğine dikkati çeken Kutlu, şunları kaydetti:

"Hıdırellez'e doğuş veren halk inancının temelinde yer alan Hızır-İlyas kültü ve Hıdırellez, folklorik yanı kadar, teolojinin, tasavvufun ve edebiyatın da zengin bir konusudur. İlk bakışta İslam'dan beslenen bu kültik inanışın Balkanlardan Orta Doğu'ya geniş bir coğrafyada İslamiyet öncesi inançlarla ve Hıristiyanlık'taki benzer bir halk inanışıyla iç içe geçmiş olduğu anlaşılmaktadır.

Özellikle Anadolu'da İslam öncesi dönemde Hristiyan ahali tarafından takdis edilmiş bir aziz olan Ayios Yeoryios (Aya Yorgi-Hagios Georgios) ile Anadolu'nun İslamlaşmasından sonra bir kült şahsiyete dönüşen 'Hızır' özdeşliği, Hristiyan-Müslüman buluşmasına ilişkin çarpıcı bir örnektir."

Balkan coğrafyasında da kutlanıyor

Hızır'a yüklenen bolluk, bereket özdeşliğinin Anadolu'da olduğu kadar Balkan coğrafyasında da görüldüğünü belirten Kutlu, şöyle devam etti:

"Anadolu genelinde, olumlu anlamdaki hemen her konunun halledilmesinde yardımın gelebileceği beklentisi, Hızır inancı ile birleştirilmiş bir görünüm sergilemektedir. Yardım, özellikle maddi dünyaya yönelik olup bolluk, bereket, zenginlik, uğur, şans, başarı ve kısmetin açılması, mal, mülk, çocuk gibi beklenti ve istekleri kapsamaktadır. Söz konusu beklenti ve isteklerin sağlanmasında Hızır en büyük yardımcıdır.

Günümüzde Balkanlarda 'Aya Yorgi Günü', 'Herdeljez', 'Ederles/Ederlezi' adları altında farklı topluluklarca kutlanan Hıdırellez, bir kültik şahsiyetin çevresinde oluşmuş ortak inançları bünyesinde taşıyan bir pratik olarak değerlendirilebilir. Bu ortaklığın bir başka ifadesi; Hıdırellez'in Balkanlar ve Anadolu'da umudun günü oluşudur. Hızır ya da Aziz George ise bu geniş coğrafyanın zihninde ve gönlünde umudun efendisidir." - Edirne