Bizans'ın Karanlık Dönemi Aydınlanıyor

Afyonkarahisar'ın Emirdağ ilçesine bağlı Hisarköy'de bulunan Amorium Kenti'nde kazı çalışmaları 4 yıl aradan sonra bu yıl yeniden başladı.

21 Ağustos-25 Ekim günleri arasında gerçekleşen Amorium kazı çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı onayı ile Afyonkarahisar Müzesi başkanlığında ve Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp'in bilimsel danışmanlığında yürütüldü.

Amorium kazı çalışmalarının ilk olarak 1987-1992 yılları arasında Prof. R. M. Harrison tarafından başlatıldığını ve 1993-2009 yılları arasında da Dr. Chris Lightfoot tarafından devam ettirildiğini söyleyen Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp, 2013 yılı itibari ile kazının bilimsel danışmanlığını kendisinin devraldığını belirterek Amorium'un tarihçesi hakkında bilgi verip kazı sezonunu değerlendirdi.

"KENDİ ADINA PARA BASTIRAN ÖNEMLİ BİR TİCARET ŞEHRİ"

Amorium Antik Kenti'nin, MÖ 2000'li yıllardan itibaren Hitit, Phryg, Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde yerleşim yeri olduğunu ifade eden Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp, alandaki en eski yerleşim merkezinin "Yukarı Şehir" olarak adlandırılan höyüğün bulunduğu bölge olduğunu kaydetti. Sit alanında, Klasik ve Hellenistik dönemlere ait arkeolojik kalıntılar olmamasına rağmen Amorium'un, Orta Anadolu tarihinde önemli bir rol oynadığına dikkat çeken Gökalp sözlerini şu şekilde sürdürdü:

"Amorium'un, Roma Senatosu tarafından bölgede kendi parasını basma izni verilen ilk şehirler arasında oluşu, MÖ 1. yüzyıl başlarında Doğu Phrygia'da önemli bir pozisyonda olduğunu göstermektedir. Amorium, Geç Antik Dönem'de düzenli yapılan festival ve fuarlarıyla civar kasabalardan çok sayıda insanı çeken önemli bir ticaret şehri olmalıydı."

"ARAP SALDIRILARINA KARŞI GÜÇLÜ BİR KALE GÖREVİ GÖRDÜ"

Geç Roma şehrinin önemli bir diğer özelliğinin de İmparator Zenon dönemine ait sur duvarları olduğunun altını çizen Gökalp, MS 640 tarihinden itibaren Amorium'un Anadolu'da Bizans ordusunun askeri karargahı ve sonra da Anatolikon Thema eyaletinin başkenti olduğuna değindi. Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp, Bizans Dönemi'nde yaşanan Karanlık Çağ boyunca, Amorium'un Arap saldırılarına karşı Bizans topraklarının korunmasında güçlü bir kale görevi gördüğünü vurgulayarak MS 833-842 yılları arasında Harun Reşid'in oğlu Mutasım'ın ordusu tarafından kuşatılan, MS 931'de Tarsus Emir'i tarafından ateşe verilen kentin, kazılardan elde edilen verilere göre MS 10. ve 11. yüzyıllarda askeri ve stratejik önemini yeniden kazanmış olduğunu aktardı. Ayrıca, Gökalp MS 1116'da Amorium'un Selçuklular'ın elinde olduğunun bilindiğini dile getirdi.

"BİZANS KARANLIK DÖNEMİ'NE AİT SERAMİK, KANDİL, KADEH VE BİLEZİK GİBİ CAM PARÇALARI BULUNDU"

2013 kazı sezonunu değerlendiren Gökalp konuşmasını şu şekilde sürdürdü:

"4 yıldır arkeolojik kazı yapılmayan kentte genel bir yüzey temizliği hedeflenmiştir. Kent, Aşağı Şehir ve Yukarı Şehir olarak 2 farklı alana ayrılmaktadır. Yukarı Şehir'de, daha önce 'Bazilika B' olarak adlandırılmış yapının doğusunda Apsis'in önünde bir kazı çalışmasında bulunuldu. Çalışmalarda, Geç Osmanlı Dönemi'ne tarihlenen ocaklı bir mekan ve yine 18.-19. yüzyıla tarihlenen sırlı Osmanlı seramikleri ele geçirildi."

Aşağı Şehir'de ise daha önceki çalışmalarda "Şarap Havuzu" olarak işlevlendirilmiş mekanın güneyinde çalışıldığını anlatan Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp, bu mekandan; Bizans Karanlık Dönemi'ne ait seramik, kandil, kadeh ve bilezik gibi çok sayıda cam parçası bulunduğunu açıkladı ve çalışmaların kentin batısında yer alan kaya mezarlarında devam ettiği bilgisini verdi. Gökalp, kentin tarihine ışık tutması ve önceki çalışmaları desteklemesi bakımından eserlerin öneminden bahsederek, bu eserlerin çizim ve envanter çalışmalarının Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü laboratuvarında uzman ekip ve öğrenciler tarafından gerçekleştirildiğini bildirdi.

"TURİSTLER İÇİN GEZİ GÜZERGAHI OLUŞTURULACAK"

Amorium kenti 2014 kazı sezonu yapılacak çalışmalar için ise Gökalp "Sit alanının korunmasına yönelik önceki yıllarda kazı çalışmaları ile ortaya çıkarılan kültür varlıklarının iklimsel ve çevresel faktörlerden olumsuz olarak etkilenmemesi için bilimsel ekiplerce koruma önlemlerinin alınması yönünde bir çalışma gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Ayrıca kenti ziyarete gelen turistler için gezi güzergahının oluşturulması, bilgilendirme ve yönlendirme levhalarının yaptırılması, kazı evi ve depolamalarına yönelik çalışmalar da 2014 yılı çalışmalarının hedefleri arasındadır" dedi.

2013 yılı kazı çalışmalarına Kültür ve Turizm Bakanlığının yanı sıra Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Emirdağ Belediyesi ve Davulga Belediyesine desteklerinden dolayı teşekkür eden Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp, kazı ekibi hakkında şu bilgileri verdi:

"2013 yılı kazı çalışmaları bilimsel ekibinde; Alan Sorumlusu olarak Öğr. Gör. Hasan Yılmazyaşar, Dr. Ceren Erel, Dr. Şener Yıldırım, Araş. Gör. Selda Uygun ile Fransa Sorbon Üniversitesi doktora öğrencisi Dilek Şen Yıldırım yer almıştır. Kazı çalışmaları, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünden 1 yüksek lisans, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü'nden 12, Arkeoloji Bölümü'nden 1 ve Kocaeli Üniversitesi Arkeoloji Bölümü'nden 1 lisans öğrencisi olmak üzere toplam 15 öğrencinin ve Sanat Tarihçi Oğulcan Avcı'nın katılımları ile gerçekleştirilmiştir." - ESKİŞEHİR