400 Yıllık Bağlama, Zamana Direniyor

Seyit Ahmet Eksik / Merve Topuz - Aşıklar diyarı olarak bilinen Sivas'ta, bir bağlama ustasının eline geçen ve baltayla oyularak yapıldığı için "balta saz" da denilen 400-450 yıllık bağlama ilgi görüyor.

Mesleğine, ilkokul çağlarında, usta desteği olmaksızın yaptığı bağlamayla başlayan bağlama ustası Şentürk İyidoğan, 4 Eylül Sanayi Sitesi'ndeki küçük atölyesinde çalışmalarını sürdürüyor.

Eski sazlara meraklı İyidoğan, zaman zaman farklı kişiler aracılığıyla ulaştığı eski sazlara gözü gibi bakıyor. İyidoğan, atölyesindeki duvara asılı sazları, öykülerini paylaşıp, meraklılarına gösteriyor. Aşık Veysel'in kullandığını söylediği bir bağlaması da bulunan İyidoğan'ın en fazla değer verdiği bağlamalardan biri, yakın zamanda Tunceli yöresinden getirilen 400-450 yıllık bir bağlama.

Şentürk İyidoğan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, atölyesindeki en eski bağlamanın bir Alevi dedesinden kendisine geldiğini söyledi. Bunun, yaklaşık 400-450 yıllık olduğunu dile getiren İyidoğan, "Bunun dışında 300 yılın üzerinde bir bağlama daha var. Bu bağlamalar bu zamana kadar elimize geçmiş en eski bağlamalar. Oyma bir saz. Dersim bölgesinden geldiği rivayet edilen, ilk göç eden insanların getirdiği bir bağlama. Tam perde düzeni olan bir bağlama. Teknesi dut oyma, balta saz da deniyor. Nedeni ise eskiden köylerde imkanlar olmadığı için baltayla yapılıyordu sazlar. Sap kısmı düz, delik sistemi şimdikilerden farklı" diye konuştu.

- Bağlama insan vücudu gibidir-

Bağlamaları el emeğiyle yaptıklarını aktaran İyidoğan, "Biz dede düzeninden geldiğimiz için çok sesli enstrümanlar istemiyor, dem sazlar yapıyoruz" dedi.

İyidoğan, bağlama yapımında genellikle yörede yetişen dut, ardıç ve diken ardıcı gibi ağaçları kullandıklarını belirtti. Tümü el yapımı olduğu için ayda 10-15 saz işleyebildiklerini ve bağlama geleneğini geliştirerek yaşatmaya çalıştıklarını vurgulayan İyidoğan, "Ben Türkiye'de ilk defa hiç yapıştırıcı kullanmadan bağlama yapan tek ustayım. Günümüzde genellikle eski sazlar üzerine balta dem sazları ve dede sazları üzerinde çalışmalar yapıyorum. Yaptığım normal yaprak sazlarla da o geleneği bozmamak için çalışıyorum" ifadelerini kullandı.

Saz ustası İyidoğan, bağlama yapımında ağaç türünün çok önemli olduğuna işaret ederek, "Aşırı yumuşak veya aşırı sert ağaçlardan bağlama yapmıyoruz. Zaten çam, kavak gibi ağaçlardan yapmıyoruz. Kapakta genelde Artvin Borçka ladini kullanıyoruz. Kapakla tekne birbirine uyum sağladığı sürece sert ve yumuşaklık ölçümü yapıyoruz. Yani elbise gibi olmalı, birbirine uyum sağlamalı. Bağlama insan vücudu gibidir. Birbirine denk düşürmek lazım. Bu böyle olduğu müddetçe bağlama düzgün olur" şeklinde konuştu.

-Tarihi Hititlere dayanıyor-

Anadolu müziğinin temel çalgısı olan bağlamanın tarihinin kaynaklara göre yaklaşık 7 bin yıl önce Hititler dönemine kadar dayandığını belirten Şentürk İyidoğan, "Ben de şimdilerde 7 bin yıllık bu geleneği sürdürmeye çalışıyorum. İmalat konusunda sıkıntı çekiyoruz. Fakat bu geleneği sürdürmek isteyen kişiler de var. Büyük ustalarımızın da bu yolu güzel bir şekilde takip etmeleri ve desteği bağlamayı bugüne kadar getirdi. Ben de güzel bir şekilde devam ettirmeye çalışıyorum" dedi.

Unutulmaya yüz tutan bağlama mesleğine sahip çıkılması gerektiğini dile getiren İyidoğan, yetkililerden bunun devam ettirilebilmesi için destek istedi.

Yayıncı: Cemal Coşkun - SİVAS