4. Çukurova Zirvesi

Nobel ödüllü ekonomist Prof. Dr. Joseph Stiglitz, "Avrupa sadece tek ve büyük bir hata yaptı, bu da avroyu getirmekti. Avrupa bir siyasi projeydi ve liderler tek bir para birimi olduğunda ülkeler birleşir sandılar" dedi.

Stiglitz, Çukurova Genç İşadamları Derneği tarafından bir otelde düzenlenen 4. Çukurova Zirvesi'nde "Global Ekonomide 2015 Beklentileri ve Türkiye'nin önemi" konulu konferansta konuştu. Dünyadaki ekonomik gelişmeler hakkında katılımcılara bilgi veren Stiglitz, 2015'in risklerle dolu bir yıl olacağını söyledi.

Stiglitz, son haftalarda bu risklerin fark edildiğini aktararak, zor yılların devam edeceğini, dünya ekonomisinin de bu risklerle yaşamaya devam edeceğini ifade etti.

Bu risklerin başında petrolün geldiğini ifade eden Stiglitz, "Petroldeki fiyat değişiminden bazı ülkeler kazanıyor, bazıları kaybediyor. Petrolde fiyatlar dramatik oldu. Fiyat değiştiği zaman kaybeden ve kazanan taraflar olacaktır. Bu nasıl devam edecek? Nasıl bir dengeye oturacak? Türkiye gerçekten bu işten faydalanacak, avantaj sağlayacak. Petrol ithalatçısı olan Türkiye için fiyat düşmesi iyi" diye konuştu.

Avrupa'daki kredi kanalları bloke olduğu için paranın gerçekten işe yarayacağı yerlere ulaşmasının mümkün görünmediğini savunan Stiglitz, şöyle devam etti.

"KOBİ sayısı Avrupa'da azalıyor. Yunanistan ve İspanya gibi ülkelerde daha da düşüyor. Avroyu yaratırken problemlerden bir tanesi paranın zayıf ülkelerden güçlü ülkelere akmasını sağlamaktı. Gelişmekte olan ülkeler için parasal genişlemenin etkileri çok sınırlı olacak çünkü bu etkiler bekleniyordu. Avrupa'da günümüzde deflasyon hakkında bayağı endişeler var. Deflasyon yüksek ateş gibidir. Deflasyon bir şeylerin yolunda gitmediğini gösterir. Deflasyon için neden endişe duymalıyız? Ekonominin zayıf olduğu anlamına gelir. Deflasyonun kendisi zayıflığı tetikler, destekler. 2008'de ABD'de çok borç vardı, evler alındı. Borcun miktarı gelirden fazlaydı. Gelirinize bakarak borcu kıyaslayabilirsiniz."

"Avro, Avrupa'yı birleştiremedi şu anda bölüyor"

Stiglitz, Avrupa'nın Türkiye için önemine değinerek, şunları kaydetti:

"Avrupa'nın ekonomisi, kaynakları, sermayesi, öz varlıkları, kurumları, kuruluşları hepsi 2008'de olduğu gibi bugün de aynılar. Yani bütün bu varlıklar var ama hala gayrisayfi yurt içi hasılası tuhaf. Peki ne yanlış gitti? Avrupa, sadece tek ve büyük bir hata yaptı, bu da avroyu getirmekti. Avrupa bir siyasi projeydi ve liderler tek bir para birimi olduğunda ülkeler birleşir sandılar. Siyasi bir karardı bu ama siyaset yeterince güçlü değildi. Kurumlar arasında bu dengeyi yaratıp işin yürüyebilmesini sağlamaktı. Avro, Avrupa'yı birleştiremedi şu anda bölüyor. Avrupa'da ülkeler arasında fark yaratıyor."

"Türkiye, Ortadoğu, Afrika ve Avrupa arasında bir merkez oldu"

Çin'in büyümesinin gelişmekte olan tüm piyasalara yaradığını vurgulayan Stiglitz, şunları kaydetti:

"Geçmiş yıllarda Türkiye, Afrika ile işler yapmaya başladı ve gelişen etken oldu. Türkiye, Ortadoğu, Afrika ve Avrupa arasında bir merkez oldu. Bu Türkiye için büyük bir avantaj. Özellikle 2008'den Avrupa ve ABD kendi ekonomik problemleriyle karşı karşıyayken, kendi başlarının çaresine bakmaya çalışırken Türkiye ve Çin, Afrika'da daha yoğun çalışmalara başladı."

"ABD'de üniversiteden çok hapishanelerimize para harcıyoruz"

"ABD, hiçbir zaman Avrupa gibi olağan dışı durumlar yaşamadı ve ABD'de son 10 yılda ekonomik büyümeler Avrupa kadar kötü olmadı" diyen Stiglitz, ABD'de çok sayıda tutuklu olduğunu belirterek, şöyle devam etti:

"İşsizlik istatistiklerinin içine girmiyor hapishanedeki insanlar ve buraya harcadığımız paralar gerçekten gayrisafi hasıla içine katılıyor. Hapishanedeki insanlar mutlu yaşamıyorlar ama ABD'de üniversiteden çok hapishanelerimize para harcıyoruz. İnsanlar ABD'de 25 sene öncesiyle aynı parayı kazanıyor. Ayrıca ABD'de erkeklerin daha fazla çalıştığını görüyoruz. Tam zamanlı çalışan bir erkek işçinin geliri 40 sene öncesinden şu an daha düşük. Düşünebiliyor musunuz, hayal edebiliyor musunuz böyle bir şeyi? Aradan 40 sene geçiyor, Türkiye'de neler oldu bitti 40 yılda ama ABD'de işçi gelirleri hala aynı. Ne kadar şanslı milletsiniz. ABD'deki siyasette niye bu kadar çirkinlikler ve mutsuzluklar var biliyor musunuz? Bu tabloya bakın anlarsınız. İnsanların çoğu mutlu değil. Amerikan rüyası var ama paraları yok."

"ABD'de 2008'deki krizin kaybı trilyonlarca dolar"

ABD'de işsizlik oranının düştüğüne yönelik haberler gördüğünü ifade eden Stiglitz, şöyle devam etti:

"Ama işsizlik oranının düşmesi daha fazla insanın çalıştığı anlamına gelmiyor. İstihdam oranına bakmak gerekir. Bir insan artık iş aramıyorsa işsizlik nüfusuna kayıtlı olmuyorsunuz, hapishanede olduğunuz zaman işsiz sayılmıyorsunuz. İş aramıyorsan, bu işin vardır demek değil. ABD'deki istihdam piyasasına baktığınız zaman 40 yıl öncesiyle hiçbir şey değişmedi. ABD'de 2008'deki krizin kaybı trilyonlarca dolar. Çok yüksek bir fatura ödedik bu krizde. Krizi, uygun politikalarla karşılasaydık aradaki açığı kapatabilirdik. Petrol ve teknoloji sektörü son birkaç yıldır güçlü yönler ama burada istihdam sınırlı."

-Soru-cevap

Stiglitz, bir izleyicinin "Yakın zamanda 2008'deki gibi büyük bir kriz bekliyor musunuz?" sorusuna "Evet" diyerek, şöyle devam etti:

"Bizim para politikamız sabun köpüğü oluşturmaya katkıda bulundu. Evet bir risk var. Faizleri arttırmaya devam ettiğimizde böyle bir risk var. Biz daha 2008 krizinden sonra toparlanamadık. Henüz güçlü bir temel oluşturamadık, bu nedenle böyle bir şoku karşılayacak durumda değiliz. Çok emin değilim tabi ki" diye cevap verdi.

"Türkiye Avrupa Birliği'ne girmeli mi?" şeklindeki bir soru üzerine Stiglitz, şunları söyledi:

"Avro bölgesi ve AB biraz farklı tutulmalı. Bir şart var aslında 'AB'ye katıldığınız zaman avro bölgesine katılmak gerekiyor deniyor' ama henüz zorunlu tutulmuyor. 'Sizin avro bölgesine katılmanız gerekiyor mu?' diye sorarsanız net bir şekilde hayır. Türkiye'nin avro bölgesine katılması bir hata olur. En azından avro bölgesinin reformasyona kadar... Bu bir felakettir çünkü reformasyon yapmazlarsa bu felaket devam edecektir."

Programın sonunda Stiglitz'e, Çukurova GİAD Başkanı Ömer Faruk Sakarya tarafından hediye verildi. - Adana