Roblox'u yasaklamak çocuk istismarını engeller mi?

Dünyanın en büyük oyun platformlarından biri olan Roblox, Türkiye’de yasaklandı.

Adana’daki 6. Sulh Ceza Hakimliği, internetteki yayınların düzenlenmesi ve suçların önlenmesiyle ilgili yasa gereği Roblox’a erişimin engellendiğini duyurdu.

Bu kanun kapsamında “yaşam hakkının, can ve mal güvenliğinin korunması, milli güvenlik ve kamu düzenin korunması” gibi maddeler yer alıyor.

Aynı kararda Adana Cumhuriyet Başsavcılığı’nın Roblox’a erişimin “çocukların istismarına neden olacak içerikler barındırdığı için” engellenmesini talep ettiği belirtiliyor.

Tam olarak hangi vaka üzerinden Roblox’un Türkiye’de yasaklandığı belirlenemese de dijital dünyada çocuk istismarının önlenmesi, çoğu ülkenin tartıştığı konulardan biri.

Daha önce BBC ve Bloomberg gibi haber kurumları, yaptıkları araştırmalarla İngiltere ve ABD’de çocukların Roblox platformu üzerinden cinsel istismara maruz kaldığını ortaya koymuştu.

Ancak bu platformu yasaklamak çocuk istismarı vakalarının önüne geçilmesini sağlar mı?

Uzmanlara göre hayır.

UNICEF (Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu) ile çocukları dijital tehlikelerden korumak için "Noktaları Birleştir" projesini yürüten Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Başkanı Canan Güllü, “Sistemi yasaklayarak sistemde varolabilecek bir suçu giderebilmiş bir ülke yok” diyor.

“İstismarı dijital dünyadan azade düşünelim, Kuran kurslarında istismara uğramış çocuklar olduğu için bu kursları kapattık mı? Hayır, hukuka yönlendirdik. Hukukla ilgili sürecin yürümesini sağlamalıyız” diyen Güllü’ye göre devlet bilişim hukukunu geliştirmeli ve internette ortaya çıkabilecek tehlikeleri önleyecek tedbirleri almalı.

Güllü, İçişleri Bakanlığı’nın internetin ilk geldiği yıllarda pedofiliyi önlemek için etkili bir takip sistemi kurduğunu vurgulayarak, “Ne zamana kadar yasaklayabilirsiniz? Çözümü üretmek ve üretilme aşamalarını kontrol etmek zorundasınız” açıklamasında bulunuyor.

Roblox’un açıklaması: 20 yıldır platformu güvenli kılmak için uğraşıyoruz

Roblox ise BBC Türkçe’ye yaptığı açıklamada “son 20 yılı Roblox’u en güvenli online platform yapmak için” uğraştıklarını vurguladı.

Bulundukları ülkelerdeki kanun ve kurallara saygı duyduklarını vurgulayan şirket sözcüsü, “Roblox’un Türkiye’de bir an önce online olması için yetkililerle çalışmayı dört gözle bekliyoruz” dedi.

Her gün “on milyonlarca insanın Roblox’ta güvenli ve olumlu bir deneyim yaşadığı, güvenliğin sağlanması için her yıl yüz milyonlarca doların harcandığı” da vurgulandı.

Roblox neden eleştirilerin merkezinde?

2024 verilerine göre Roblox’un 13 yaşından küçük günlük aktif kullanıcı sayısı 32 milyon.

Bu da Roblox’u çocuklar için dünyadaki en büyük eğlence alanı haline getiriyor.

Roblox’un 13 yaşından büyük 46 milyon günlük aktif kullanıcısı var.

Roblox, sadece oyun oynamak için değil; oyun geliştirmek için de bir platform.

Diğer birçok platforma göre basit bir kod dili sağlaması sayesinde çocukların kolay bir şekilde oyun tasarladığı bir yer.

Çocukların platformda yarattığı bazı oyunların çok popüler olması, şirketin çocuk işçi suçlamalarına maruz kalmasına yol açmıştı.

Roblox, çocuklar için en büyük sosyal medya platformlarından biri.

Bloomberg’in verilene göre platformda her saniye 50 bin mesaj atılıyor.

Roblox’a yöneltilen en büyük eleştirilerden biri bu mesajların düzenlenmesi ve gözden geçirilmesinde etkisiz kalmasına yönelik.

Şirketin çocukların mesaj kutularına düşen içerikleri yeteri kadar kontrol edemediği eleştirileri yapılıyor.

BBC’nin bu yıl yayınladığı bir haberde 8 yaşındaki bir çocuk Roblox’ta tanıştığı kişilerin kendisinden çıplak fotoğraflarını istediğini anlattı.

Bloomberg Businessweek’in haberine göre ise 2018’den beri ABD’de en az 20 kişi, Roblox’ta tanıştığı kişileri taciz etmek ya da kaçırmak suçlamasıyla gözaltına alındı.

Ailelerin katıldığı atölyeler

İngiltere’de bu tarz tehlikelere karşı yetkililer ve polis, ailelerin ve eğitimcilerin katıldığı atölyeler düzenleniyor.

BBC’nin katıldığı bir atölyede aileleri de yanlarındayken çocuklara online riskler ile ilgili sorular soruldu, tehlikeler anlatıldı ve bunların üstesinden nasıl gelineceği aktarıldı.

Atölyeyi düzenleyen siber koruma polisi Megan Haldane, hiçbir platformun tam olarak güvenli olmadığını ve risklerin hiçbir zaman tam olarak ortadan kalkmadığını vurguladı:

“Bir platformu nasıl kontrol edeceğimizi ve düzenleyeceğimizi öğrendiğimiz anda suçlular diğer platforma geçiyor ve onu nasıl kullanacağını öğreniyor.”

Yasaklamak yerine denetim

Türkiye’de de Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, aileler için yayımladığı dijital güvenlik rehberinde çocukların bilgisayar oyunlarını oynamasını yasaklamak yerine, bilgisayarı verimli kullanmasını sağlayacak tedbirlerin alınması gerektiği vurgulanıyor.

Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Başkanı Güllü de, ailelerin çocukları denetleyerek oynadığı oyunlar üzerinde kontrol mekanizması kurması gerektiğini aktarıyor.

Güllü aynı zamanda “Dijitalde Çocuk İstismarı-Noktaları Birleştir" projesi kapsamında, yapay zeka aracılığıyla kullanıcıların yaş ve kimlik denetiminin yapılmasını sağlayacak bir teknoloji üzerinde çalıştıklarını ifade ediyor.

Güllü’ye göre okullarda rehber öğretmenlerin de sürece dahil olması çok önemli.

Çocuk ve ergen psikiyatri uzmanı Serdar Alpaslan ise çocukların internette vakit geçirmesini engellemenin zor olduğunu, ailelerin çocukları kontrol etmesi gerektiğini belirtiyor.

Alpaslan, “Aileler, çocukla anlaşarak, ne oynadığına dair bilgi edinmeli” diyerek bunun ebeveynlerin görevi olduğunun altını çiziyor.

Instagram’ın ardından yasaklandı

Roblox’un Instagram’ın hemen ardından yasaklanması da zamanlama açısından tepkilerin gelmesine yol açtı.

Çok sayıda insan hakları uzmanı ve aktivisti, Roblox’un yasaklanmasını da demokrasi ve ifade özgürlüğüne bir darbe olarak tanımladı.

Türkiye’de dünyanın en büyük oyun platformu Twitch de bir süre yasaklıydı.

İki hafta önce de yazarları ve okuyucuları bir araya getiren Wattpad adlı platform yasaklanmıştı.

Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden Prof. Dr. Yaman Akdeniz, Mart 2024 sonu itibarıyla Türkiye’de 1 milyondan fazla internet sitesinin erişime engelli olduğunu vurguluyor.

“Kanımca, aileler ve ebeveynlerin kontrolünde olması gereken bu platformların kullanımına devlet babacan bir yaklaşımla asla karışmamalı” diyen Akdeniz, Wattpad ya da Roblox gibi platformların yasaklanmasının nedeninin tam olarak bilinmediğini de aktarıyor.

Akdeniz’e göre Türkiye sansür konusunda sınıfta kalmış durumda:

“Her şeyin çözümü asla yasaklamak, engellemek ve sansürlemek olamaz. Çocuklarımıza bunu mu öğreteceğiz? Kaldı ki, yasaklamakla sorunlar ortadan kalkıyor mu?”