New York Times: 2009'da kaza yapan THY uçağıyla ilgili raporda Boeing'in tasarım hataları ABD'nin...

Amerikan New York Times gazetesi, 2009'da Amsterdam Schiphol Havalimanı'na inerken yere çakılan Boeing 737-800 NG tipi Türk Hava Yolları (THY) uçağının, Hollandalı yetkililerin raporunda iddia edildiği gibi başlı başına pilot hatası nedeniyle düşmediği, kazada "riskli tasarım seçimlerinin ve hatalı güvenlik değerlendirmelerinin" de rolü olduğunu yazdı.

Gazete, araştırmayı yapan Hollanda Güvenlik Kurulu'nun Boeing ve ABD federal güvenlik yetkililerinin baskısıyla nihai raporunda üretici firmaya sorumluluk yüklemekten kaçındığını öne sürdü.

25 Şubat'ta düşen uçakta dokuz kişi hayatını kaybetmiş, 50 kişi de yaralanmıştı.

Mayıs 2010'da yayımlanan raporda kazanın temel nedeninin uçak üzerindeki iki yükseklik göstergesinin farklı değerler göstermesi olarak açıklanmıştı.

Yaklaşma sırasında otopilotun bu yükseklik farklılığı nedeniyle uçağın hızını düşürdüğü ve pilotların bu durumu geç fark ederek zamanında müdahale edemediği öne sürülmüştü.

'Boeing pilotları uyarmadı'

Düşen uçağın son modeli olan Boeing 737 Max'ın üretimi, Endonezya ve Etiyopya'da toplam 346 kişinin öldüğü iki kazanın ardından geçen yıl durdurulmuştu.

New York Times'ın ulaştığı, bazıları daha önceden gizli olan bulgular, Türk Hava Yolları kazasıyla son kazalar arasında paralellikler olduğunu gösteriyor.

Buna göre 2009 ve son Max kazalarında uçaklar, tek bir sensörün, uçağın sistemlerini yanıltması nedeniyle düştü ve Boeing, pilotların böyle bir soruna müdahale etmesine yardımcı olacak bilgileri vermedi.

Hollanda Güvenlik Kurulu tarafından kazayı incelemek üzere görevlendirilen havacılık güvenliği uzmanı Dr. Sidney Dekker, "Önceki kaza (THY) çok uyarıcı nitelikteydi ama ciddiye alınmadı" dedi.

Dekker, New York Times'ın ulaştığı raporunda Boeing'i güvenilir olmayan açıklamalarla dikkatleri kendi "tasarım kusurları" ve diğer hatalarından uzaklaştırmaya çalışmakla suçladı.

Bu rapor kamuoyuna açıklanmadı. Dr. Dekker ve soruşturmaya yakın bir başka kaynağa göre Hollandalı yetkililer de raporu yayımlamaktan vazgeçti.

Hollanda Güvenlik Kurulu'nun bir sözcüsü uzman raporlarını yayımlamanın sık rastlanan bir durum olmadığını ve bunun sadece kurulun kararı olduğunu savundu.

Kurulun kendi kaza raporunda da Amerikalıların devreye girmesiyle bazı bölümleri sildiği ve eklemekler yaptığı kaydedildi. Gazeteye göre raporda Amerikalıların kazadaki pilot hatalarının gerektiği gibi vurgulanmadığı yolundaki ifadelerine yer verildi.

New York Times'a göre 2009'dada Amerikan güvenlik yetkilileri son Max kazalarında olduğu gibi Boeing'in üzerine gitmedi.

İki raporu da gören havacılık güvenliği uzmanlarına göre Hollanda Güvenlik Kurulu'nun raporunda Dr. Dekker'in bulgularına çok kısa olarak yer verildi ve bunlara yeterince dikkat çekilmedi.

Federal Havacılık İdaresi'ne teknik danışmanlık yapan Ohio Eyalet Üniversitesi öğretim üyesi Prof. David Woods, "Türk Hava Yolları kazası herkesi uyandırmalıydı" dedi.

THY kazasıyla son Max kazası arasında dikkat çekici benzerlikler var. Örneğin Boeing'in hatalı tasarım kararı nedeniyle, uçaklarda ikişer sensör olmasına rağmen sistem bilgisayarını, hatalı tek bir sensör harekete geçirdi.

Max kazalarında uçağın rüzgara açısını ölçen sensör, kalkıştan sonra uçuş kontrol bilgisayarının uçağın burnunu aşağıya indirmesine neden oldu.

Türk Hava Yolları kazasında ise yükseklik sensörü, başka bir bilgisayarın inişten hemen önce uçağın hızını kesmesine yol açtı.

Gazeteye göre Boeing THY kazasından önce sensörlerin bozulması halinde pilotların hatayı hemen fark ederek uçağın durmasını engelleyeceğini düşünüyordu. Son Max kazalarında olduğu gibi THY uçağının kılavuzunda da böyle bir bilgiye yer verilmedi.

'Yazılım güncellemesi THY uçağına uyumlu değildi'

Türk Hava Yolları kazasından sonra Amerikan Federal Havacılık İdaresi, 737-800 NG (New Generation - Yeni Nesil) havayolu şirketlerine uçakların tek sensöre bağlı olmamalarını sağlayacak ve iki sensörden gelen verilen kıyaslanacağı bir yazılım güncellemesi yapmaları zorunluluğunu getirdi.

Boeing 2006'da yeni uçaklar için opsiyonel olarak bir yazılım güvencesi geliştirmişti.

Ancak gazeteye göre bu güncelleme daha eski model uçaklara uygun değildi ve kaza sonrasına kadar eski model 737-800'lere uyumlu bir güncelleme yapılmadı.

Düşen THY uçağı 2002 üretimiydi.

Hollandalı uzmanlar raporlarında önce Boeing'in eski uçaklara hiçbir alternatif sunmadığına dikkat çekti. Ancak raporun taslağını gören Amerikalı yetkililer, buna itiraz etti. Raporun ilave bölümünde yazılım modifikasyonunun gerekli olmadığı çünkü herhangi bir riskin bulunmadığı öne sürüldü.

Bunun üzerine Hollandalı yetkililer rapordan bu ifadeyi çıkarmakla birlikte Boeing'i sensör sorunu konusunda pilotları uyarmak için fazla çaba harcamamakla suçladı.