Afrika'da Yeni Bir Okyanus mu Oluşuyor?

Dünya'dan bir haber de Afrika'dan… Son on yıldır konuşuluyor ama araştırmalar, gözlemler devam ettiğinden yeni bilgilerin paylaşımı uzun zaman alıyor.

Afrika'da yeni bir okyanus mu oluşuyor? Erta Ale, Etiyopya'nin Afar bölgesinde aktif bir yanardağ ve Erta Ale'nin geleceği bir muamma.....

Afar bölgesine gelmeden önce Dünya'nın modern coğrafyasını oluşturan plaka tektoniğinin kıtaların her yıl santim santim oynamasına sebep olması ile milyonlarca yıl içinde ne kadar büyük değişime sebep olduğunu düşünmeye başlayalım.

Belki ilk bakışta fazla bir değişim değil gibi gelse de jeolojik zaman sürecinde birçok defa çarpışıp yer değiştirebilirler.

TEK KITADAN NASIL BÖLÜNDÜK?

Dünya tek bir süper kıtadan, birbirinden ayrı, parça parça kıtalardan oluşan bir gezegene nasıl dönüştü?

Bunun cevabı en son örneğe bakılarak bulunabilir.

Şu an Dünya'da bölünmekle meşgul tek bir kıta var, Afrika. Örnek Doğu Afrika Çatlağı… Bu çatlak üç kola sahip, üç kollu bu çatlağın tek kolu batıya uzanıyor, diğer ikisi zaten çoktan Kızıldeniz ve Aden Körfezi'ni oluşturmuş bile.

Diğer tek kol henüz bir okyanusa benzemiyor, derin bir vadiden oluşuyor ve bu bölünmenin 25 ya da en çok 30 milyon yıl kadar önce başladığına inanılıyor. Günümüzdeki çatlaklara gelince bu aşamada da volkanik faaliyet devreye giriyor.

İKİ ADA NASIL OLUŞTU?

Etiyopya ve Eritre'deki yanardağ sayısının fazlalığının sebebi de bu, Doğu Afrika Çatlağı.

Yanardağlar Kızıldeniz'den başlıyor, Zukur ve Hanish adaları örneğin.

Yemen'in hemen yakınındaki minik bir nokta gibi duran ada Jebal Al-Tair, en son 2007'de lavları denize ulaşan bir patlama ile haber oldu. Adaları geçip ana karadaki iç bölgelere ilerledikçe 100 kilometrelik Erta Ale canavarı bekliyor. Eteklerindeki minik koni şeklindeki Bora Ale ve Gada Ale de bol lav üretti günümüze kadar. Ale Bagu ise bazaltik bir yanardağ ve çok daha patlayıcı özelliğe sahip.

Bölgeden bilgilere devam edelim…

PATLAYAN PATLAYANA

Dubbi, geniş bir stratovolkan (tabakalı yanardağ). 1861'de 22 kilometreyi geçen lav akıntısına sebep olmakla kalmayıp, kül yağmuru 300 kilometre uzaklığa kadar yayılmıştı.

Manda-Inakir'deki 1928- 1929 patlaması sonrası ise yeni bir volkan konisi şekillenmişti.

Nabro, bimodal bir yanardağ. Kül bulutları uzak mesafelerden görülebilir. Son patlamada yerleşime uzak bir yerde olmasına rağmen, 7 kişi hayatını kaybetmişti.

Nabro, geniş bir kaldero yanardağı ve sadece akıcı bazalt değil, bir de yapışkan riyolit (volkanik granit) püskürtüyor. 2011'deki patlama daha önceki patlamalara göre daha pasif diye kayıtlara geçmiş.

Erta Ale altındaki kara leke Alayta, bir diğer bazalt yanardağ. En son 1915'te patladı. Alayta'nın hemen yanında Afdera var. Yine riyolit yanardağı ve üç hattın bağlantı noktasında oturuyor. Dabbahu'daki 2005 patlamasında 6 bin kişi bölgeyi terk etmek zorunda kaldı.

Alutu iki göl arasında yer alıyor ve buraya 30 kilometreden az bir mesafede 300 bin kişi yaşıyor. En son 2000 yıl önce faaliyet göstermişti.

Tullu Moje, yine bir riyolit yanardağ. 1900'de patladı.

EN TEHLİKELİ YANARDAĞLAR

İki kaldera (patlama sonrası oluşan çukurlar) Etiyopya'daki Doğu Afrika Çatlağı'nın güneyinde kalıyor. O'a ve Corbetti kalderaları da geçmişte bol patlama yaşamış riyolit yanardağlar.

En büyük özellikleri ise gezegenin en tehlikeli yanardağı olmaları. Çünkü her ikisi de yüksek nüfuslu yerleşim bölgelerine sadece 20 kilometre uzaklıkta. Her ne kadar patlama kaydı olmasa da her ikisi de aktif yanardağ günün sonunda...

Bu daha bir şey değil, bir de Ol Doinyo Lengai, Kilimanjaro ve Nyiragongo var güneylerinde.

Bir kıtayı bölmek, bölmeye çalışmak jeolojik açıdan olağanüstü bir meziyet isteyebilir ama Doğu Afrika Çatlağı'ndaki yanardağ sayısı bu işi yapmaya yetecek güce sahip gibi görünüyor.