Ebola virüsü nedir? Ebolanın teşhisi, tedavisi ve belirtileri nedir?

Toplam ölüm sayısı COVID-19'un çok altında olmasına rağmen enfekte olanların ölüm oranı açısından dünyanın en ölümcül hastalıklarından biri olarak sınıflandırılan Ebola hakkında Ebola nedir? Ebolanın teşhisi, tedavisi ve belirtileri nedir gibi konular araştırılıyor.

EBOLA VİRÜSÜ NEDİR?

Ebola virüsü, insanlarda ve insandışı primatlarda viral hemorajik ateş şeklinde ciddi hastalık formlarına yol açan virüstür. Dünya Sağlık Örgütü tarafından 4. Risk Grubu Patojen olarak kabul edilmektedir.

TİPLER

Tanımlanabilen beş Ebola virüsü vardır.

1. Ebola Sudan

2. Ebola Zaire

3. Ebola Reston

4. Ebola Bundibugyo

5. Ebola Taï Forest

Çok tehlikeli bir virüstür. İshal, kanama, deri döküntüleri ve yüksek ateşe neden olur. Adını, Afrika'daki bir nehirden alır. Bulaşıcıdır. Kontrol altına alınmazsa salgınlar görülür. Ebola virüsü, ipliksi yapıda, yaklaşık 80 nm boyundadır. Genetik materyali RNA'dan oluşur.

BULAŞMA

Hastaların (hayvanlar başlıca maymun ve meyve yarasaları) kan ve vücut sıvıları ile bulaşır. Hava yoluyla bulaşma tespit edilmemiştir.

EBOLA HAKKINDA

• Ebola Virüsü insanlarda Ebola Virüsü Hastalığına (Eski adı Ebola Hemorajik Ateşi) yol açar.

• Ebola virüsü hastalığı (EVH), öncelikle Afrika kıtasında meydana gelen nadiren ortaya çıkan, insanları ve diğer primatları etkileyen ciddi, genellikle ölümcül bir hastalıktır

• Ortalama EVH vakası ölüm oranı% 50 civarındadır. Vaka ölüm oranları geçmiş salgınlarda% 25 ile% 90 arasında değişmiştir.

• Ebola Virüsü Hastalığı salgınları öncelikle tropikal ormanların yakınında bulunan Orta ve Batı Afrika'nın ücra köylerinde meydana gelmektedir.

• Virüs insanlara vahşi hayvanlardan geçer ve insandan insana bulaşır.

• Meyve Yarasaları (Fruit Bats) Ebola Virüsünün doğal konağı olarak görülmektedir.

• Hastalığın insan ve hayvanlar için özel bir tedavisi ya da aşısı bulunmamaktadır.

Ebola ilk olarak 1976 yılında Sudan'ın Nzara ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin Yambuku kentlerinde eş zamanlı 2 salgına yol açmıştır. Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülen salgın Ebola Nehri yakınında bir köyde meydana geldiğinden hastalığa bu isim verilmiştir. O zamandan bu yana, virüs zaman zaman insanları enfekte etmekte ve birkaç Afrika ülkesinde salgınlara yol açmaktadır.

Filoviridae (filovirüs) ailesinin 3 üyesinden biri Ebola Virüsü olup diğerleri Marburg Virüsü ve Cueva Virüsüdür. Ebola Virüsünün bilinen türleri şunlardır:

• Bundibugyo Ebola Virüsü (BDBV)

• Zaire Ebola Virüsü (EBOV)

• Reston Ebola Virüsü (RESTV)

• Sudan Ebola Virüsü (SUDV)

• Taï Forest Ebola Virüsü (TAFV).

• Bombali Ebola virüsü

Bunlardan sadece dördünün (Zaire Ebola, Sudan, Taï Forest ve Bundibugyo virüsleri) insanlarda hastalığa neden olduğu bilinmektedir. BDBV, EBOV, ve SUDV Afrika'da görülen büyük Ebola Virüsü Hastalığı salgınlarıyla ilişkilendirilmektedir.

Reston virüsünün insan olmayan primatlarda ve domuzlarda hastalığa neden olduğu bilinmektedir, ancak insanlarda görülmez. Son zamanlarda yarasalarda tanımlanan Bombali virüsünün hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden olup olmadığı bilinmemektedir.

Hastalığın Bulaşması

Virüs başlangıçta vahşi hayvanlardan (meyve yarasaları, kirpi ve maymun, goril, şempanze gibi primatlar) insanlara hayvanların kan, vücut sıvıları ve dokularıyla doğrudan temas yoluyla bulaşır.

İnsan enfeksiyonu oluştuğunda virüsün başkalarına bulaşmasının birçok yolu vardır. Ebola, enfekte insanlarla doğrudan temas yoluyla insandan insana bulaşır. Bu, kişi enfekte vücut sıvılarına veya kontamine olmuş nesnelere dokunduğunda virüs, bütünlüğü bozulmuş cilt veya göz, burun ve ağızdaki mukoza zarlarından girdiğinde ortaya çıkabilir. Temas şu şekillerde olabilir:

• Enfekte bir kişinin kanı ya da salgılarıyla doğrudan temas.

• Enfekte salgılarla kontamine olmuş objelerle (ör. ekipman, yatak takımları, giysiler)temas.

• Defin işlemleri sırasında cenazeye doğrudan temas.

• EVH virüsü ile enfekte olan ya da EVH geçirmiş birisiyle cinsel temas (İyileşen erkek hastaların spermlerinde 7 haftaya kadar virüs bulaştırması mümkündür).

• Hasta bakımıyla uğraşırken enfekte salgılarla temas (Genellikle virüs aileler ve arkadaşlar aracılığıyla bu şekilde yayılmakta) .

• Ebola virüsü, vahşi hayvan eti veya enfekte av hayvanlarının işlenmesi ve tüketilmesi yoluyla yayılabilir.

• Sivrisineklerin veya diğer böceklerin Ebola virüsünü bulaştırdığına dair bir kanıt yoktur.

Ebola Kanamalı Ateşi salgınlarında hastalık sağlık tesislerinde hızla yayılabilir (klinikler, hastaneler v.b.). Maske, elbise ve eldiven gibi uygun koruyucu ekipman giymeyen personelin bulunduğu sağlık tesislerinde virüse maruziyet riski yüksektir. Enjektör ve ekipmanların uygun bir şekilde temizlenmesi ve imha edilmesi önemlidir. Tek kullanımlık olmayan malzemeler tekrar kullanılmadan önce sterilize edilmelidir. Sterilizasyona dikkat edilmezse virüs bulaşımı devam eder ve salgın büyüyebilir.

Hastalık Belirti ve Bulguları

Enfekte bir kişi virüsü ancak, belirti ve semptomlar geliştikten sonra diğer insanlara yayabilir. Belirtiler Ebola virüsüne maruz kalındıktan 2 - 21 gün (genellikle 8-10 gün) sonra görülür. Kuluçka süresi ( virüs ile enfeksiyondan semptomların başlamasına kadar olan zaman aralığı) 2 ila 21 gündür. Ebola ile enfekte olan bir kişi, semptom geliştirene kadar hastalığı yayamaz.

EVH belirtileri ani olabilir ve şunları içerir: ateş, yorgunluk, eklem ve kas ağrı, baş ağrısı ve mide ağrısı, İştahsızlık. Bazı hastalarda da şu bulgular görülebilir: Kaşıntı, gözlerde kızarıklık, hıçkırık, öksürük, boğaz ağrısı, göğüs ağrısı, nefes almakta güçlük, yutkunma zorluğu. Bunu kusma, ishal, döküntü, böbrek ve karaciğer fonksiyon bozukluğu belirtileri ve bazı durumlarda iç ve dış kanama (örneğin diş etlerinden sızma, dışkıda kan) izler. Laboratuvar bulguları arasında düşük beyaz kan hücresi ve trombosit sayısı ve yüksek karaciğer enzimleri bulunmaktadır.

Laboratuvar bulgularında düşük beyaz kan hücreleri ve trombosit sayısı ile yüksek karaciğer enzimleri görülmektedir. Son dönemde böbrek ve karaciğer yetmezliği gelişmektedir.

Hastaların bir kısmı iyileşirken, bununla beraber ölenlerin virüse karşı yeterli bağışık yanıt geliştiremedikleri bilinmektedir. Ebola hastaları iyileştikten sonra yorgunluk, kas ağrıları, göz ve görme sorunları ve mide ağrısı gibi semptomlar yaşamaya devam edebilirler. EVH'yi sıtma, tifo ateşi ve menenjit gibi diğer bulaşıcı hastalıklardan klinik olarak ayırt etmek zor olabilir

Hastalığa Maruz Kalma Riski

Afrika'da teyit edilmiş vakalar şu ülkelerden bildirilmiştir:

• Liberya, Sierra Leone, Gine, Nijerya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti (DRC), Gabon,Güney Sudan, Fildişi Sahilleri, Uganda, Kongo Cumhuriyeti (ROC), Güney Afrika (importe olmuş).

• Ebola hastası biriyle ilgilenmeyen veya yakın temasta bulunmayan (1 metreden kısa mesafe) gezginler veya genel halk için risk çok azdır.

Hastalıktan Korunma

Ebola'ya karşı koruma amaçlı aşılar geliştirme çalışmaları devam etmekte olup,ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), Ebola aşısı rVSV-ZEBOV'u 19 Aralık 2019 tarihinde onayladı. Aşı, sadece Zaire ebolavirüs türlerine karşı güvenli ve koruyucu olduğu tespit edilen tek dozluk bir aşı rejimidir. Bu, Ebola için FDA onaylı ilk aşıdır. Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde Ebola salgınıyla mücadele etmek için 2019 yılında bir araştırma protokolü altında bir başka araştırma aşısı geliştirildi ve tanıtıldı. Bu aşı iki farklı aşı bileşeninden (Ad26.ZEBOV ve MVA-BN-Filo) oluşmaktadır ve bir başlangıç dozu ve 56 gün sonra bir "rapel" doz olmak üzere iki doz gerektirmektedir. Bu aşı da sadece Ebola'nın Zaire ebolavirus türlerine karşı koruma sağlamaktadır.

Ebola Hemorajik Ateşinden etkilenen bölgelerde yaşayan veya bu bölgeye seyahat eden insanların hastalıktan korunmak için aşağıdaki önlemlere uymaları tavsiye edilir.

• Diğer bulaşıcı hastalıklarda olduğu gibi hastalığı önlemenin en önemli uygulamalarından biri ellerin düzenli olarak yıkanmasıdır. Ellerinizin su ve sabunla yıkanması (ya da sabun bulunmadığı yerlerde ve ellerin açıkça kan ve vücut sıvılarıyla kirli olduğu durumlarda susuz alkol-bazlı el losyonun kullanılması) cildinizden potansiyel enfekte materyalleri uzaklaştırır ve hastalığının geçişini önler.

• Ölü hayvanlarla, özellikle de primatlarla temastan kaçınınız.

• Yerel pazarlarda tüketim için satılan primatlar dahil vahşi hayvanların etini yemeyiniz.

• Hasta olan kişilerin kan ve vücut sıvıları (idrar, dışkı, tükürük, ter, kusmuk, anne sütü, meni ve vajinal sıvılar gibi) ile temastan kaçının.

• Hastalık iyileşse bile virüs, vücut sıvıları ile uzun süre bulaşabilir. Ebola virüsü, vücudun başka yerlerinde temizlendikten sonra bile kişinin bağışıklık sisteminin farklı olduğu organlarda (testisler, gözlerin içi, plasenta, merkezi sinir sistemi, özellikle beyin omurilik sıvısı) kalmaya devam edebilir.

• Enfekte bir kişinin kan veya vücut sıvılarıyla temas etmiş olabilecek malzemelerle (giysi, yatak takımı, iğneler ve tıbbi ekipman) temastan kaçının.

• Eldiven kullanılan durumlarda eldivenleri çıkarmadan önce su ve sabunla yıkayınız ve eldivenleri çıkardıktan sonra da ellerinizi yıkayınız.

• Enfeksiyon olasılığını asgariye indirmek için Ebola Virüsü enfeksiyonu olduğundan şüphelenilen insan ya da hayvanlarla yakın temas ederken enfeksiyon kontrol önlemlerini uygulayınız.

• Sağlık tesislerinde hastalık bulaşma riski yüksektir. Bu nedenle sağlık çalışanlarının bir Ebola Hemorajik Ateşi vakasını fark etmek ve pratik viral hemorajik ateşi karantina önlemlerini veya bariyer hemşirelik tekniklerini uygulamak için hazır olması gereklidir. Bu önlemler arasında koruyucu kıyafetlerin giyilmesi (önlük, eldiven, maske, göz koruyucu ekipman gibi) yer almaktadır. Enfeksiyonun yayılmasını önlemekle ilgili olarak ekipman ve enjektörlerin sterilize edilmesi, uygun bir şekilde imha edilmesi ve hastaların vücut salgılarının da uygun bir şekilde imha edilmesi önemlidir. Amaç enfekte hastaların salgı ve kanlarıyla teması önlemektir. Hastanın ölmesi durumunda cesetle doğrudan temasın önlenmesi de aynı şekilde önem taşımaktadır.

• Seyahatleri esnasında hastalanan tüm kişilerin kendilerinde sadece ateş bile görülse acilen bir sağlık kuruluşuna başvurmaları ve seyahatleri ve potansiyel temaslıları hakkında bilgi vermeleri tavsiye edilir.

Seyahat Dönüşü Öneriler

Etkilenen bölgelerden dönen kişiler, enfekte olmuş semptomatik kişi ya da hayvanların vücut sıvılarıyla temas etmeseler bile sağlık durumlarını 10 gün süreliğine takip etmelidirler.

Enfekte olmuş semptomatik kişi ve hayvanların vücut sıvılarıyla potansiyel temasları söz konusu olan kişiler ise 21 gün süreyle sağlık durumlarını takip etmelidirler.

Eğer siz ya da aile bireylerinizden birinde ateş ya da titreme, kas ağrıları, bulantı, kusma, veya ciltte döküntü belirtileri görülürse acilen bir sağlık kuruluşuna başvurunuz. Sağlık kuruluşuna başvurmak üzere gittiğinizde diğer kişilerle temastan ve başka yerlere yapacağınız ziyaretlerden kaçınınız.

Hastalığın bulaşmasını önleyici gerekli önlemlerin alınabilmesi için sağlık kuruluşuna başvuru esnasında semptomlarınızla ilgili bilgi veriniz.