Tarihte bugün 6 Eylül: İstanbul'da meydana gelen 6-7 Eylül Olaylarının yıl dönümü!

Mustafa Kemal Atatürk'ün Selanik'teki evinin bombalandığı iddiası ile olayların fitili ateşlenerek 6-7 Eylül meydana geldi. Olayların, Gladio'nun Türk kolu olan Seferberlik Taktik Kurulu'nun yanı sıra Kontrgerilla tarafından planlanarak desteklendiği biliniyor. 6-7 Eylül olayları nedir? 1955 İstanbul Pogromu…

6-7 EYLÜL OLAYLARI NEDENLERİ

Olaylar, Türk basınında çıkan ve Mustafa Kemal Atatürk'ün Selanik, Yunanistan'da doğduğu evin bombalandığını iddia eden yalan haberlerle başladı. Sonrasında bir Türk konsolosluk yetkilisi, olayları kışkırtmak amacıyla planlanan bir durum olduğunu, gerçeklik arz etmediğini söylese de basın bunu görmezden gelerek bombanın Yunanlar tarafından atıldığını öne sürdü.

İSTANBUL POGROMU NEDENLERİ

1955'ten itibaren Demokrat Parti hükümeti gittikçe zorlaşan bir ekonomik durumla karşı karşıya kaldı ve çeşitli nedenlerle de büyük bir kitlenin de güvenini kaybetmişti. Hatta olaylardan 15 gün önce muhalefeti kontrol amacıyla 7 Eylül 1955 günü İstanbul, Ankara ve İzmir'de sıkıyönetim ilan edilmesine karar kılınmıştı. Kıbrıs Türklerine yapılan baskılar, 1955 yılında Türkiye'de önemli sorunlardan biriydi. O dönemde birçok gazetenin manşetlerinde Kıbrıs ve Kıbrıslı Rumlar ile ilgili haberler yer alıyordu. Dışişleri yetkilileri Londra'da Kıbrıs temaslarına devam ederken, Atatürk'ün Selanik'teki evinde bir bomba patlamasıyla ilgili haber, önce 6 Eylül 1955 günü saat 13.00 haberlerinde radyoda yayımlandı. Neredeyse tüm gazeteler 'Ata'nın evi bombalandı' başlığıyla çıktı ve Kıbrıs Türktür Derneği üyelerince bütün İstanbul'da satılmaya ve halkı galeyana getirmek üzere kullanılmaya başlandı.

CUMHURİYET TARİHİNİN EN BÜYÜK YIKIM EYLEMİ

Böylelikle çeşitli kurum kuruluş ve örgütlerce halk toplanmaya başladı, 6 Eylül akşamı Cumhuriyet tarihinde görülmemiş bir yağma ve yıkım eylemi gerçekleştirildi. İlk saldırı saat 19.00 sıralarında Şişli'deki Haylayf Pastanesi'ne yapıldı. Ardından büyüyen kalabalık Kumkapı, Samatya, Yedikule, Beyoğlu'na geçerek gayrimüslimlerin toplu olarak yaşadığı birçok semtte önce Rumların, ardından da Ermeni, Yahudi ve hatta yanlışlıkla bazı Türklerin dükkânlarına saldırarak yağmaya başladı. 7 Eylül sabahına kadar süren saldırılarda aralarında kilise ve havraların da bulunduğu 5.000'den fazla taşınmaz tahrip edildi ve milyonlarca dolarlık mal sokaklara saçılıp, yağmalandı. Kiliselerin içindeki kutsal resimler, haçlar, ikonalar ve diğer kutsal eşyalar tahrip edildiği gibi, İstanbul'da bulunan 73 Rum Ortodoks kilisesinin tamamı ateşe verildi.

DP HÜKÜMETİ 60 MİLYON TAZMİNAT ÖDEDİ

Basında yer alan bilgilere göre; 11 kişi, bazı Yunan kaynaklarına göre 15 kişi öldürüldü. Resmî rakamlara göre 30 kişi, gayriresmî rakamlara göre 300 kişi yaralandı. Tecavüze uğrayan kadın sayısının 400'e yakın olduğu tahmin ediliyor. 4.214 ev, 1.004 işyeri, 73 kilise, bir sinagog, iki manastır, 26 okul ile aralarında fabrika, otel, bar gibi yerlerin bulunduğu 5.317 mekân saldırıya uğradı. O günün değerine göre 150 milyon - 1 milyar Türk Lirası arasında maddi hasar tespit edildi ve Demokrat Parti hükümeti zarara uğrayıp tescil ettirenlere toplam 60 milyon Türk Lirası tazminat ödedi.

6-7 EYLÜL OLAYLARI SONUÇLARI

Başbakan Adnan Menderes, saldırıların kontrol edilememesi üzerine sıkıyönetim ilan edilmesine karar verdi. Olaylarla ilgili olarak önce 3.151 kişi tutuklandı. Sonradan bu sayı 5.104'e yükseldi. 10 Eylül 1955 günü dönemin İçişleri Bakanı Namık Gedik istifa etti. Kıbrıs Tüktür Derneği olayı başlatsa da aralarında Aziz Nesin, Nihat Sargın, Kemal Tahir, Asım Bezirci, Hasan İzzettin Dinamo ve Hulusi Dosdoğru'nun bulunduğu isimler hakkında soruşturma başlatıldı. Dava beraatle sonuçlandı ve tutukluların çoğu Aralık 1955'te serbest bırakıldı. Kısa süre sonra Kıbrıs Türktür Cemiyeti de kapatıldı. 1960 darbesinden sonra, bu olaylar Yassıada yargılamalarının gündemine oturdu. DP hükümetinin başbakanı Adnan Menderes'in provokasyonu sonucu kontrolden çıktığı iddia edildi ve cunta mahkemesi Demokrat Parti yönetimini 6-7 Eylül olayları nedeniyle de cezalandırıldı.

TARİHTE BUGÜN

(Olaylar)

1422 - II. Murat, İstanbul kuşatmasını sona erdirdi.

1901 - ABD'nin 25. başkanı olan William McKinley, Leon Czolgosz adlı bir anarşist tarafından Buffalo, New York'ta suikasta uğradı. McKinley 14 Eylül'de öldü ve yerine yardımcısı Theodore Roosevelt geçti.

1915 - Bulgaristan, İttifak Devletleri'yle antlaşma imzaladı ve I. Dünya Savaşı'na dahil oldu.

1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Yunan İşgali altındaki Balıkesir, Bilecik ve İnegöl'e girdi.

1930 - Arjantin'in radikal başkanı Hipolito İrigoyen askeri darbeyle devrildi.

1938 - Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu kuruldu.

1939 - Erzurum'a ilk tren girdi.

1939 - Nazi Almanyası tüm Yahudi vatandaşların "sarı Yahudi yıldızı" taşımasını zorunlu kıldı.

1955 - İstanbul'da 6-7 Eylül Olayları. Selanik'te Atatürk'ün doğduğu evin bombalandığı yolundaki yanlış haber gerekçe gösterilerek başlatılan ve iki gün süren İstanbul ve İzmir'deki gösteriler, Rumlara yönelik bir tahrip ve yağma hareketine dönüştü. İstanbul ve İzmir'de sıkıyönetim ilan edildi.

1960 - Türk Millî Güreş Takımı, Roma Olimpiyatları'nda serbest güreşte 4 altın, 2 gümüş madalya aldı.

1962 - Iğdır'da deprem. 5 bin ev yıkıldı, 25 bin kişi evsiz kaldı.

1968 - Esvatini bağımsızlığını ilan etti.

1975 - Lice depremi: Diyarbakır Lice'de deprem. 2.385 kişi öldü.

1977 - Yumurtalık'tan dış ülkelere ilk petrol sevkiyatı başladı.

1980 - 12 Eylül darbesi öncesinde Konya'da Kudüs Mitingi yapıldı.

1980 - Sovyetler Birliği, Kore Havayolları'na ait 007 sefer sayılı Boeing 747 tipi uçağını düşürdü, 249 kişi öldü.

1986 - İstanbul'daki Neve Şalom Sinagogu'na düzenlenen terörist saldırıda 21 kişi öldü, 4 kişi yaralandı.

1987 - Cumhuriyet tarihinin 3. referandumunda, 1982 Anayasası'na eski politikacılar için konulan yasağın kaldırılıp kaldırılmaması oylandı. YSK, kesin sonuçları yüzde 50,16 evet, yüzde 49,84 hayır olarak açıkladı.

1991 - Sovyetler Birliği'nden ayrılan Estonya, Letonya ve Litvanya resmen tanındı.

2008 - Mısır'ın başkenti Kahire'nin yakınlarında "Muqattam tepeleri"nden kopan kayalar evlerin üzerine düştü; 18 kişi öldü, 22 kişi yaralandı. Aynı bölgede 1993'te gene kayalar yuvarlanmış ve 30 kişi ölmüştü.

Doğumlar

John Dalton by Charles Turner.jpg

1666 - V. İvan, Rus Çarı (ö. 1696)

1757 - Marquis de Lafayette, Fransız aristokrat (ö. 1834)

1766 - John Dalton, İngiliz kimyacı ve fizikçi (ö. 1844)

1808 - Abdülkadir Cezayiri, Cezayirli halk önderi, din adamı ve asker (ö. 1883)

1860 - Jane Addams, Amerikalı toplumsal reformcu ve Nobel Barış Ödülü sahibi (ö. 1935)

1868 - Axel Hägerström, İsveçli filozof (ö. 1939)

1876 - John James Richard Macleod, İskoç hekim, fizyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (İnsülini bulanlardan) (ö. 1935)

1884 - Julien Lahaut, Belçikalı komünist parlamenter ve Belçika Komünist Partisi Başkanı (ö. 1950)

1892 - Edward Victor Appleton, İngiliz fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1965)

1897 - Tom Florie, Amerikalı futbolcu (ö. 1966)

1913 - Leônidas da Silva, Brezilyalı futbolcu (ö. 2004)

1923 - II. Petar, Yugoslavya'nın son Kralı (ö. 1970)

1928 - Fumihiko Maki, Japon mimar

1937 - İrina Solovyova, Sovyet kozmonot.

1943 - Roger Waters, İngiliz müzisyen, besteci ve Pink Floyd grubunun vokalisti

1951 - Melih Kibar, Türk müzisyen (ö. 2005)

1959 - José Sócrates, Portekiz Başbakanı

1965 - John Polson, Avustralyalı yönetmen

1969 - CeCe Peniston (Cecelia Peniston), Amerikalı kadın şarkıcı

1971 - Dolores O'Riordan, İrlandalı şarkıcı (ö. 2018)

1972 - Idris Elba, İngiliz oyuncu ve şarkıcı

1973 - Carlo Cudicini, İtalyan futbolcu

1974 - Özgür Özberk, Türk oyuncu, film yönetmeni, senarist ve yapımcı

1976 - Naomie Harris, İngiliz oyuncu

1984 - Özgün Aydın, Türk tiyatro oyuncusu

1987 - Emir Preldzic, Türk basketbolcu

1988 - Max George, İngiliz şarkıcı

Ölümler

394 - Eugenius, Roma tahtında hak iddia eden son pagan gaspçı (d. ?)

972 - XIII. Ioannes, Papa (d. 930 veya 935)

1783 - Carlo Antonio Bertinazzi, İtalyan aktör ve yazar (d. 1710)

1907 - Sully Prudhomme, Fransız şair, yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1839)

1939 - Arthur Rackham, İngiliz kitap ressamı (d. 1867)

1962 - Hanns Eisler, Alman ve Avusturyalı besteci (d. 1898)

1962 - Ellen Osiier, Danimarkalı eskrimci (d. 1890)

1966 - Margaret Sanger, Amerikalı aktivist (d. 1883)

1966 - Hendrik Frensch Verwoerd, Güney Afrika Başbakanı (d. 1901)

1980 - Eşref Şefik, Türk spor spikeri ve yazar (d. 1894)

1982 - Azra Erhat, Türk yazar (d. 1915)

1992 - Cevat Kurtuluş, Türk sinema oyuncusu (d. 1922)

1998 - Akira Kurosawa, Japon yönetmen (d. 1910)

2007 - Madeleine L'Engle, Amerikalı yazar (d. 1918)

2007 - Luciano Pavarotti, İtalyan tenor (d. 1935)

2013 - Ann C. Crispin, Amerikalı yazar (d. 1950)

2014 - Molly Glynn, Amerikalı aktris (d. 1968)