Tarihte bugün 5 Ekim: İlk Türk kadın gazeteci Selma Rıza Feraceli'nin 88. ölüm yıl dönümü!

Uhuvvet adlı romanı1897 yılında kaleme alan Selma Rıza Feraceli, Paris'te eğitim gördü ve orada gazeteciliğe başladı. Yurda dönüşüyle eğitim konusunda önemli çalışmalar yaptı. Selma Rıza Feraceli eserleri…

SELMA RIZA FERACELİ KİMDİR?

Kadın gazeteci, 1872'de İstanbul'da dünyaya geldi. Selma, yedi çocuğun en küçüğü idi. Evde özel ders alarak yetiştirildi ve iyi derecede Fransızca öğrendi. Ağabeyi 1889'da Fransa'ya gitti ve orada Jön Türk hareketine katıldı. Selma Rıza, Paris'teki ağabeyinin yanına gitti ve eğitimini Sorbonne Üniversitesi'nde sürdürdü. Paris'te on yıl yaşadıktan sonra, İttihat ve Terakki Cemiyeti Paris şubesine üye oldu.

SOSYAL AÇIDAN KADIN KONUSUNDA UZMANLAŞTI

Cemiyetin tek kadın üyesi olan Feraceli, Ahmed Rıza Bey'in çıkardığı ve Fransızca olarak yayımlanan Meşveret Gazetesi'nde, Türkçe olarak yayımlanan Şuray-ı Ümmet Gazetesi'nde çalıştı. İlk Türk kadın gazeteci unvanını Paris yıllarındaki çalışmaları ile aldı. 1897'de "Uhuvvet" (Kardeşlik) adlı romanını yazsa da yayımlamadı. 1899 yılından itibaren "sosyal açıdan kadın" konusu ile ilgilendi ve bu konuda uzman kabul edildi. Selma Rıza, 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanıyla İstanbul'a döndü. Ülkeye dönüşüyle gazeteciliği bırakan Feraceli, Meşrutiyet'in ilanından sonra yeniden teşkilatlandırılan Hilal-i Ahmer Cemiyeti'inde çalıştı.

İLK YATILI KIZ LİSESİNİN AÇILMASINDA ROL OYNADI

1910-1912 yılları arasında iki roman daha yazdı ancak yayımlamadı. Hanımlara Mahsus Gazete ve Kadınlar Dünyası gibi yayın organlarında yazılar yayımladı. İstanbul'da Müslüman Osmanlı kadınları için okullar açılması için mücadele etti. Meclis-i Mebusan reisi olan ağabeyi Ahmed Rıza'nın da ön ayak olmasıyla Kandilli'deki Adile Sultan Sarayı'nın Türkiye'nin ilk yatılı kız lisesi olarak açılmasına yardımcı oldu. Semiha Rıza Feraceli, 1931 yılında hayatını kaybetti.

TARİHTE BUGÜN

(Olaylar)

869 - İstanbul'da toplanan IV. Konsil'de alınan kararlar sonucu Doğu ve Batı kiliseleri arasındaki ayrım derinleşti.

1450 - Bavyera Dükü IX. Louis, Hıristiyan olmayı kabul etmeyen Yahudilerin kovulmasını emretti.

1502 - Kristof Kolomb, Amerika'ya 4. yolculuğunda Kosta Rika'yı keşfetti.

1526 - Beçne Meydan Muharebesi, Osmanlızaferiyle sonuçlandı.

1550 - Şili'de İspanyol konkistador Pedro de Valdivia tarafından Concepción şehri kuruldu.

1632 - Rusya Çarlığı, Sibir Hanlığı'nı (bugünkü Yakutistan) tamamen işgal etti.

1789 - Çoğu kadın 5 bini aşkın Fransız, kıtlığı protesto için Versailles Sarayı'na yürüdü ve Kral XVI. Louis'yi Paris'e taşınmaya zorladı.

1864 - Hindistan'daki Kalküta şehrinde siklon: 60.000 ölü.

1877 - Nimipu kabilesi şefi Joseph'in teslim olmasıyla ABD'nin kuzeybatısındaki kızılderili direnişi sona erdi.

1892 - Red Kit'teki Dalton kardeşlere ilham olan Dalton çetesi, Kansas'taki banka soygunlarında öldürüldü.

1896 - Alman fizikçi Wilhelm Roentgen'in yeni bir radyasyon çeşidi (bugünkü bilinen adıyla x ray) bulduğu açıklandı.

1908 - Bulgaristan, Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını ilan etti.

1908 - Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı idaresindeki Bosna-Hersek'i ilhak ettiğini açıkladı.

1910 - Portekiz'de Cumhuriyet ilan edildi.

1911 - İtalyan kuvvetleri Trablusgarp'ın sahil şeridini ele geçirdi.

1915 - Bulgaristan İttifak Devletlerinin yanında I. Dünya Savaşı'na girdi.

1921 - İngiltere'de Uluslararası Yazarlar Birliği PEN kuruldu.

1925 - İlk Cumhuriyet Altını İstanbulDarphanesinde basıldı ve Mustafa Kemal Paşa'ya gönderildi.

1926 - İstanbul Boğazı'nda trenler için vapur seferleri başlatıldı.

1930 - Dünyanın en büyük hava gemisi İngiliz R 101 zeplini Fransa'da düştü ve 48 kişi hayatını yitirdi.

1931 - Başbakan İnönü ile Dışişleri Bakanı Aras'ın Yunanistan ziyaretleri sırasında, 1930 Türk-Yunan Dostluk Antlaşması yürürlüğe konuldu.

1938 - Nazi Almanyası, Yahudilere ait pasaportların iptal edildiğini duyurdu.

1944 - Fransa'da kadınlar seçme hakkına kavuştu.

1945 - Hollywood set işçilerinin grevinde Warner Bros'ta çıkan olaylarda (Kara Cuma) 40 gösterici yaralandı.

1947 - Atina'da yapılan Akdeniz Atletizm Yarışmaları'nda Türkiye birinci oldu.

1947 - Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı sonucu lağvedilen Komintern'in devamı olarak komünist partiler SBKP (B) önderliğinde Kominform'u kurdu.

1948 - Türkmenistan'ın Aşkabat şehrindeki büyük depremde 110.000 kişi hayatını yitirdi.

1952 - 1939'dan beri ilk ve Stalin'in katıldığı son Sovyetler Birliği Komünist Partisi kongresi başladı.

1953 - Türkiye, BM Güvenlik Konseyi'ne 40 oyla geçici üye seçildi.

1958 - Fransa'da 5. Cumhuriyet ilan edildi ve Charles de Gaulle Cumhurbaşkanı seçildi.

1960 - Güney Afrika'da düzenlenen referandumda Cumhuriyet rejimine geçilmesi kabul edildi.

1962 - Beatles'ın ilk hit şarkısı Love me do piyasaya çıktı.

1972 - Fransa'da Jean-Marie Le Pen liderliğinde aşırı sağcı/faşist parti Ulusal Cephe kuruldu.

1979 - İçişleri Bakanı Hasan Fehmi Güneş, bir aşk skandalı sonucu Hükümet'ten istifa etti.

1979 - Filistin Kurtuluş Örgütü lideri Yaser Arafat, Ankara'ya geldi; FKÖ temsilciliği açıldı.

1988 - Şili'de Pinochet, Başkanlığının uzatılması için yapılan referandumu kaybetti.

1988 - Cezayir'de halk isyanı patlak verdi.

1989 - Dalai Lama, Nobel Barış Ödülü'nü aldı.

1991 - İlk resmi Linux sürümü (0.02) Linus Torvalds tarafından duyuruldu.

1991 - Sovyetler Birliği, tarihinde ilk kez IMF ile iş birliği anlaşması yaptı.

1997 - 34. Altın Portakal Film Festivali sonuçlandı. En iyi film ödülünü, Ferzan Özpetek'in yönettiği Hamam filmi aldı.

1999 - Muğla'nın Marmaris ilçesinde Richter ölçeğine göre 6.2 büyüklüğündeki depremde 100'e yakın kişi yaralandı.

2000 - Belgrad'daki kitlesel gösteriler sonucu Slobodan Miloševic Devlet Başkanlığından istifa etmek zorunda kaldı.

2003 - Rus yanlısı Ahmet Kadirov Çeçenistan'ın ilk Devlet Başkanı seçildi.

Doğumlar

1713 - Denis Diderot, Fransız yazar ve filozof (ö. 1784)

1781 - Bernhard Bolzano, Çek filozof ve matematikçi (ö 1848)

1829 - Chester A. Arthur, ABD'nin 21. Başkanı (ö. 1886)

1850 - Jack Daniel, Amerikalı iş adamı (ö. 1911)

1864 - Arthur Zimmermann, Alman bürokrat (ö. 1940)

1864 - Louis Jean Lumière, Fransız film yapımcısı (ö. 1948)

1882 - Robert H. Goddard, Amerikalı fizikçi ve sıvı yakıtlı roketlerin üretilmesinin öncülerinden (ö. 1945)

1887 - René Cassin, Fransız hukukçu ve Nobel Barış Ödülü sahibi (ö. 1976)

1908 - Mehmet Ali Aybar, Türk siyasetçi, Türkiye İşçi Partisi (TİP) eski lideri ve Sosyalist Devrim Partisi (SDP) kurucu Genel Başkanı (ö. 1995)

1917 - Magda Szabó, Macar yazar (ö. 2007)

1919 - Donald Pleasence, İngiliz oyuncu (ö. 1995)

1923 - Philip Berrigan, Amerikalı barış eylemcisi, anarşist ve papaz (ö. 2002)

1936 - Vaclav Havel, Çek oyun yazarı ve Cumhurbaşkanı (ö. 2011)

1947 - Yadigar Ejder, Türk oyuncu (ö. 1991)

1953 - Musa Çam, Türk sendikacı ve siyasetçi

1958 - Neil deGrasse Tyson, Amerikalı astrofizikçi

1958 - Sungun Babacan, Türk seslendirme sanatçısı

1959 - Cem Özer, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu

1959 - Kenan İpek, Türk hukukçu ve siyasetçi

1966 - Lorenza Indovina, İtalyan oyuncu

1967 - Guy Pearce, İngiliz asıllı Avustralyalı sinema oyuncusu

1970 - Berat Yenilmez, Türk oyuncu

1970 - Eyşan Özhim, Türk model ve oyuncu

1972 - Sergen Yalçın, Türk teknik direktör ve eski millî futbolcu

1975 - Kate Winslet, İngiliz oyuncu

1976 - Ceyhun Yılmaz, Türk şair, komedyen ve radyo-TV programcısı

1983 - Jesse Eisenberg, Amerikalı oyuncu, yazar ve komedyen

1988 - Bahar Kızıl, Türk şarkıcı

Ölümler

578 - II. Justinus, Bizans İmparatoru (d. 520~)

1056 - III. Heinrich, Kutsal Roma İmparatoru (d. 1017)

1285 - III. Philippe, Fransa Kralı (d. 1245)

1522 - Hayır Bey, Osmanlı Mısır Valisi(d. 1464-1465)

1526 - Şucaeddin Ağa, Yeniçeri Ağası

1791 - Grigoriy Potyomkin, Rus general ve devlet adamı (d. 1739)

1880 - Jacques Offenbach, Fransız besteci (d. 1819)

1892 - Albert Aurier, Fransız yazar (d. 1865)

1923 - Süleyman Bilgen, Türk siyasetçi ve din adamı (d. 1855)

1931 - Selma Rıza Feraceli, Türk ilk kadın gazeteci (d. 1872)

1934 - Jean Vigo, Fransız yönetmen (d. 1905)

1942 - Hilmi Oytaç, Türk tıp doktoru ve siyasetçi (d. 1879)

1960 - Alfred Louis Kroeber, Amerikalı antropolog (d. 1876)

1966 - Abdülkadir Emirmahmutoğlu, Türk siyasetçi (d. 1878)

1973 - Milunka Savic, Sırp kadın asker ve halk kahramanı (d. 1890)

1974 - Zalman Şazar, İsrail'in 3. Cumhurbaşkanı (d. 1889)

1975 - Ali Tunalı, Türk siyasetçi (d. 1890)

1978 - Fehmi Ege, Türk tango müziği bestecisi (d. 1902)

1978 - Mucip Kemalyeri, Türk siyasetçi (d. 1895)

1981 - Gloria Grahame, Amerikalı aktris (d. 1923)

1997 - Brian Pillman, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1962)

2004 - Maurice Wilkins, Yeni Zelandalı fizikçi ve moleküler biyolog (DNA'nın yapısını bulan bilim adamlarından ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi) (d. 1916)

2011 - Steve Jobs, Amerikalı bilgisayar girişimcisi ve mucit (d. 1955)

2011 - Gökşin Sipahioğlu, Türk gazeteci ve foto muhabiri (d. 1926)

2014 - Volkan Saraçoğlu, Türk sinema, dizi ve tiyatro sanatçısı (d. 1954)

2015 - Tomris İncer, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1948)