Tarihte bugün 4 Eylül: Sivas Kongresi 100 yaşında! Sivas Kongresi önemi ve tarihi

Manda ve himayenin kesin olarak reddedildiği Sivas Kongresi'nin 100. yıl dönümü. Ülkenin kurtuluşu ve bağımsızlığı adına Erzurum'dan sonra toplanan Sivas Kongresi'nde kritik kararlar alınarak bugünkü Türkiye'nin temelleri atıldı. Sivas Kongresi kararları ve sonuçları…

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Atatürk ve silah arkadaşları tarafından 4 Eylül 1919'da gerçekleştirilen Sivas Kongresi'ne ev sahipliği yapan Sivas, ulusal bağımsızlık düşüncesinin benimsendiği, ulusal kurtuluş mücadelesine ışık tutacak kararların alındığı önemli bir şehirdir.

GÜVENİLİR KENT OLARAK BİLİNEN SİVAS

Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919'da Samsun'da başlattığı ulusal kurtuluş mücadelesini Amasya'dan sonra, 27 Haziran 1919'da ''güvenilir kent'' olarak gördüğü Sivas'a gelerek sürdürdü. Sivas'ta yapılan toplantıda ülkenin durumu görüşülerek, en kısa zamanda kentte milli bir kongre yapılmasına karar verildi. Erzurum Kongresi'ne katılmak üzere Amasya'dan ayrılan Kemal Paşa, 27 Haziran 1919 günü Sivas'a geldi. Sivas Kongresi ile ilgili gerekli talimatları vererek 28 Haziran'da Erzurum Kongresi'ni toplamak için harekete geçti.

Mustafa Kemal Paşa, 2 Eylül 1919'da yeniden geldiği Sivas'ta 18 Aralık 1919'a kadar kaldı. Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki heyet tarafından 4 Eylül 1919 Perşembe günü saat 14.00'te bugünkü Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi binasında, Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı Sivas Kongresi yapıldı.

MANDA TARTIŞMALARINA SON VERİLDİ

Resmi çalışmaları 7 gün süren kongrede, Mustafa Kemal Atatürk başkanlığında ulusun kurtuluşu için kritik görüşmeler yapıldı. 8-9 Eylül 1919 tarihlerinde "manda" tartışmalarının yaşandığı kongre, 11 Eylül 1919'da sonuç bildirgesinin yayımlanmasıyla kapandı. Mustafa Kemal Paşa ve Heyet-i Temsiliye, 12 Eylül 1919'da halkın da katılımıyla gerçekleştirilen toplantıda, ulusun kurtuluşu için çeşitli kararların yer aldığı kongre beyannamesini yayımladı.

CUMHURİYET'İN İLANINA KAPI ARALADI

Atatürk başkanlığında 4-11 Eylül 1919 tarihlerinde gerçekleştirilen Sivas Kongresi ile "milli egemenlik" ve "milli irade" kavramları devlet hayatına yansıtılmaya başlandı. Halkın bütününü kapsayan ilk örgütsel faaliyet Sivas'ta gerçekleştirildi ve Sivas Kongresi, şekli ve içeriği itibarıyla adeta milli bir meclis işlevi gördü. Kongrede yeni seçilen üyelerin katılımıyla yurdun tamamını kapsayan Heyeti Temsiliye sayesinde ulusal hareketin meşru organları biçimlendirilmiş oldu. Halkı ülke geleceği için harekete geçiren Kongre, 9 Eylül 1922'de büyük bir zafere kapı açıp 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet'in ilanıyla taçlandı.

SİVAS KONGRESİ KARARLARI

Kongrede alınan kararların tamamı şöyle:

1. Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında gerçekleştirilen Ateşkes Antlaşması'nın, imzalandığı 30 Ekim 1918 tarihindeki sınırlarımız içerisinde kalan ve her noktasında büyük bir çoğunlukla Müslümanların yaşadığı Osmanlı ülkesi, biri diğerinden ve de Osmanlı toplumundan ayrılması mümkün olmayan ve hiçbir sebeple de ayrılamayacak olan bir bütündür. Bu topraklarda yaşayan bütün Müslümanlar; birbirlerine karşı saygı ve fedakârlık duygularıyla dolu, ırki ve toplumsal haklarıyla çevresel şartlara tam anlamıyla saygı gösteren öz kardeştirler.

2. Osmanlı toplumunun bütünlüğü ve millî bağımsızlığımızın sağlanması, yüce halifelik makamının ve saltanatın korunması için millî güçler kesinlikle etkili olacak ve millet iradesi egemen kılınacaktır.

3. Osmanlı ülkesinin herhangi bir kısmına karşı gerçekleştirilecek bir müdahale ve işgale, özellikle vatanımızda bağımsız bir Rumluk ve Ermenilik oluşturulması amacına yönelik hareketlere karşı Aydın, Manisa ve Balıkesir cephelerinde, millî çarpışmalarda olduğu gibi birlikte savunma ve karşı koyma ilkesi kabul edilmiştir.

4. Öteden beri aynı vatan içinde birlikte yaşadığımız Müslüman olmayan bütün halkların her türlü hukuki eşitlikleri tamamen saklı olduğundan, anılan halklara siyasi egemenlik ve toplumsal dengemizi bozacak ayrıcalıkların verilmesi kesinlikle kabul edilmeyecektir.

5. Osmanlı Hükümeti, dışarıdan gelecek bir baskı karşısında memleketimizin herhangi bir kısmını terk ve ihmal etmek zorunda kaldığı takdirde halifelik ve saltanat makamıyla vatan ve milletin korunmasını ve bütünlüğünü sağlayacak her türlü önlem ve kararlar alınmıştır.

6. İtilaf Devletlerince Ateşkes Antlaşması'nın imzalandığı 30 Ekim 1918 tarihindeki sınırlarımız içinde kalan ve çoğunlukla Müslümanların yaşadığı kültür ve uygarlık üstünlüğü Müslümanlara ait olan bu ülkede; toprak bütünlüğümüzün parçalanması düşüncesi tamamen terk edilerek bu topraklar üzerindeki tarih, ırk, din ve coğrafyayla ilgili haklarımıza saygı gösterilmesini, buna aykırı girişimlere son verilmesini ve böylece hak ve adalete dayanan bir karar alınmasını beklemekteyiz.

7. Milletimiz; insani, çağdaş amaçları yücelten ve teknikle, sanatla, ekonomiyle ilgili durum ve ihtiyaçlarımızın bilincindedir. Bundan dolayı; devlet ve milletimizin iç ve dış bağımsızlığı, vatanımızın bütünlüğü saklı kalmak şartıyla altıncı maddede belirtilen sınırlar içinde, milliyet ilkelerine saygılı ve memleketimize karşı istila amacı taşımayan herhangi bir devletin teknikle, sanatla ve ekonomiyle ilgili yardımını memnuniyetle karşılarız. Adaletli ve insani şartları içeren bir barışın da ivedilikle gerçekleştirilmesi, insanlığın rahatı ve dünyanın huzuru adına en özel millî arzumuzdur.

8. Milletlerin kendi kaderlerini bizzat kendilerinin belirlediği bu tarihî dönemde, İstanbul Hükümeti'nin de milletin iradesine uyması zorunludur. Çünkü milletin iradesine dayanmayan bir hükümetin keyfî ve kişisel olan kararlarına millet boyun eğmediği gibi, böylesi kararların dışta da geçerli olmadığı ve olamayacağı şimdiye kadar geçen olaylar ve sonuçlarla da ispat edilmiştir. Bundan dolayı milletin içinde bulunduğu sıkıntı ve kaygıdan kurtulma yollarına bizzat başlamadan İstanbul Hükümeti'nin Millî Meclis'i hemen ve bir an bile geçirmeden toplaması ve böylece milletin, memleket geleceği hakkında alacağı bütün kararları Millî Meclis'in denetimine sunması zorunludur.

9. Vatanımızın ve milletimizin karşı karşıya olduğu zulüm ve acılarla, tamamen aynı maksat ve amaçla millî vicdandan doğan vatansever ve millî cemiyetlerin birleşmesinden oluşan genel topluluk bu kez "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adını almıştır. Bu Cemiyet, her türlü particilik akımlarından ve kişisel ihtiraslardan arınmıştır ve tamamen uzaktır. Bütün Müslüman vatandaşlarımız, bu Cemiyet'in doğal üyesidir.

10. "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"nin 4 Eylül 1919 tarihinde Sivas şehrinde toplanan Genel Kongresi tarafından, kutsal amacı takip ve genel teşkilatı yönetmek amacıyla bir "Heyet-i Temsiliye" seçilmiş ve köylerden il merkezlerine kadar bütün millî teşkilatlanma güçlendirilerek birleştirilmiştir."

TARİHTE BUGÜN

(Olaylar)

476 - Batı Roma İmparatorluğu'nun son hükümdarı Romulus Augustus, kendisini İtalya kralı olarak ilân eden Germen şefi Odoacer tarafından tahttan indirilince Batı Roma İmparatorluğu sona ermişti.

1521 - İlyaki Kuşatması sonucu adanın fethi.

1781 - Los Angeles İspanyollar tarafından bölgeye yerleştirilen insanlarca kuruldu.

1870 - Fransa'da III. Cumhuriyet ilan edildi.

1885 - "Self-servis" ilk defa New York'ta uygulanmaya başlandı.

1886 - Yaklaşık 30 yıl süren savaşlardan sonra, Apaçi lideri Geronimo, Arizona'da teslim oldu.

1888 - George Eastman, Kodak adını ticarileştirdi ve makaralı film kullanan kamerasının patentini aldı.

1919 - Gazi Mustafa Kemal, Sivas Kongresi'ni açtı.

1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Yunan İşgali altındaki Sarıgöl, Buldan ve Bigadiç'i geri aldı.

1932 - Dünya Barış Konferansı Viyana'da toplandı.

1935 - İstanbul telefon şirketi hükümet adına işletilmeye başlandı.

1936 - İngiltere Kralı VIII. Edward, İstanbul'da Atatürk'ü ziyaret etti.

1939 - Tüm gıda maddelerine ihraç yasağı kondu.

1941 - II. Dünya Savaşı: İlk kez bir ABD gemisi, bir Alman denizaltısının hücumuna uğradı. Geminin adı USS Greer'di.

1944 - II. Dünya Savaşı: müttefikler Brüksel ve Anvers'i ele geçirdi.

1950 - Türkiye'de Hasbi Tembeler olarak bilinen Beetle Bailey çizgi dizisi ilk kez çizgi bant olarak yayımlandı.

1956 - Depolama aygıtı olarak manyetik disk kullanan ilk ticari bilgisayar olan "IBM RAMAC 305" tanıtıldı.

1957 - ABD Yurttaşlık Hakları Hareketi: "Little Rock" Krizi - Arkansas valisi, siyahi öğrencilerin Merkez Lisesi'ne kayıt yaptırmalarına engel olabilmek için Ulusal Muhafızlar'ı göreve çağırdı.

1963 - İsviçre havayollarına ait bir yolcu uçağı Dürrenäsch, İsviçre yakınlarında düştü; 80 kişi öldü.

1964 - Endonezya hükümeti, Beatles tarzı saç kesimini yasakladı.

1970 - Şili'de sosyalist lider Salvador Allende başkan seçildi.

1970 - Erdal İnönü, Ortadoğu Teknik Üniversitesi rektörü oldu.

1971 - Alaska havayollarına ait Boeing 727 tipi bir yolcu uçağı Juneau, Alaska yakınlarında düştü: 111 kişi öldü.

1972 - 1972 Yaz Olimpiyatları: Mark Spitz yüzmede 7. altın madalyasını aldı, böylelikle tek bir Olimpiyat Oyununda 7 madalya birden alan ilk sporcu olarak rekor kırdı.

1975 - Bülent Ecevit'in seçim otobüsü Elâzığ'da taşlandı. 50 yaralı, 57 gözaltı.

1981 - Millî Güvenlik Konseyi gözaltı süresinin 90 günden 45 güne inmesini onayladı.

1988 - Bangladeş'te sel: 300 kişi öldü, 20 milyon insan evsiz kaldı.

1989 - Türkiye'nin ilk spor gazetesi Fotospor yayın hayatına başladı.

1991 - Halkın Emek Partisi (HEP), Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) ile anlaşarak seçimlerde iş birliği kararı aldı.

1993 - Demokrasi Partisi (DEP) Milletvekili Mehmet Sincar Batman'da öldürüldü.

1996 - Kolombiya Devrimci Silahlı Kuvvetleri (FARC) örgütü militanları, Kolombiya'nın Guaviare bölgesindeki askeri bir kampa saldırdı, üç hafta süren çatışmalarda en az 130 kişi öldü.

1996 - Abdi İpekçi cinayetinin sanıklarından Oral Çelik, İsviçre tarafından Türkiye'ye iade edildi. Çelik, 16 Eylül'de 17 yıl aradan sonra çıkarıldığı mahkemece tutuklandı.

1997 - Kudüs'te çarşı merkezinde üç büyük patlamada 7 kişi öldü, 192 kişi yaralandı. Saldırıyı Hamas örgütü üstlendi.

1998 - Google, Stanford'da doktora yapan iki öğrenci Larry Page ve Sergey Brin tarafından kuruldu.

2008 - Emekli General Osman Pamukoğlu önderliğinde Hak ve Eşitlik Partisi Kuruldu.

Doğumlar

973 - Birûni, Farsi gök bilimci (ö. 1048)

1768 - François-Auguste-René Chateaubriand, Fransız yazar ve diplomat (ö. 1848)

1824 - Anton Bruckner, Avusturyalı besteci (ö. 1896)

1869 - Karl Seitz, Avusturyalı siyasetçi ve devlet adamı (ö. 1950)

1896 - Antonin Artaud, Fransız oyun yazarı, şair ve tiyatro oyuncusu (ö. 1948)

1901 - Ahmet Kutsi Tecer, Türk şair ve oyun yazarı (ö. 1967)

1906 - Max Delbrück, Alman biyolog ve Nobel Tıp veya Fizyoloji Ödülü sahibi (ö. 1981)

1908 - Edward Dmytryk, Amerikalı film yönetmeni (ö. 1999)

1913 - Kenzo Tange, Japon mimar (ö. 2005)

1913 - Stanford Moore, Amerikalı biyokimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1982)

1925 - Forrest Carter, Amerikalı yazar (ö. 1979)

1927 - John McCarthy, Amerikalı bilgisayar bilimci (ö. 2011)

1928 - Dick York, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 1992)

1934 - Clive Granger, Galli ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi

1944 - Tony Atkinson, Britanyalı akademisyen ve ekonomist (ö. 2017)

1945 - Kandemir Konduk, Türk oyun yazarı ve senarist

1953 - Fatih Terim, Türk spor adamı

1956 - Blackie Lawless, Amerikalı müzisyen

1974 - Oğuz Aksaç, Türk halk müziği sanatçısı

1975 - Mark Ronson, İngiliz DJ, gitarist, şarkıcı ve müzik prodüktörü

1979 - Ankaralı Yasemin, Türk şarkıcı

1981 - Beyoncé, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu

1981 - Lacey Mosley, Amerikalı şarkıcı (Flyleaf)

1984 - Camila Bordonaba, Arjantinli oyuncu ve model

1986 - Jaclyn Hales, Amerikalı oyuncu

1990 - Stefanía Fernández, Venezuelalı model

1990 - Olha Harlan, Ukraynalı eskrimci

Ölümler

1063 - Tuğrul Bey, Büyük Selçuklu Devleti'nin kurucusu (d. 990)

1522 - Kara Mahmut Reis (d. ?)

1907 - Edvard Grieg, Norveçli besteci (d. 1843)

1944 - Erich Fellgiebel, Alman general (Hitler'e karşı yapılan 20 Temmuz suikast girişiminde yer alan) (idam) (d. 1886)

1963 - Robert Schuman, Fransız politikacı (d. 1886)

1965 - Albert Schweitzer, Alman tıp doktoru, filozof, müzisyen ve Nobel Barış Ödülü sahibi d. 1875)

1965 - Mahmut Moralı, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu (Şehir Tiyatroları sanatçısı) (d. 1902)

1967 - Ali Mümtaz Arolat, Türk şair (d. 1897)

1985 - Cebrail Allaf, Süryani Kadim Cemaati'nin ruhani lideri

1989 - Georges Simenon, Belçikalı polisiye yazarı (d. 1903)

1990 - Turan Dursun, Türk yazar ve düşünce adamı (d. 1934)

1997 - Aldo Rossi, İtalyan mimar ve tasarımcı (d. 1931)

2003 - Tibor Varga, Macar kemancı (d. 1921)

2006 - Steve Irwin, Avusturyalı belgeselci (d. 1962)

2006 - Giacinto Facchetti, İtalyan futbolcu (d. 1942)