Tarihte bugün 21 Eylül: Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun 44. ölüm yıl dönümü! Bedri Rahmi Eyüboğlu kimdir?

Bedri Rahmi Eyüboğlu, resimleriyle olduğu kadar şiirleri ve sözleriyle de oldukça sevilen bir simaydı. Üç Dil şiirinin şairi Bedri Rahmi Eyüboğlu hayatı, eserleri merak konusu oldu. Giresunlu ressam Bedri Rahmi Eyüboğlu hakkında ayrıntılı bilgi haberimizde…

BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU KİMDİR?

Eyüboğlu, 1911 yılında Giresun'un Görele ilçesinde dünyaya geldi. Asıl adı Ali Bedrettin iken zamanla Ali unutuldu ve ismi önce Bedir'e, sonra Bedri'ye dönüştü. Havza, Kütahya, Ankara, Artvin'de bulunduktan sonra babasının Trabzon milletvekili seçilmesi üzerine ailesi 1925'te Trabzon'a taşındı. Trabzon Lisesi'nde öğrenim gördü. Resim öğretmeni olan ünlü ressam Zeki Kocamemi, yeteneğini keşfetti. Resme olan ilgisini geliştirirken bir yandan da edebiyatla ilgilendi. İlk şiirlerini de lise yıllarında iken yazdı.

YAVUZLU VE GÜLCEMALLİ RESİMLERİ YANKI UYANDIRDI

1929'da İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi'ne giren Rahmi, Ahmet Haşim'den estetik ve mitoloji dersleri aldı. 1931'de ağabeyi ile beraber Fransa'ya gitti. Dijon ve Lyon'da Fransızcayı geliştirmek için çalıştı. 1932 yılında, Paris'te bir ay kadar André Lhote Atölyesi´nde çalıştı ve burada ilerde yaşamını birleştireceği Ernestine Letoni ile tanıştı. 1933 yılında yaptığı Yavuzlu, Gülcemalli resimleri ses getirdi.

İLK KİŞİSEL SERGİSİNİ BÜKREŞ'TE AÇTI

Bedri Rahmi, 1934 yılında Yeni Adam Dergisi'nde ressam olarak çalışmaya başladı. Aynı dönemde şiirleri edebiyat dergilerinde yayımlanmaya başladı. Akademi diploma yarışmasında "Yol İnşaatı" konulu resmi ile üçüncü oldu. 27 Aralık 1934 tarihinde 30 resim ile D Grubu Sergisi´ne katıldı. Bazı resimlerini Romanya'ya yolladı ve böylece ilk kişisel sergisi 1 Ocak 1935 tarihinde Bükreş´te Hasefler Galeri´sinde açıldı. Tan Gazetesi'nde yazmaya başladığı yazıları Çerkeş'ten döndükten sonra yoğunlaştırdı.

İstanbul'a yerleşen ve "Eren" adını alan Ernestine Letoni ile 16 Nisan 1936 tarihinde evlendi. Tekel Genel Müdürlüğü´nde çalışmaya başladı. Sipahi Ocağı sigarasının kapağındaki "Koşan Mızraklı Atlar" figürünü tasarladı. Güzel Sanatlar Akademisi´nin 1936 yılında diploma yarışmasında "Hamam" adlı çalışması ile birinci olarak diplomasını aldı.

YURT DIŞINDAKİ İLK SERGİYE KATILDI

Cumhuriyet devrinin ilk yurt dışı sergisi olan Sovyetlerdeki Türk Resim ve Heykel Sergisi'ne üç resim ile katıldı. 1937 yılında, Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü başkanı olan Fransız ressam Leopold Levy'in kendisine asistan olarak seçtiği birkaç genç ressamdan biri olan Bedri Rahmi, uzun akademik kariyerine adım attı. Bedri Rahmi, eski öğretmeni Nazmi Ziya Güran üzerine bir inceleme kitabı hazırlayıp kitap haline getirdi. 1 Kasım 1938 tarihinde çıkan Ses Dergisi yazarları arasında yer aldı. Resimlerini, desenlerini ve deneme yazılarını bu dergide yayımladı. 1939'ta Birinci Devlet Resim ve Heykel Sergisinde "Figür" adlı yapıtı ile üçüncülüğü Arif Kaptan ile paylaştı. 9 Kasım 1939 tarihinde, askere alındı ve aynı yıl oğlu Mehmet Hamdi Eyüboğlu dünyaya geldi.

ORTAKÖY'DE İLK DUVAR RESİMLERİNİ YAPTI

Rahmi'nin 1941'de ilk şiir kitabını "Yaradana Mektuplar" yayımlandı. 1940'lardan sonra duvar resimlerine yöneldi. 31 Ekim 1942 tarihinde Dördüncü Devlet Resim ve Heykel Sergisi´nde ikincilik ödülünü kazandı. 1943 yılında, Ortaköy Lido Yüzme Havuzu için ilk duvar resimlerini yaptı. 1945-1947 yılları arasında "Mari´nin Portresi", "Alis I", "Alis II" gibi önemli portre dizisini oluşturdu. 1946 yılında, Ankara Büyük Tiyatro´nun girişindeki kapıların üstüne ikinci duvar çalışmasını yaptı ("Kız kaçırma" konulu bir fresk). 1946 yılı Kasım ayında UNESCO´nun Paris´te düzenlediği uluslararası sergideki resimleri ilgi çekti.

TİME DERGİSİNE ÇIKTI

Bedri Rahmi, 1947 yılında, genç sanatçılardan oluşan "10´lar Grubu"nun kurulmasına öncülük etti. 1948 yılının Ağustos ayında ikinci şiir kitabı "Karadut" yayımlandı. Eren Eyüboğlu ile birlikte 1947 yılında D Grubu'ndan ayrılan sanatçı, o yıl portrelerini sergilediği bir sergi açtı, 1950 yılında ise Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi´nde 150 resimden oluşan "Retrospektif" sergisi düzenledi. "Yazmacılık" geleneğine yeni bir yorum getirdi. Eşi ile birlikte 1950'de yurda döndükten sonra İstanbul'da Maya Sanat Galerisi'nde sergi açtı. Aynı yıl, Kariye Camii düzenlemesini yaptı ve Bizans mozaikleriyle ilgilenmeye başladı. 1951 yılında, "Küçük Sahne"yi süsledi ve ilk "Yazma Sergisi"ni açtı. 1953 yılında y azmaları ve özgün baskıları Philadelphia Print Club da sergilendi. 14 Eylül´de Time dergisi iki renkli sayfa ayırdı. 1954 yılında Bedri Rahmi "Türk Tepsisi" adlı motifi ile Steuben Glass adlı bir firmanın düzenlediği yarışmada ödül kazandı ve motif kristale oyularak teşhir edildi.

BRÜKSEL EXPO'SUNDA ALTIN MADALYA ALDI

1951'de Yeni Sabah gazetesinde yazılarına devam eden Bedri Rahmi, sonrasında Cumhuriyet gazetesine geçti ve 1952- 1958 yıllarında düzenli olarak yazdı. 1953'te üçüncü şiir kitabı "Tuz", 1956'da ilk düzyazı kitabı "Canım Anadolu", 1957'de "Üçü birden" adlı kitabını yayımlandı. 1958 yılında 1958 Brüksel Expo'sundaki Türk Pavyonu için yaptığı 227 metrekarelik çalışmasıyla altın madalya aldı. 1959 yılında, Paris´te NATO merkezine 50 metrekarelik bir pano hazırladı.

UNİCEF İÇİN YAPTIĞI ÇALIŞMA ABD'DE KARTPOSTAL OLDU

Başarılı sanatçı Bedri Rahmi, 1961'de aldığı Rockfeller bursu ile gittiği ABD'de giderek yeni şeyler denedi ve ''Amerika Dönemi''nin sanatına başka bir boyut kazandırdığına ifade etti. Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley´de iki yıl misafir profesörlük yaptı. 1961 Ağustos´ta UNICEF çocuklar yararına "Eşeğin Üzerinde Çocuklarını Taşıyan Anadolu Köylü Kadın" motifi Amerika´da kartpostal olarak basıldı. 1962 Aralık ayında New York Modern Sanat Müzesi "Zincir" adlı resmini satın aldı.

Son panosu Etap Oteli girişindeki "Güvercinler"olan Eyüboğlu, kardeşi Sabahattin Eyüboğlu'nun 12 Mart sürecinde gözaltına alınmasıyla büyük çöküş yaşadı. 1972 yılında, 33´üncü Devlet Resim ve Heykel Sergisi´nde birincilik ödülü aldı. 21 Eylül 1975 tarihinde İstanbul'da pankreas kanseri nedeniyle hayatını kaybetti.

TARİHTE BUGÜN

(Olaylar)

1792 - Devrimci Fransa'da Yasama Meclisi krallığı kaldırdı.

1858 - Babür İmparatorluğu yıkıldı.

1903 - İlk kovboy filmi Kit Carson'un prömiyeri ABD'de yapıldı.

1918 - Megiddo Savaşı sona erdi.

1924 - Mustafa Kemal Paşa, "Halk, köylüler bana her yerde iş programını şu iki kelime ile ihtar ettiler; Yol, mektep" dedi.

1932 - Himaye-i Etfal Cemiyeti tarafından düzenlenen Alaturka Güreş müsabakaları Taksim Stadyumu'nda yapıldı.

1938 - İlk TV haber programı, BBC'de yayınlandı.

1938 - Südet Krizi: Polonya, Çekoslovakya sınırına asker sevk etti.

1943 - İnönü Ansiklopedisi'nin ilk fasikülü yayımlandı.

1947 - Zonguldak Kozlu kömür ocaklarında grizu patlaması: 48 işçi öldü.

1949 - Erzurum - Hasankale demiryolu ulaşıma açıldı.

1958 - Başbakan Adnan Menderes, Cumhuriyet Halk Partisi'nin parti olmadığını, İsmet İnönü'nün siyaseti bırakması gerektiğini, basının istediğini yazamayacağını söyledi. Menderes, "Bize yumruk atan İsmet Paşa'yı alır layık olduğu muameleyi yaparız" dedi.

1960 - 27 Mayıs günü "Millî Birlik ve Hürriyet Bayramı" olarak kabul edildi.

1964 - Malta, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı.

1977 - Türk Lirası devalüe edildi; Dolar 19,25 lira, Mark 8,27 lira oldu. Bu, Milliyetçi Cephe hükümetinin bir yılda yaptığı üçüncü devalüasyon oldu.

1980 - Orgeneral Haydar Saltık devlet başkanı genel sekreteri oldu. Aynı gün Başbakan Bülend Ulusu kabinesini açıkladı. (bkz.: 12 Eylül Darbesi)

1981 - Belize bağımsızlığını kazandı.

1995 - İzmir Buca Hapishanesi'ne düzenlenen operasyonda 3 siyasi tutuklu ve hükümlü yaşamını yitirdi. Olay, Buca Katliamı olarak tarihe geçti.

Doğumlar

1415 - III. Friedrich, Kutsal Roma İmparatoru (ö. 1493)

1840 - V. Murad, Osmanlı'nın 33. padişahı (ö 1904)

1842 - II. Abdülhamid, Osmanlı'nın 34. padişahı (ö. 1918)

1866 - Herbert George Wells, İngiliz yazar (ö. 1946)

1868 - Olga Knipper, Sovyet aktris (ö. 1959)

1874 - Gustav Holst, İngiliz besteci (ö. 1934)

1900 - Yorgo Bacanos, Türk besteci ve udi (ö. 1977)

1909 - Kwame Nkrumah, Gana bağımsızlık lideri ve Cumhurbaşkanı (ö. 1972)

1912 - György Sándor, Macar piyanist (ö. 2005)

1929 - Sándor Kocsis, Macar futbolcu (ö. 1979)

1934 - Leonard Cohen, Kanadalı şair ve müzisyen

1935 - Jimmy Armfield, İngiliz futbolcu ve menajer (ö. 2018)

1947 - Stephen King, Amerikalı yazar

1948 - Ali Murat Erkorkmaz, Türk mimar, yazar, ressam ve müzisyen

1950 - Bill Murray, Amerikalı komedyen ve aktör

1950 - Hale Soygazi, Türk oyuncu ve eski manken

1951 - Aslan Maşadov, Çeçen lider (ö. 2005)

1954 - Şinzo Abe, Japon siyasetçi

1957 - Ethan Coen, Amerikalı yönetmen

1965 - Frederic Beigbeder, Fransız yazar

1967 - Suman Pokhrel, Nepalli şair

1967 - Yutaka Azuma, Japon futbolcu

1974 - Özgür Özel, Türk eczacı ve siyasetçi

1980 - Autumn Reeser, Amerikalı oyuncu

1980 - Kareena Kapoor, Hint sinema oyuncusu

1983 - Maggie Grace, Amerikalı sinema oyuncusu

1986 - Yasemin Yürük, Türk müzisyen, R&B şarkıcısı ve Grup Hepsi üyesi

1987 - Ryan Guzman, Amerikalı aktör ve model

Ölümler

MÖ 19 - Publius Vergilius Maro, Romalı şair (d. MÖ 70)

454 - Flavius Aetius, Romalı general (d. ~396)

1558 - V. Karl, Kutsal Roma İmparatoru, İspanya Kralı ve Almanya Kralı (d. 1500)

1832 - Walter Scott, İskoçyalı yazar (d. 1771)

1860 - Arthur Schopenhauer, Alman filozof (d. 1788)

1932 - Ahmet Rasim, Türk yazar (d. 1864)

1937 - Bernát Munkácsi, Macar Türkolog (d. 1860)

1947 - Harry Carey Amerikalı oyuncu (d. 1878)

1948 - Çerkes Ethem, Çerkes asıllı Türk asker (d. 1886)

1953 - Necmettin Sadık Sadak, Türk gazeteci ve siyasetçi (d. 1890)

1959 - Ruşen Eşref Ünaydın, Türk yazar, siyasetçi ve diplomat (d. 1892)

1964 - Otto Grotewohl, Alman siyasetçi (d. 1894)

1973 - Burhanettin Ökte, Türk neyzen (d. 1904)

1974 - Walter Brennan, Amerikalı aktör (d. 1894)

1975 - Bedri Rahmi Eyüboğlu, Türk ressam ve şair (d. 1911)

1989 - Ertem Eğilmez, Türk yönetmen (d. 1929)

2005 - Tanju Korel, Türk sinema oyuncusu ve yönetmen (d. 1944)

2014 - Güner Namlı, Türk TV ve dizi yapımcısı (d. 1938)

2015 - İbrahim Cevahir, Türk iş adamı (d. 1938)

2016 - John Mulvaney, Avustralyalı arkeolog (d. 1925)

Régis Barailla, Fransız siyasetçi (d. 1933)