NTE nedir? NTE rezervi nedir?

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kabine Toplantısı'nın ardından Türkiye'nin nadir element sahalarından Eskişehir Beylikova'nın dünyanın Çin'den sonraki ikinci büyük rezerv alanı olduğunu belirterek, burada ilk etapta yıllık 1200 ton cevher işleyecek üretim tesisi kuracaklarını açıklamıştı. Eskişehir'de 694 milyon ton toprak elementi (NTE) keşfedildiği ortaya çıkarken, bu elementler işlendiğinde ülke ekonomisine milyarlarca dolar katkı sağlayacak. Gelişme sonrası, NTE nedir? NTE rezervi nedir, merak edildi.

NTE REZERVİ NEDİR?

Nadir toprak elementleri (NTE) ya da nadir toprak oksitleri (NTO) nadir olarak adlandırılmalarına rağmen yerkabuğunda değişik oranlarda çok geniş bir alana yayılmış olarak 160'dan fazla mineralin içeriğinde bulunur. Bastnazit, Monazit ve Ksenotim NTE üretiminde öne çıkan üç mineraldir ve günümüzde dünyadaki NTE üretiminin %95'i bu üç mineralden gerçekleştirilmektedir. Son rakamlara göre dünyada 121 milyon ton NTE rezervi bulunmaktadır. Bu rezervin yaklaşık 44 milyon tonu (%36) Çin Halk Cumhuriyeti'nde 22 milyon tonu (%18) Brezilya'da 22 milyon tonu (%18) Vietnam'da ve yaklaşık 18 milyon tonu (%15) ise Rusya'da bulunmaktadır. Son yıllarda ortalama yıllık 170 bin ton üretim yapılmaktadır. Bu üretimin %80'inden fazlası Çin Halk Cumhuriyeti'nde üretilmektedir. Bu üretimin dağılımına bakıldığında; Çin Halk Cumhuriyeti ilk sırada yer almakta, onu Amerika Birleşik Devletleri ve Avustralya izlemektedir. Diğer önde gelen üreticiler ise Rusya, Hindistan ve Brezilya'dır. NTE tüketiminde yine Çin Halk Cumhuriyeti başı çekmekte onu Japonya, Amerika Birleşik Devletleri, Almanya ve Fransa takip etmektedir. Projeksiyonlar dünyada nadir toprak elementlerine talebin artacağını bunun paralelinde üretimde de artış olacağını göstermektedir.

Çin, NTE hammadde üretimine hakim bir ülke olmasına rağmen dünya çapındaki NTE hammadde piyasaları cevher ve ürünlerin çeşitliliğinden dolayı karmaşıktır. Ayrıca çeşitli ülkelerde NTE tesisleri üretim için cevher ithal etmektedir. Fransa ve Japonya hiçbir NTE hammadde kaynağına sahip olmamakla birlikte işlenmiş NTE ürünlerinin önde gelen üreticilerindendir. NTE cevherlerinin ana kaynağı Çin ve daha düşük miktarlarda ABD, Avustralya, Brezilya, Rusya, Hindistan, Malezya, Tayland ve Vietnam'dır. Bileşikler, metaller ve alaşımları da içeren uç ürünler ise esasen Çin, Japonya ve Fransa'da üretilmektedir.

Bazı hammaddeler tedarik riski ve ekonomideki önemine göre kritik hammaddeler olarak kabul edilir (AB komisyonu 207 raporu), NTE'ler de kritik hammaddelerin en başında yer alır. Ülkeler arasındaki siyasi ve stratejik çekişmeler tedarik zincirinde büyük riskler getirmektedir. Bununla birlikte bir çok sektörde kullanılmakta olan NTE'lere olan talep, mevcut ve yeni teknolojik gelişmelere bağlı olarak sürekli olarak artmaktadır. 2025 yılında dünyanın yıllık NTE talebinin 220.000 ton, 2035 yılında ise 350.000 ton olacağı öngörülmektedir. Yeni kaynaklar bulunamaması durumunda bu tarihten sonra bazı NTE'lerde arz sıkıntısı yaşanacağı ve arzın talebi karşılayamayacağı riski bulunmaktadır. Ancak NTElerin stratejik olarak değerlendirilmesi nedeniyle ülkelerin NTE ile ilgili başta rezerv olmak üzere istatistik bilgilerinin ve ileriye dönük öngörülerinin istedikleri kadarını paylaştıkları göz ardı edilmemelidir.

Ülkemizde Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından yapılan aramalar sonucunda Eskişehir-Beylikova, Malatya-Kuluncak, Sivas ve Burdur'da NTE yatakları tespit edilmiştir. Eskişehir-Beylikova'daki barit-fluorit ve bastnasit içeren yaklaşık 52 milyon ton NTE rezervinin ortalama NTE tenörü %3,14'tür.

Ayrıca Isparta, Sofular ve Kayseri İncesu bölgelerinde de potansiyel NTE rezervleri tespit edilmiştir. NTE'nin kömür rezervlerinden ve küllerinden, cevher hazırlama tesislerinden çıkan atıklar ile elektronik atıklar gibi ikincil kaynaklardan elde edilmesi de mümkündür.

Küresel NTE Rezervleri

Osman Demir

Haberler.com - Gündem