Mihrişah Valide Sultan İmareti nerede? Mihrişah Valide Sultan Camii nerede? Mihrişah Valide Sultan kimdir?

Mihrişah Valide Sultan günümüzde tarihi eserleri ile hatırası yaşıyor. Sosyal yardımlaşma merkezi olarak kullanılan Mihrişah Valide Sultan İmareti ile hatırası yaşatılan Mihrişah Valide Sultan kimdir? Mihrişah Valide Sultan İmareti nerede? Mihrişah Valide Sultan Camii nerede?

MİHRİŞAH VALİDE SULTAN İMARETİ NEREDİR VE ÖNEMİ NEDİR?

Bostan iskelesi Sokağı'nda, Mihrişah Valide Sultan Türbesi ile Hüsrev Paşa Kütüphanesi arasındadır. Sokak üzerinde, mermer avlu duvarı pencereleri alnında, ikisi hariç, ikişer mısra bulunmaktadır. Kitabe, sebilin sağ tarafındaki hacet penceresi üzerinden başlamaktadır ki şudur:

Velinimet-i halk-ı cihan Sultan Selim Han 'in

Cenâb-ı Mehd-i Ulyâ-yı atâ bahş-ı himem-kân

Sipihrin tacı yâ'ni Mihr-i şah Sultan-ı zişân kim

Ânı nfatle mihr-i burç ismet eylemiş Bari

Olurdu lâyık tahsini görse Hazret-i Zehra

Kemâl-i zü'hd ü iffetle nev-güne hüsn-ü etvârt

Ne devletdir ki Hurşid-i cihan arayı tab'ında

Zer ü sim ü cevahir misli nevi kader-Zede mikdarı

Nukûd-ı himmet-i ulyâsını hayrata sarf eyler

Rızai Allah içündür bî nihâye bezi ü âsârı

ibadethaneler bünyâd idüb ol câmi'ül-hayrât

Mebâni-i esâs-ı dinin oldu lutfi mi'mârı

Zülâl-i feyz-i cûdi âb-ı rûyi şân-ı devletdir

Cihanda su-besû ser çeşmei ihsandır câri

Muvaffak olduğu âsar-ı hayrât-ı merrâtın

Kalemle kabil ihsâ değildir örş ü muasırı

Hususa hân-ı ihsan ile dar'ün-ma'im oldu

Alemdâr-ı Resûlullah-ı civar cennet âsârı

O mevâ-yı mu'allada imaret eyleyüp bünyâd

Zehi ma'mûr kıldı öyle dergâh-ı pür envârı

Küıb pür feyz-i mi'met simet dergâh-ı Alemdâr'ın

Aceb hoşnud idüb Rûh-ı Resûl-ı Rabb-ı Gaffarı

Mefâdilin...

Ebr-i dilsir lutfidi ni'me cûyân akteri

Ayandır böyle bezl-i vâyei birr ü nevâlinden

Ki yoktur cem'-i zehr-i ahretden gayri muhtarı

Nevâlin öyle işar Udi kim güya ayan oldu

Ziyâfethânei cûd-ı Hâlid-illâh 'in esrarı

O simin tasalardan vaye-dâran ni'ne elbet

tehidir beğenmez kasei hurşid-zer kârı

Beli muhtaç idi bir böyle feyzâ feyz-i ihsana

O etraf ve havalinin nice biçâre-i nâ-câri

Makamında bina itmek ne Tevfik-i ilâhi'dir

Bu güne ni'met âbâd ziyâfetgâh-ı ibran

Mu'alla Mâder-i Devlet penâh ?âh-ı Alemdar

Sezadır şanına böyle himemkârı hünkâri

Edâ-yı Hakk şükr ü nân ü ni'met eyleyüb âlem

Du'â-yı devlet ü ikbâlidir evrâd ü ezkârı

Be-ser ism-i Hâlid Valide Sultan ile Yâ-Râbb

Muhalled ile ömr ü devlet şâh-ı cihandan

Zehi târih-i Vehbi feyz-i ruh câryâr ile

imaret buldu mevâyı Ebi Eyyüb Ensâri 1209 (1794)

Kitabe, Mehmed Es'ad El-Yesâri'nin nefis hattı ile yazılmıştır.

İmaretin kapısı tamamen mermerden yapılmış olup kemer penbe-beyaz mermerdendir. iki yanına, ikişer ince mermer sütun yerleştirilmiştir. Kemeri üzerine, bir ayet-i kerime, bunun üstünde ise, Maşallah yazısı bulunmaktadır. Sütunlar üzerinde de Sultan III. Selim'in imzalı tuğraları mevcuttur. Avlu duvarı pencereli olarak mermerden yapılmıştır.

İmaret bu şekilde olup, önünde 25 kubbeli ve sütunlu bir revakı vardır. Ortadaki imaret cümle kapısı ve bu kapının sol tarafındaki kapı üzerinde ayet-i kerime yazılıdır. Sağ taraftakinde ise Besmele bulunmaktadır.

İmaretin sol tarafındaki bir geçitten Mihrişah Valide Sultan Türbesi bahçesine geçilmektedir. Orta cephedeki imaretin üç büyük kubbesi sekiz yüzlü birer kasnağa oturtulmuştur. Ortadaki kubbenin üzerinde ayrıca bir de çatı feneri bulunmaktadır. Üzerlerinde büyüklü küçüklü 9 baca vardır.

Mihrişah Valide Sultan imareti'nin bina emini Kavaf-Zâde Mehmed Emin Efendi idi. iyi bir eğitim görmüş olan Emin Efendi'nin muarızları kendisine şeytan lakabını takmışlardı. Meşhur Boğaziçi akıntısına ?eytan Akıntısı denmesinin sebebi ?eytan lakablı Emin Efendi yalısının Rumelihisarı ile Baltalimanı arasında olmasındandır. (Koçu, ist. Ans. 9/5062)

20-1. 1208 (19-Temmuz-1794) tarihli takrirden "yeniden inşâ olunan imaret ve türbenin kubbeleri alemleri için 300 kıyye (Bir kıyye 1300 gramdır) bakırın darphaneden verilmesini" istendiğini öğreniyoruz. (Osm. Arş. Evkaf Def. III. No. 21421. Evkaf Def. 1/1501)

İmaret, 1894 (1901) tarihinde zarar görmüş ve 1314 (1896) tarihinde onarılmıştır. (Evkaf idaresi Katalogu I/III 1319 (1901) tarihinde de türbe ve imaretin "atik demir parmaklıklarının tecdidine iradei seniyye sadır olmuştur."

MİHRİŞAH VALİDE SULTAN KİMDİR?

Gürcü asıllıydı fakat doğduğu zamanki ismi bilinmemektedir. Aslen Gürcü Ortodoks bir papazın kızı olan Mihrişah Sultan, sarayda Gürcü Güzeli olarak anılmaktaydı. 1789 yılında oğlu III. Selim'in tahta çıkması üzerine valide sultan oldu. 1795 yılında İstanbul'un Eyüpsultan semtindeki Mihrişah Valide Sultan Okulu ve Külliyesi'ni, 1796 yılında Bahçeköy'deki Arabacı Mandırası Deresi üzerindeki Valide Bendi'ni, 1801 yılında Levet Kışlası ve Hasköy Lâğımcılar Kışlası camileri ile Kasımpaşa Mevlevihanesi de Mihrişah Valide Sultan tarafından yaptırılmıştır. 1805 yılında Yeniköy'deki Mihrişah Valide Sultan Çeşmesi'ni yaptırmıştır. Haremin hazinedar ustalarından çaşnigir Zeyneb için Eminönü Balıkpazarı'nda yaptırdığı kitâbesinde Hazinedar usta çaşnigir Zeyneb yazmasına rağmen halk arasında Mihrişah Vâlide Sultan Çeşmesi olarak bilinen çeşme de bugün yerinde yoktur. Halıcıoğlu Kışlası ile Haliç Köprüsü arasındaki iki minareli Mihrişah Valide Sultan (Kumbarhane) Camii'ni yaptıran da odur. Eyüpsultan semtinde 1795 yılında inşa ettirdiği imaret ise 225 yıldan beri faaliyetlerini sürdürmektedir.

DİVAN EDEBİYATINDAKİ YERİ

Şair Münib, Mihrişah Sultan hakkında aşağıdaki dizeleri yazmıştır:

Mihr-î-Şah Kadın o Hûrşid-ü Kamer kevkebe kim

Pertev-i şânı kadar gamkede-i âlem-i şen

Mehdi-i ulyâmi edüb refêti temdit-i sürûr

Kimsenin tıfl-ı derd ile olmaz şiven

VEFATI

Oğlunun saltanatı sırasında 1805 yılında öldü ve Eyüpsultan'da 1792 yılında yaptırılan Mihrişah Valide Sultan Türbesi'ne defnedildi. Türbe içinde Mihrişah Sultan'dan başka III. Mustafa ile Adilşah Sultan'ın kızlarından Beynan Sultan, Perestu Sultan (II. Abdülhamid'i büyütmüştür), Hatice sultan da yatmaktadır. Mihrişah Valide Sultan ve oğlu Padişah III. Selim'in her ikisi de Mevlevî (Muhammed Celaleddin-i Rumi) Tarîkatı mensubuydular.

MİHRİŞAH VALİDE SULTAN CAMİİ NEREDE?

Mihrişah Valide Sultan Camii, günümüzde Halıcıoğlu Kışlası ile Haliç Köprüsü arasındaki iki minareli bir Camii olarak bulunmaktadır. Mihrişah Valide Sultan yaptırdığı için bu isimle anılsa da günümüzde daha çok Kumbarhane Camii ismiyle tanınmaktadır. Humbaracılar ve Lağımcılar kışlasınının ortasına yapıldığı için bir başka ismi de Humbaracılar Kışlası Camii'dir.

Tarihi

Camiyi III. Selim'in annesi Mihrişah Valide Sultan, III. Selim'in Humbaracılar ve lağamcılar için yaptırdığı kışlanın ortasına 1792 tarihinde yaptırmıştır. Bu cami, başlangıçta tek minareli yapılmıştı. III. Selim buna bir minare daha ilave etti. Cami 1793 yılında ibadete açıldı. Günümüzde de camii olarak hizmet vermektedir.