İstanbul Üniversitesi'nin kuruluşunun 86. yıl dönümü! İstanbul Üniversitesi tarihi

Osmanlı'daki Darülfünun'un devamı niteliğinde olan İstanbul Üniversitesi bugünkü halini 1 Ağustos 1933 yılında aldı. Kökleri Fatih Sultan Mehmet dönemine kadar uzanan üniversite, Türkiye'nin de ilk üniversitesidir. İstanbul Üniversitesi nerede? İstanbul Üniversitesi'ni kim kurdu?

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ NE ZAMAN KURULDU?

Alman tarihçiler, bugün Beyazıt Yerleşkesi'ndeki merkez binanın bulunduğu yerde Roma üniversiteleriyle eşdeğer nitelikte tıp, hukuk, felsefe ve edebiyat eğitimi veren bir kurumdan söz edilir ve bu kurumun kurulduğu 1 Mart 1321 tarihinin bir bakıma İstanbul'da eğitimin başlangıç tarihi olduğunu söylenir. Türk tarihçiler ise İstanbul Üniversitesi'nin kuruluşunu 1453 olarak kabul eder. İstanbul'un Fethi'nin ertesi günü 30 Mayıs 1453'te kentte yapılan toplantılarda bir eğitim kurumunun kurulması kararlaştırılır. Bu karar üzerine 1470 yılında Fatih Camii çevresinde sekiz bölüm halinde açılan ve sekiz avlulu anlamına gelen 'Sahn-ı Seman Medreseleri' günümüzde İstanbul Üniversitesi'nin kuruluş tarihi olarak kabul görür. Bu sebeple İstanbul Üniversitesi'nin logosunda kuruluş tarihi 1453 yazar. Bir dönem İstanbul Üniversitesi rektörlüğünü de üstlenen hukukçu Cemil Bilsel ise üniversitenin kuruluş yılının Sahn-ı Seman Medreseleri'nin açıldığı yıl olan 1470 olduğunu belirtir.

İLK ÜNİVERSİTE DARÜLFÜNÛN-I ŞAHANE AÇILDI

Osmanlı Devleti'nde Avrupa tarzında modern üniversite kurma girişimleri 1846'da başladı. 1863, 1870 ve 1874'teki başarısız denemelerin ardından II. Abdülhamid'in fermanıyla 31 Ağustos 1900'de 'Darülfünûn-ı Şahane' adı verilen ilk üniversite açıldı. İstanbul Üniversitesi, bu kurumun doğrudan devamıdır.

Türkiye Cumhuriyeti 21 Nisan 1924 tarihli kanunla İstanbul Darülfünunu'nun tüzel kişiliğini tanıdı. Kaldırılan Fatih ve Süleymaniye Medreseleri, 7 Ekim 1925'te Darülfünun'a bağlı İlahiyat Fakültesi olarak "reorganize" edildi.

REŞİT GALİP ÜNİVERSİTEYİ DÜZENLEMEK İÇİN GÖREVLENDİRİLDİ

Cumhuriyet yönetimi, 4 Mart 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu'yla ilk ve orta öğretimi devletleştirdi ve böylelikle Darülfünun'un özerk statüsüne kuşku ile yaklaştı. Yaşanan bazı olaylar ve son olarak 1932 Türk Tarih Kongresinde bazı profesörlerin Atatürk'ün tezlerine ısrarla karşı çıkmaları Darülfünun'un sonunu getirdi. Kongreden iki ay sonra, Türk tarih tezinin savunucusu, eski İstiklal Mahkemesi hakimi Dr. Reşit Galip Maarif Vekili tayin edilerek, üniversiteyi tekrar düzenlemekle görevlendirildi. Bu kapsamda, İsviçreli eğitimci Albert Malche ülkeye çağrılarak, Darülfünun'un üzerine bir rapor yazması sağlandı. Profesör Malche'nin yazdığı olumsuz rapor üzerine 1933 Temmuz'unda çıkarılan 2252 sayılı yasa ile Darülfünun ve ona bağlı bütün kurumlar, kadro ve örgütüyle lağvedildi. Yerine İstanbul'da Maarif Vekâletine bağlı yeni bir üniversite kurulması öngörüldü. İstanbul Üniversitesi 1 Ağustos 1933'te yeni bir kadro ve yapıyla açıldı. 18 Kasım 1933'te Türkiye'nin "ilk ve tek" üniversitesi olarak eğitime başladı.