Halil İnalcık kimdir? Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık'ın 3. ölüm yıldönümü!

Bir asırlık hayatı boyunca Osmanlı - Türk tarihine dair birçok eser yazmış olan Halil İnalcık''ı bundan tam üç sene önce kaybettik. Cumhuriyetin yetiştirdiği en büyük tarih profesörü olan Halil İnalcık, İlber Ortaylı, Ali Yaycıoğlu birçok ünlü ismin hocalığını da yapmıştır. 3. ölüm yıldönümünde saygıyla andığımız Halil İnalcık kimdir? İşte Tarihçilerin Kutbu değerli tarih profesörümüzün hayatı...

HALİL İNALCIK KİMDİR?

Halil İnalcık, 7 Eylül 1916''da İstanbul''da doğdu. Babası Kırım göçmenlerinden Seyit Osman Nuri Bey, annesi Ayşe Bahriye Hanım''dır. Ailesi, 1924 yılında Ankara''ya yerleşti.

1923-1930 arasında Ankara Gazi Mektebi''nde, bir yıl Sivas Muallim Mektebi''ne devam etti. Orta tahsilini 1931''de Ankara''da Gazi Muallim Mektebi''nde tamamladıktan sonra Balıkesir Necati Bey Muallim Mektebi''nde lise tahsiline devam etti. 1936 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yeni Çağ Tarihi bölümünde yüksek öğrenimine başladı. 1940 yılında mezun olduktan sonra fakültede asistan olarak kaldı.

1942 yılında Tanzimat ve Bulgar Meselesi adlı doktora tezini verdi. 1943''te Viyana''dan ''Büyük Ricat''e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı başlıklı teziyle doçentliğe atandı. 1945''te AÜDTCF Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü''nden Şevkiye Işıl ile evlendi. Bu evlilikten kızı Günhan dünyaya geldi.

Uzun yıllar aynı fakültede Osmanlı ve Avrupa tarihi üzerine dersler veren İnalcık, 1947''de Türk Tarih Kurumu (TTK) üyeliğine seçildi. 1949''da İngiltere''ye giderek British Museum''da Türkçe yazmalar üzerinde çalıştı ve Calendar of State Papers serisinde Osmanlı tarihine ait kayıtları topladı. Public Record Office''te Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili kaynak taraması yaptı. 1951 yılında Türkiye''ye döndü.

1951''in yazında Bursa Şer''iyye Sicilleri üzerine çalışmaya başladı. Girişimleri sonucu siciller, Topkapı Sarayı''ndaki atölyede ciltlenip temizlenerek tekrar Bursa''ya gönderildi. İnalcık, Haziran 1952''te Viyana Bozgun Yıllarında Osmanlı-Kırım Hanlığı İşbirliği teziyle profesörlük unvanı aldı.

Columbia, Princeton, Pennsylvania, Harvard Üniversitelerinde ziyaretçi profesör olarak dersler veren İnalcık, 1972 Ankara Üniversitesinden emekli olarak Chicago Üniversitesi''nde Osmanlı Tarihi Kürsüsünü kurdu. 1973 yılında kitabı The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600 yayımlandı.

İnalcık, Osmanlı/Türk tarihi araştırmalarının ortaya koyduğu yeni bilgi ve bulguların en üst düzeyde paylaşılıp tartışılması için "International Association for Social and Economic History of Turkey" adlı uluslararası bir birlik kurdu, ilk 1977''de Hacettepe Üniversitesi''nde olmak üzere 11 uluslararası kongrenin toplanmasına öncülük etti.

1986 yılında Chicago Üniversitesi''nden de emekliye ayrıldı ve 1993 yılında Bilkent Üniversitesi''nde Tarih Bölümü''nü kurdu. 23 yıl boyunca Bilkent Üniversitesi Osmanlı Tarihi Bölümü''nde yüksek lisans ve doktora öğrencilerine seminer dersi verdi.

2003 yılında Bilkent Üniversitesi''nde Halil İnalcık Center for Ottoman Studies adlı bir merkez kurdu. Halil İnalcık, yıllardan beri çeşitli arşivlerden topladığı belge ve defterlerin kopyalarını, yarım kalmış araştırma metinlerini, 1000''den fazla ayrıbasımı ve diğer materyalleri bu merkeze bağışlamıştır.

İnalcık, çok iyi düzeyde Osmanlı Türkçesi, iyi düzeyde; İngilizce, Fransızca, Almanca, orta düzeyde de; Arapça, Farsça ve İtalyanca biliyordu.[14] Dünyanın çeşitli üniversitelerinden çok sayıda fahri doktora tevcih edilen İnalcık, 20. yüzyıl sona ererken Cambridge''de bulunan Uluslararası Biyografi Merkezi tarafından dünyada sosyal bilimler alanında sayılı 2000 bilim adamı arasında gösterilmiştir.

Hayatı ve tarihçiliğini anlattığı Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık Kitabı adlı söyleşi kitabı Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları''ndan 2005 yılında yayımlanmıştır.

Avrasiya Akademiyası''nın kurucu üyelerinden birisi idi.

Halil İnalcık çoklu organ yetmezliği nedeniyle 25 Temmuz 2016 tarihinde saat 19.10''da Ankara''da tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti. Ölümünün ardından Bilkent ve Ankara Üniversitesi''nde tören düzenlendi. Cenazesi Bakanlar Kurulu kararı ile Fatih Sultan Mehmet''in de türbesinin bulunduğu Fatih Camii Haziresi''ne defnedildi.

ESERLERİ

The Ottoman Empire, The Classical Age, 1300-1600, London, 1974.

Studies in Ottoman social and economic history, London, 1985.

The Middle East and the Balkans under the Ottoman Empire, Bloomington, 1993.

Süleyman the second and his time, İstanbul, 1993.

An Economic and Social History of the Ottoman Empire (Donald Quataert ile birlikte), Cambridge, 1994.

From empire to republic: essays on Ottoman and Turkish social history, İstanbul, 1995.

Sources and studies on the Ottoman Black Sea, Cambridge, 1995.

History of Humanity (editor, Peter Burke ile birlikte), 1999.

Ottoman Civilization (Gunsel Renda ile birlikte), Ankara, 2003.

Essays in Ottoman History, Eren Yayıncılık.

Makaleler 1: Doğu Batı, Doğu Batı Yayınları, 2005.

Fatih devri üzerinde tetkikler ve vesikalar, Ankara, 1954.

Osmanlı''da Devlet, Hukuk, Adalet, Eren Yayıncılık, 2000.

Osmanlı İmparatorluğu''nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 1 /1300-1600, Eren Yayıncılık, Prof. Dr. Donald Quataert ile, 2001.

Osmanlı İmparatorluğu''nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 2 / 1600-1914, Eren Yayıncılık, 2004.

Osmanlı İmparatorluğu - Toplum ve Ekonomi, Eren Yayıncılık.

Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Yapı Kredi Yayınları, 2003.

Tanzimat ve Bulgar Meselesi, Eren Yayıncılık.

ABD Tarihi, Allan Nevins/Henry Steele Commager (çeviri) Doğu Batı Yayınları, 2005.

Şair ve Patron, Doğu Batı Yayınları, 2003.

Balkanlar (Prof. Dr. Erol Manisalı ile).

Atatürk ve Demokratik Türkiye, Kırmızı Yayınınları, 1.Baskı: Temmuz 2007 - 2.Baskı: Aralık 2007.

Devlet-i Aliyye, 2009.

Kuruluş - Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak

Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (Mehmet Seyitdanlıoğlu ile birlikte) İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.

OSMANLILAR, Fütühat ve Avrupa İle İlişkiler

Has-Bağçede ''Ayş u Tarab - Nedimler Şairler Mutripler, İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.

Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı

Osmanlılar, 2010.

Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı, 2011.

Rönesans Avrupası Türkiye''nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci, İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.

Osmanlı ve Modern Türkiye, Timaş Yayınları, 2013.

Devlet-i ''Aliyye: Tagayyür ve Fesad, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar II, İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.

Osmanlı İmparatorluğu (1-Toplum ve Ekonomi, 2-Sultan ve Siyaset) Kronik Kitap, 2018

ALDIĞI ÖDÜLLER

1986 İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi Ödülü

1991 T.C. Dışişleri Bakanlığı Yüksek Hizmet Madalya ve Diploması

1993 Sedat Simavi Vakfı ödülü: Sosyal Bilim alanında yılın en iyi eseri: Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul: Eren Yayınevi

1995 Titulesco Medal of High Service, Romanya Büyükelçiliği, Ankara

1998 İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü ödülü.

2002 T.C. Kültür Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü

2002 The "2002 Soranos Friendship-Award 2002

FAHRİ DOKTORALARI

1986 Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul

1987 Atina Üniversitesi, Atina

1992 Selçuk Üniversitesi, Konya

1993 Hebrew University of Jerusalem, Kudüs

1993 University of Bucharest, Bükreş

1995 Uludağ Üniversitesi, Bursa

1986 Chicago Üniversitesi Emeritus Profesörlük