Güçlendirilmiş parlamenter sistem nedir, maddeleri nelerdir? Güçlendirilmiş parlamenter sistem metni nedir?

Gündemde yer alan konuların başında Güçlendirilmiş parlamenter sistemi geliyor. Peki, Güçlendirilmiş parlamenter sistem nedir, ne demektir? Güçlendirilmiş parlamenter sistemini hangi partiler destekliyor? Güçlendirilmiş parlamenter sistemi maddeleri nelerdir? Güçlendirilmiş parlamenter sistem metni oku...

GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEM NEDİR?

Güçlendirilmiş parlamenter sistem veya iyileştirilmiş ve güçlendirilmiş parlamenter sistem, Türkiye'deki muhalif partilerin (CHP, İYİ Parti, DEVA, GP, SP ve DP) Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine karşı geliştirdiği, parlamenter sistemi baz alan bir yönetim sistemidir. Sistemin detayları kesinleşmemiştir, ancak kuvvetler ayrılığının tesis edilmesi, meclisin yetkisinin artırılması ve tarafsız bir cumhurbaşkanı hedefleri ortaya koyulmuştur.

Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemini Türkiye'deki ekonomik ve siyasal krizlerin sebebi olarak gören muhalefet partileri parlamenter sisteme dönüşü dile getirmeye başladılar. Eski sistemin de yetersiz olduğu görüşü güçlendirilmiş parlamenter sistem adında yeni bir sistem fikrinin doğmasına neden oldu. Muhalefet partileri güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçme arzularını ayrı ayrı dile getirdiler. Kasım 2020'de Gelecek Partisi, Mayıs 2021'de İYİ Parti, Ekim 2021'de DEVA Partisi kendi güçlendirilmiş parlamenter sistem hedeflerini bağımsız olarak ilan ettiler. Bu süreçte güçlendirilmiş parlamenter sistem hakkında siyasi partilerden bağımsız akademik yayınlar da yapıldı.

CHP, İYİ Parti, DEVA, GP, SP ve DP, Ekim 2021 itibarıyla TBMM'de bir araya gelerek ortak metin çalışmalarına başladı. 6 partinin genel başkan yardımcılarından oluşan ortak komisyon 5 başlıklı bir taslak metin oluşturdu. Oluşturulan taslak metin 2021 Aralık ayında tamamlandı, ancak genel başkanların imzasına sunulmadan önce redakte edilmeyi beklemektedir.

GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEM ORTAK METİN

Ortak metin 5 ana başlık halinde oluşturuldu: Giriş, Yasama, Yürütme, Yargı, Demokratik Sistemin Temel Esasları. Metnin içeriğinde, 6 partinin fikir birliğine vardığı ilkeler yer aldı. Eski parlamenter sistemden farklı olarak hükümet kurmanın kolay, düşürmenin ise zor olması amaçlandı. Bunun için, hükümet düşüren meclis üyelerine, yeni hükümeti de belirleme zorunluluğu getirildi. Cumhurbaşkanlığı sisteminden farklı olarak, hükümet meclis tarafından kurulması, Cumhurbaşkanının partisinden istifa etmesi ilkeleri eklendi. Bunlar dışında yargı sisteminde, basın özgürlüğünde ve kamu atamalarında değişiklikler öngören ilkeler yer aldı.

GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEM MADDELERİ NELERDİR?

CHP, İyi Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ve DEVA Partisi'nin üzerinde anlaştığı ' Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni' açıklandı.

Cumhuriyet Halk Partisi, İyi Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ve DEVA Partisi temsilcilerinin TBMM'de yaptığı görüşmelerin ardından 6 muhalefet partisinin üzerinde anlaştığı ' Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni', 6 muhalefet partisi genel başkanlarının katılımıyla açıklandı. 6 muhalefet partisinin sunduğu Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni'nin giriş, yasama, yürütme, yargı ve demokratik sistemin temel esasları olmak üzere 5 ana başlıktan oluştuğu duyuruldu.

Cumhuriyet Halk Partisi, İyi Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ve DEVA Partisi temsilcilerinin TBMM'de yaptığı görüşmelerin ardından 6 muhalefet partisinin üzerinde anlaştığı ' Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni', 6 muhalefet partisi genel başkanlarının katılımıyla açıklandı. 6 muhalefet partisinin sunduğu Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni'nin giriş, yasama, yürütme, yargı ve demokratik sistemin temel esasları olmak üzere 5 ana başlıktan oluştuğu duyuruldu.

Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem'in önemli maddeleri:

• - Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem'de Cumhurbaşkanının veto tetkisi alınacak
• - Ohal kaldırılacak
• - Adalet Bakanı ve Müsteşarı Hakimler Kurulunda yer almayacak
• - Kadın erkek eşitliği dersleri eğitim müfredatına girecek
• - Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem'de yök kaldırılacak

GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEM'DE CUMHURBAŞKANININ VETO YETKİSİ ALINACAK

Mutabakat metninde muhalefet partilerinin Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem önerisinde seçim barajının yüzde 3'e inmesi, seçimlerde yüzde 1 oy alan partilerin hazine yardımından faydalanması, torba kanun uygulanmasına son verilmesi, Cumhurbaşkanının yasa yapmadaki veto yetkisinin alınması ve meclis soruşturması için gereken yeter sayının düşürülmesi yer aldığı açıklandı. Aynı zamanda Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni'nde Cumhurbaşkanının partisiz olacağı ve aktif siyasete bir daha giremeyeceği, yalnızca bir dönem görev yapabileceği vurgulandı. Bakanlar Kurulu kapsamında ise Başbakan'ın TBMM üyeleri tarafından belirlenmesi, Cumhurbaşkanının hükümet kurma görevini en fazla milletvekili olan partiye vermesi, bakanların Başbakan tarafından belirlenecek olması ve meclise karşı sorumlu olması yer alıyor.

OHAL KALDIRILACAK

Açıklanan mutabakat metninde yeni hükümet kurulmadan mevcut hükümetin düşürülemeyeceği, Cumhurbaşkanı ya da Bakanlar Kurulunun tek başına OHAL ilan etme yetkisi olmayacağı, bu yetkinin cumhurbaşkanlığı başkanlığında toplanan Bakanlar Kuruluna ait olacağı ve TBMM yetkisine tabi tutulacağı ifade edildi. OHAL için öngörülen sürenin kısaltılacağı ve OHAL kararnamelerine yer verilmeyeceği de söylendi.

ADALET BAKANI VE MÜSTEŞARI HAKİMLER KURULUNDA YER ALMAYACAK

Mutabakat metnine göre, hakimlik ve savcılık mesleklerinin birbirinden ayrılacağı, hakimlerin idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığı'na bağlı olduğuna ilişkin anayasa hükmü kaldırılacağı kaydedildi. Muhtemel bir sistem değişikliğinde HSYK'da değişikliğe gidilerek bu kurulun kaldırılacağı ve Hakimler Kurulu-Savcılar Kurulu olarak iki ayrı kurum kurulacağı açıklandı. Yüksek yargı kurullarında üyelerin yarısının TBMM tarafından üçte iki nitelikte çoğunlukla seçileceği, diğer yarısı ise Yargıtay, Danıştay, Türkiye Barolar Birliği (TBB), adli ve idari yargı birinci sınıf hakim ve savcılar tarafından kendi mensupları arasından seçileceği belirtildi. Adalet Bakanı ve Müsteşarının Hakimler Kurulunda yer almayacağı duyurulurken çoklu baro uygulamasına son verileceği, Anayasa Mahkemesinin üyelerinin en az dörtte 3'ünün hukukçu olacağı ve YSK'yı anayasada yargı bölümü içerisinde yüksek mahkeme olarak düzenleneceği duyuruldu.

KADIN ERKEK EŞİTLİĞİ DERSLERİ EĞİTİM MÜFREDATINA GİRECEK

Mutabakat metninde yer alan temel hak ve özgürlükler kısmını anlatan İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Bahadır Erdem, ilkokul birinci sınıftan itibaren insan hakları ve kadın erkek eşitliği derslerinin eğitim müfredatına konulacağını, çevre mahkemelerini kurulacağını ve basına farklı özgürlükler verileceğini açıkladı.

GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEM'DE YÖK KALDIRILACAK

Kamu yönetimi ve siyasi etik kısmını anlatan Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya, kamu görevine alımlarda mülakatın kaldırılacağını ve yazılı sınav sonuçlarının esas alınacağını dile getirirken, sözlü sınav ve mülakatların da kayıt altına alınacağını kaydetti. İhale mevzuatının tek bir kanunda düzenleneceğini söyleyen Kaya, kayyum uygulamalarına son verileceği açıkladı. Kaya, Yükseköğretim Kurulu'nun (YÖK) kaldırılacağını ve üniversiteler arası bir kurul tesis edileceğini belirtirken öğretim üyelerinin kendi rektörlerini seçeceğini ekledi.

Genel Başkan Yardımcıları tarafından metnin okunmasının ardından Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem'in 23 madde ve 48 sayfadan oluşan mutabakat metni, 6 muhalefet partisinin genel başkanları tarafından imzalandı.