Cuma namazı nasıl kılınır? Cuma namazı toplam kaç rekattır? Cuma namazı hutbe dinlemek farz mı?

Cuma namazı genellikle 10 rekat olarak bilinse de toplamda 16 rekattır. Peki cuma namazı nasıl kılınır, cuma namazı toplam kaç rekattır, namaz kılarken ne diye niyet edilmelidir, cuma hutbesini dinlemek farz mıdır?

CUMA NAMAZI NEDİR?

Cuma namazı, İslam dininde cuma günü öğle vakti cemaatle kılınması farz olan 2 rekatlık bir namazdır.

İLK CUMA NAMAZI NEREDE KILINMIŞTIR?

Cuma ibadetinin İslam'dan önce de Araplarda bulunduğu hususunda bazı araştırmalar yapılmıştır. Genel inanca göre Cuma Suresi'nin inmesi ile hicret sırasında Müslümanlara farz kılınmış olan bir ibadettir. Hz. Muhammed (Sallallahualeyhivesellem), Medine'ye yakın bir yer olan Salim bin Avf yurdundaki Ranuna adı verilen vadi içerisinde Kuba Mescidi'nde (Beni Salim Mescidi'nde) ilk cuma hutbesini okumuş ve ilk cuma namazını kıldırmıştır.

CUMA NAMAZI NASIL KILINIR? SIRASIYLA KILINIŞI

Cuma namazı, cuma günü camide öğlen namazı vaktinde cemaatle kılnan bir namazdır. Cuma namazı normalde 4 rekat ilk sünnet, 2 rekat farz ve 4 rekat son sünnet olmak üzere 10 rekattır. Fakat bazı rivayetlere göre sonradan 4 rekat Zührü Ahir namazı ve 2 rekat vaktin son sünneti de kılınmaktadır. Yani cuma namazı toplamda 16 rekat olmaktadır. Zührü ahir namazı öğlen namazının farzı yerine geçtiği söylenilmektedir. Bu bakımdan cami imamları cuma namazını toplamda 16 rekat olarak kılmaktadır.

Sırayla cuma namazı kılınışı tarifi:

• İlk olarak cuma namazı ezanı okunur. Ardından cemaat ilk 4 rekatlık cumanın ilk sünnetini kılarlar.
• İlk sünnetten sonra hutbe başlar. Müezzin cami içerisinde ezan okur. Ardından İmam hutbeye çıkar ve hutbesini verir.
• Hutbe bittikten sonra müezzin gamet getirir ve 2 rekatlık farz namazına durulur.
• 2 rekat cumanın farz namazı kılındıktan sonra 4 rekatlık cumanın son sünneti kılınır.
• Böylece 10 rekat cuma namazı tamamlanmış olur. Fakat cuma komple bitmiş olmuyor. 10 rekattan sonra da 4 rekat Zühri ahir ve 2 rekat vaktin son sünneti mevcuttur.
• Cumanın son sünnetini kıldıktan sonra 4 rekatlık Zühri ahir namazı kılınmaktadır. (Bazı görüşlere göre bu namaz öğlen namazının farzı yerine geçmektedir.)
• Ardından son olarak 2 rekat vaktin son sünneti eda edilir.
• Böylelikle cuma namazı toplamda 16 rekat olarak kılınmış olur. Şuanda tüm camilerimizde imamlar cuma namazını bu şekilde eda etmektedir. Zühri ahir ve vaktin son sünneti namazlarını kılmak farz değildir fakat sünnettir. Kılınması tavsiye edilmiştir.

CUMA NAMAZI TOPLAMDA KAÇ REKATTIR? NASIL KILINIR?

Cuma namazı toplamda 16 rekattır. Namazlar ve isimleri şu şekildedir:

- 4 rekat Cuma namazı ilk sünneti

- 2 rekat Cuma namazı farzı

- 4 rekat Cuma namazı son sünneti

- 4 rekat Zuhri Ahir namazı

- 2 rekat vaktin son sünneti

Cuma namazının vakti öğle namazının vaktidir. Geleneksel uygulamada cuma için ezan okunduğunda camilere gidilerek öğle namazında olduğu gibi, dört rekat namaz kılınır. Daha sonra cami içinde bir ezan daha okunur. Minberde cemaata karşı bir hutbe okunur. Bu hutbeden sonra kamet alınarak cumanın iki rekat farzı cemaatle aşikare okuyuşla kılınır. Sonra yine başlangıçta olduğu gibi dört rekat namaz kılınır. Bu da cuma namazının son sünnetidir.

Bazı düşüncelere göre "Zuhrü ahir" denilen dört rekat namaz kılınır. Bunun sebebi bazı kesimlerce cuma namazının farklı camilerde kılınamamasıdır. Bu son öğle namazıdır, öğlenin dört rek'at farzı gibi kılınmakla beraber öğlenin sünnetinde olduğu gibi de kılınabilir. Böyle kılınması daha uygun görülmüştür. Arkasından da "Vaktin sünneti" niyeti ile aynen sabah namazının sünneti gibi iki rekat namaz daha kılınır.

Cuma ibadetinin başlangıçta 2 rek'at olarak kılındığı, geleneksel uygulamadaki toplam olarak 16 rek'ata ulaşan ibadetin, Cuma suresinde konu edilen ana ibadete sonradan yapılan eklemelerle ulaşıldığı düşünülebilir.

CUMA HUTBESİNİ DİNLEMEK FARZ MIDIR?

Diyanet'e göre cuma namazında hutbe, namazın sahih olmasının şartlarından birisidir. Yani Cuma hutbesini dinlemek farzdır, şarttır diyebiliriz. Bazı kaynaklara göre cumanın hutbesi 2 rekatlık farz yerine geçer. Yani aslında Cuma namazının farzı 4 rekattır. Bu 4 rekattan 2'si hutbe 2'si ise normal kılınan farz namaz olarak rivayet edilir. Yani kısacası aslında cumanın farzı 4 rekat lakin dinlediğimiz hutbe 2 rekatlık farz yerine geçiyor. Bu yüzden biz hutbeyi dinleriz ek olarak 2 rekat normal farzı kılarız. Bu bakımdan cuma hutbesini dinlerken can kulağıyla dinlememiz gerekir. Hutbe esnasında konuşmamamız gerekmektedir. Hatta bazı görüşlere göre aynı namazda durduğumuz gibi sabit ve sakin şekilde oturmamız gerekmektedir.

CUMA NAMAZINDA HUTBEYE YETİŞEMEYEN KİMSENİN NAMAZI GEÇERLİ OLUR MU?

Cuma namazında hutbe, namazın sahih olmasının şartlarından biridir. Hutbe okunmadan kılınan bir cuma namazı sahih değildir. Bu nedenle hutbe okunurken en az bir erkeğin hazır bulunması gerekir. Ancak cuma kılabilmek için hutbeye yetişmek ve dinlemek şart değildir. Buna göre, mazeretine binaen okunan hutbeye yetişemeyen veya hutbeyi duymayan kişinin kıldığı cuma namazı sahih olur. Hutbeyi dinlemeye yetişemeyen kimse, cuma namazının ikinci rekâtına bile yetişse, imam selam verdikten sonra ayağa kalkıp bir rekât daha kılarak cuma namazını tamamlar (İbnü'l-Hümâm, Feth, II, 63).

ZUHR-İ AHİR NAMAZI NEDİR? BU NAMAZI KILMAK GEREKİR Mİ?

Zuhr-i âhir, son öğle namazı demektir. Bazı İslam bilginleri, bir yerleşim biriminde birden fazla yerde cuma namazı kılınmasının sahih olmayacağı ihtimaline binaen, o günkü öğle namazının ihtiyaten kılınmasını önermişlerdir. Zuhr-i âhir adıyla dört rekât olarak kılınan bu namaz, cuma namazına dâhil değildir. Hz. Peygamberden (s.a.s.) ve ilk dönemlerden gelen rivayetler arasında bu isimle kılınmış bir namaz yoktur.

Zuhr-i âhir, İslam coğrafyasının genişlemesi ve şehirlerde nüfusun kalabalıklaşması sonucu, cuma namazının, Hz. Peygamber (s.a.s.) döneminde olduğu gibi, bir şehirde bir tek camide kılınmasının mümkün olmaması, birden fazla camide cuma namazının kılınması zorunluluğunun ortaya çıkması ile gündeme gelmiş bir namazdır. Gerekçesi de, birden fazla camide kılınan cuma namazlarından ilk önce kılınanın geçerli olacağı, diğer camilerde kılınan namazın ise geçersiz olabileceği varsayımıdır. İşte bu şüpheli durumdan kurtulmak için, içinde bulunulan cuma vakti kastedilerek ihtiyaten, zuhr-i âhir yani "vaktine ulaşılıp da eda edilemeyen son öğle namazı" niyeti ile dört rekâtlık bir namaz kılınması bazı âlimlerce uygun görülmüştür (İbn Âbidîn, Reddü'l-muhtâr, III, 16-18; Karâfî, ez-Zehîra, II, 354-355; İbn Kudâme, el-Muğnî, III, 212; Şirbînî, Muğnî'l-muhtâc, I, 420-422).

Fakat böyle bir varsayıma mahal yoktur. Çünkü cuma namazının tek camide kılınması, cumanın anlamına uygun olmakla birlikte, nüfusu milyonlara ulaşan büyük şehirlerin ortaya çıktığı günümüzde bunun yerine getirilmesi mümkün değildir. Zaten Hanefî mezhebinde fetvaya asıl olan görüşe göre, herhangi bir kayıt olmaksızın bir şehirde birden çok camide cuma namazı kılınabilir (İbn Âbidîn, Reddü'l-muhtâr, III, 15-16). İmam Şâfiî de Bağdat'a gittiğinde cuma namazının birden fazla yerde kılındığını görmüş ve buna karşı çıkmamıştır (Nevevî, el-Mecmû', IV, 585; Şirbînî, Muğnî'l-muhtâc, I, 420-422). Böyle olunca, her bir camide kılınan cuma namazının ayrı ayrı geçerli olması, bu yönden aralarında bir fark gözetilmemesi esas olup cuma namazı kılanların ayrıca zuhr-i âhir (son öğle namazı) kılmaları gerekmez.

Ancak cuma namazına dâhil olmadığını bilerek, bu namazı kılmak isteyenler için de bir sakınca söz konusu değildir.

CUMA NAMAZI EN AZ KAÇ KİŞİYLE KILINIR?

Cuma namazının sahih olması için cemaatin şart olduğu konusunda bütün bilginler ittifak etmekle birlikte, gerekli görülen asgari sayının kaç olduğu hususunda farklı görüşler belirtmişlerdir.

Cuma namazının kılınabilmesi için, İmam Ebû Hanîfe ve İmam Muhammed'e göre, imamın dışında en az üç, Ebû Yusuf'a göre ise, iki kişinin bulunması gerekir (İbnü'l-Hümâm, Feth, II, 58).

Şâfiî ve Hanbelî mezheplerine göre, en az kırk kişi bulunmalıdır (Nevevî, el-Mecmû', IV, 487; İbn Kudâme, el-Muğnî, III, 202-203). Mâlikî mezhebine göre ise on iki kişinin bulunması şarttır (Haraşî, Şerhu Muhtasar, II, 76-77).

Hz. Peygamberin (s.a.s.) Medine'ye hicretinden önce Nakîu'l-Hadamat'ta kılınan cuma namazında kırk kişi hazır bulunmuştu (İbn Mâce, İkâmetu's-Salât, 78). Ancak daha az kişi ile cuma namazı kılındığı da bilinmektedir. Nitekim Hz. Peygamberin (s.a.s.) emri ile Mus'ab b. Umeyr Medine'de 12 kişiye cuma namazını kıldırmıştır (Beyhakî, es-Sünenü'l-kübrâ, III, 255).

Resûlullah (s.a.s.), cuma namazını kıldırırken, ticaret kervanının geldiğini haber alan cemaatten on iki kişi dışında hepsinin dışarı çıktığı rivayeti de sahih hadis kaynaklarında yer almaktadır (Buhârî, Cumua, 38). Öte yandan Hz. Peygamber (s.a.s.), bir yerleşim biriminde sadece dört kişi bulunsa bile, cuma namazının farz olduğunu bildirmiştir (Beyhakî, es-Sünenü'l-kübrâ, III, 255).

Görüldüğü üzere Hz. Peygamberden (s.a.s.) gelen rivayetler, biri imam olmak üzere en az dört kişinin bulunduğu yerde cuma namazının kılınabileceğini göstermektedir. Bu da cuma namazının kılınabilmesi için gerekli kişi sayısının alt sınırını belirler.

CUMA NAMAZI'NIN ŞARTLARI NELERDİR? CUMA NAMAZI KİMLERE FARZDIR?

Şu şartları taşıyan kişiye Cuma namazı kılmak farz olur:

- Müslüman olmak,

- Akıllı olmalı,

- Ergenlik çağına gelmiş olmak,

- Erkek olmak,

- Hür ve serbest olmak,

- Mukim olmak (misafir olmamak),

- Sağlıklı olmak,

- Kör olmamak,

- Ayakları sağlam olmak.

CUMA NAMAZININ ÖNEMİ NEDİR?

Cuma, Müslümanların bayram günüdür. Cuma, Müslümanlarca önemli bir toplanma günü olarak kabul edilir. Bu günde Müslümanlar camilerde toplanırlar, okunan hutbeleri dinlerler ve birlikte cuma namazını kılarlar. Sonra da birbirlerini görürler veya günlük işlerine yönelirler.

Bir hadisi şerifte: "Üzerine güneşin doğduğu en hayırlı gün, cuma günüdür. Âdem o gün Cennet'e konulmuş, o gün Cennetten çıkarılmıştır. Kıyamet de o gün kopacaktır." denmiştir.

Cuma şartlarını kendilerinde toplayan toplumlar için namaz mükellefiyeti olan erkeklere cuma namazı "Farz-ı ayn"dır.