Çiçek aşısı Maymun Çiçeği virüsüne karşı korur mu? Çiçek aşısı nedir?

Çiçek hastalığı, yüzyıllardan beri bilinen, oldukça bulaşıcı, öldürücü, spesifik döküntü ve toksemi ile seyreden bir virüs hastalığıdır. İlk kez 10. yüzyılda Razi tarafından tanımlanan bu hastalığın belli döküntülerinin çiçek gibi olmasından dolayı bu adın verildiği bilinmektedir. Çiçek aşısı Maymun Çiçeği virüsüne karşı korur mu? Çiçek aşısı nedir?

ÇİÇEK AŞISI MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜNE KARŞI KORUR MU?

Bilim insanları, maymun çiçeği hastalığının Covid-19 gibi bir salgına dönüşmesini beklemezken, çiçek hastalığını yok etmek için kullanılan aşıların maymun çiçeği virüsüne karşı da yüzde 85'e kadar etkili olduğu bildirildi.

Maymun çiçeği salgını konusunda araştırmalarda bulunan ABD'deki Jackson Laboratuvarı Enstitüsü'nde baş araştırmacı olarak çalışan Prof. Dr. Derya Unutmaz, sosyal medya hesabından şu paylaşımları yaptı: "ABD ilaç kurumu FDA, çiçek hastalığı için geliştirilmiş bir ilacı maymun çiçeği virüsü için onayladı. Eski çiçek aşıları da çok etkili. Vakaların bulaşması oldukça garip olmakla birlikte, korkulacak, endişe edecek bir durum yoktur. Bizim de bir miktar temin etmemiz, her ihtimale karşı faydalı olur."

Öte yandan Türkiye'de henüz maymun çiçeği virüsü tespit edilmedi.

ÇİÇEK AŞISI NEDİR?

ÇİÇEK hastalığı Çiçek hastalığı "Variola virüsü" tarafından meydana getirilen insandan insana solunum yolu ile bulaşan ve bazen öldürücü olan bir hastalıktır. Ateş, tipik ve ilerleyici tarzda cilt döküntüleri ile karakterizedir. 1960'lı yıllardaki yoğun aşılama kampanyaları ve karantina uygulamaları sonucunda 1980 yılında çiçek hastalığının Dünya'dan eradike edildiği yani kökünün kazındığı Dünya Sağlık Örgütü tarafından açıklanmıştır. Dünyadaki son vaka 1977 yılında Somali'de görülmüş ve o tarihten beri dünyanın hiçbir yerinde çiçek vakası tesbit edilmemiştir. Hastalığın eradikasyonundan sonra hastalığa neden olan virus Dünya Sağlık Örgütü'nün kontrolünde bir kaç laboratuvarda saklanmaktadır.

Çiçek aşısı 1980 yılına kadar hemen hemen tüm dünyada rutin olarak uygulanırken, eradikasyonun açıklanmasından sonra rutin aşılama durdurulmuş ve bundan sonra 1983 yılına kadar başta ABD olmak üzere bazı ülkelerde sağlık personeline uygulanmış ve bu tarihten sonra sivil kişilere uygulama tamamen durdurulmuştur. Bu tarihten sonra aşılama rutin olarak sadece Amerikan ordusunda devam etmiş ve 1990 yılı sonuna kadar devam ederek Körfez Savaşına katılan askerler de aşılanmışlardır. Ancak dünyada hiç görülmeyen bir hastalığa karşı yapılan aşılamanın neden olduğu yan etkiler, askerler arasında huzursuzluk yaratmış ve çiçek aşılaması Körfez savaşından sonra durdurulmuştur. Ancak gündemdeki Irak savaşı nedeniyle ABD ordusunda aşılama tekrar başlamıştır.

Bugünlerde çıkan Çiçek Hastalığı korkusu, yeryüzünden silindiği açıklanan virusun. saklandığı laboratuvarlardan kaçırılarak bioterörizm amacıyla kullanılabileceği varsayımından yola çıkarak geliştirilen senaryolar sonucudur ve bu senaryoların gerçekleşme olasılığı son derece düşüktür. ABD'nin uğradığı terörist saldırılar,"şarbon"un bioterörizm amacıyla kullanılması bu konudaki paranoyaları güçlendirmiştir. Dünyadan yok edilen Çiçek hastalığına neden olan virusun bioterörizm amacıyla kullanılması, halen dünyanın her tarafında görülmekte olan şarbon ile karşılaştırılmamalıdır. Zira bu amaçla şarbonun kullanılması Çiçek virusuna göre son derece kolaydır.

Bugün çiçek aşısı sivil kullanım için sadece ABD'de Dryvax adıyla lisanslıdır. Dryvax, direkt olarak çiçek hastalığı etkeni olan "variola" virusunu içermemektedir. Aşı, bu virusun üyesi olduğu Orthopoxvirus türünün bir prototipi olan "vaccinia virus"ünü içermektedir ve inek lenf sıvısında bulunan virusun yine inek deri kültürlerinde üretilmesi ile elde edilmektedir. Çiçek aşısı canlı bir aşıdır. Aşı iki uçlu bir iğne vasıtasıyla derinin çizilmesi yoluyla yapılmaktadır. Aşının uygulandığı yerde 2-5 gün içerisinde bir papul (deriden kabarık şişlik) meydana gelir ve bu papül daha sonra içisıvı dolu vesikül (kesecik) halini alır. Bu vesikül patlayarak (püstül) lezyon 8-10 gün içinde maximum boyutunu alır. Püstül kuruyarak kabuk haline gelir ve 14-21 gün içinde skar oluşturur. Aşılamadan sonra bölgesel lenf nodlarında 3-10 gün içerisinde, 2 ila 4 hafta süren şişlik ve hassasiyet oluşur. Bütün bu belirtiler günümüz aşılarında alıştığımız belirtilerden oldukça farklıdır. Vaccinia virus aşılarının rekombinant teknoloji ile üretilen formları üzerinde klinik araştırmalar devam etmektedir.

Çiçek aşısı şu an zannedildiği gibi ABD'de herkese uygulanmamaktadır. ABD'de olası bir bioteröristik saldırı sonucu oluşabilecek salgınları kontrol altına almak için, çiçek hastalığı şüphesi olan kişileri inceleyecek, hastalığa yakalananları tedavi edecek ekipler kurulmuştur. Bugün ABD'de Çiçek Aşısı sadece bu ekiplerde görevli kişilere ve özellikle hayvan bakımı endüstrisi ile ilgili laboratuvarlarda çalışan kişilere yapılmaktadır. Ayrıca hastalığa yakalanan olursa çevresindeki temaslıların aşılıyabilmek için bir miktar stok yapılmıştır. Yani herhangi bir saldırının olmadığı bu dönemde henüz rutin bir aşılama uygulaması bulunmamaktadır. Eğer bir saldırı olursa ve hastalığa yakalanan olursa, hastalar ile temas edilenlere aşı yapılacaktır. Hasta ile temas eden kişiye 3 gün içinde aşı yapılırsa koruyucu olmaktadır. ABD'nin elinde bulunan aşı stoğu miktarı 2,7 milyon dozdur. ABD nüfusunun 300 milyondan fazla olduğu düşünülürse rutin aşılamanın olmadığı zaten ortaya çıkmaktadır. Saldırının olmadığı bu dönemde 18 yaş altındaki çocuk ve adölesanlara aşı önerilmemektedir.

Çiçek aşısı şu an ABD'de dahil olmak üzere hiç bir ülkede satılmamaktadır. ABD'de yapılan bütün sivil aşılamalar CDC eliyle yapılmakta ve aşı sadece CDC'den temin edilebilmektedir. Bir başka deyişle şu an dünya piyasasında bu aşıyı hiç kimsenin istediği anda satın alma şansı yoktur. Bugünlerde internette gezen bazı yazılar nedeniyle herkes panik içerisinde çiçek aşısı sormaya başlamıştır. Bu yazılarda ABD'nin virusu ileride lazım olur düşüncesiyle sakladığı ve şimdi üretmeye başladığı, bazı kişilerin yurt dışından bu aşıyı getirtebileceği gibi şeylerden bahsedilmektedir. Bu tür ifadeler doğru değildir. Yukarıda da belirtildiği gibi, aşı zaten çiçek virusunu içermemekte onun üyesi olduğu Orthopoxvirus grubunun prototipi olan vaccinia virus içermektedir ve aşı zaten hiçbir zaman ortadan kalkmamış çok yakın zamana kadar ABD ordusunda ve laboratuvar çalışanlarında aşılanmaya devam edilmiştir. Ayrıca her isteyen istediği zaman yurtdışından aşıyı satın alma şansına sahip değildir. Aşının oluşturabileceği yan etkiler nedeniyle hastalığın olmadığı bir ortamda korunma için rutin aşılama yapmak, hele hele çocuklarda aşının yan etkilerinin daha yüksek olduğu düşünülürse şu an aşısız grup olan çocuklara rutin aşılama yapmak çok mantıklı değildir. Bu konuda toplumsal bir panik yaşamaya ve yaşatmaya gerek yoktur. Ancak olasılık çok çok düşük olmakla birlikte herhangi bir bioteröristik saldırı için hazırlıklı olmak yararlı olabilir.

Osman Demir

Haberler.com - Gündem