Cerrahilik tarikatı: Cerrahilik nedir, nasıl ortaya çıkmıştır?

Dün sosyal medya, İlber Ortaylı'nın Ömer Tuğrul İnançer'in elini öptüğü video ile çalkalandı. İnançer ile İlber Ortaylı arasında geçen bu karşılaşma olayı sonrasında Cerrahi tarikatına yönelik araştırmalar başladı. Cem Yılmaz, Mazhar Alanson ve Gökhan Özoğuz gibi ünlülerin isimlerinin anıldığı Cerrahi Tarikatına dair merak edilenler haberimizde.

CERRAHİLİK NEDİR, NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Halvetîyye'nin kolu olan Ramazânîyye'nin alt şubesi olan Cerrahîlik, adını kurucusu olan Nureddîn Muhammed ibn-i Abdullah er-Rûmî el-İstanbulî el-Cerrahî'den alır. 17. yüzyılın sonlarında kurulmuş olan Cerrâhî tarikatı, eski İstanbul'un en yaygın tarikatlarından biriydi. Tarikata katılan padişahlar arasında yer alan III.Ahmet ise ilk tekkeyi yaptırarak, tarikata bağlılığını göstermiştir. Tarikata mensup olan diğer padişahlar ise; II.Mahmut, Abdulmecit ve III.Mustafa'dır.

Cerrahiye, Halvetiye Tarikatı'nın günümüze ulaşan kollarından biri. İnziva-yalnızlık manalarına gelen Halvet'in tasavvuf anlamı; ne bir meleğin ne de herhangi bir kimsenin bulunmadığı bir halde ve yerde, Allah ile manen konuşmak, ruhen sohbet etmek anlamındadır. Halveti çok seven ve bir çınar ağacının kovuğunda defalarca halvet çıkardığı için "Halveti" lakabı alan İranlı Siraceddin Ömer Efendi, tarikatı kurdu. Üst üste kırk kez erbain çıkararak "sır"ra vakıf olmuştu. Birçok tarikat gibi doğumu; Haçlı seferleri ve Moğol istilalarıyla büyük karışıklıklar yaşanılan Ortadoğu'da 14. yüzyılda oldu. Anadolu'ya Halvetilik, Amasyalı Pir İlyas Sücaüddin-i Halveti ve İstanbul'a Mehmet Cemaleddi-i Halveti tarafından getirildi. Zamanla kolları oldu; Ruşeniye, Cemaliye, Şemsiye, Ahmediye ve Ramazaniye. Cerrahiye, Ramazaniye'nin şubesiydi. Kurucusu; Muhammet Nurettin Cerrahi; 4 Mayıs 1678'te İstanbul Cerrahpaşa'da doğdu. İddiaya göre babası Seyyid Abdullah Hüsamettin'in soyu, Hz. Muhammed tarafından cennetle müjdelenen on sahabeden biri olan, Ubeyde b. Cerrah'a dayanıyordu. Yine iddiaya göre, annesi Emine Teslimiye tarafından Hz. Hüseyin'e ulaşıyordu. Tarikata adına veren Nurettin Cerrahi, sıbyan mektebinde okudu. Öğrenimi boyunca büyük Osmanlı şairi Nabi'den edebiyat dersleri aldı ve şiir yazdı. Dayısı Hüseyin Efendi vasıtasıyla Üsküdar'daki Selamiye Dergahı'na gitti. Burada, Şeyh Ali Alaattin-i Köstendili Efendi'ye bağlandı. 7 yıl dergahta kaldı. Şeyh Köstendili'nin sarayla ilişkisi çok iyiydi; "fahri danışmanlık" yapıyordu.

Eski Cerrahî tekkeleri

30 Kasım 1925 tarihli Tekke ve Zaviyelerin Kapatılmasına Dair Kanun yürürlüğe girdiğinde, İstanbul'da bulunan Cerrahî tekkeleri şunlardı:

Arif Dede Tekkesi, Üsküdar, Mehmed Ağa Camii

Çaylakzâde Tekkesi, Nuruosmaniye

Halil Nizameddîn Tekkesi, Edirnekapı, Acıçeşme

İplikçi Tekkesi, Otlukçu Yokuşu

Karabaş Tekkesi, Rumelihisarı

Karagöz Tekkesi, Silivrikapı

Nureddîn Cerrâhî? Tekkesi, Karagümrük (Asitane)

Sertarikzâde Tekkesi, Eyüpsultan Nişancası

Sertarikzade Tekkesi, Fatih, Kumrulu Mescit yanı

Şeyh Ali Tekkesi, Otlakçılar