Barbaros Hayrettin Paşa kimdir? Kaptan-ı Derya'nın ölümünün 473. yıldönümü

Tarihimizin en önemli isimlerinden biri olan Barbaros Hayreddin Paşa, Osmanlı Devleti''nin en büyük donanma komutanı ve kaptanıdır. Akdeniz''de Osmanlı egemenliğini pekiştirdi, öyle ki "Türk Gölü" olarak anılmasını sağladı. Osmanlı''nın deniz politikasına ve Tersane-i Amire''ye (İstanbul Haliç''te esaslı bir teşkilata kavuşan Osmanlı denizcilik faaliyetinin merkez üssü) büyük yenilikler getirdi ve yön verdi. Dinin hayırlısı anlamına gelen Hayreddin adı ise Kanuni Sultan Süleyman tarafından verilmiştir. Barbaros isminin de farklı hikayeleri vardır. Avrupalılarca sakalının (Barbo) kırmızı ( Rosso ) olmasından yakıştırıldığı söylenmektedir. Bir diğer hikayeye göre ise ağabeyi Baba Oruç''un adının Avrupalılarca söylenişinden ona miras kaldığı sanılmaktadır.

BARBAROS KARDEŞLER DÖNEMİ

Asıl adı Hızır Reis olan Barbaros Hayreddin Paşa, Selanik Vardar Ağalarından ve Midilli fatihlerinden Arnavut veya Türk bir sipahi olan babası Vardari Yakup Ağa ile ada halkından Rum Katerina''nın dört oğlundan biri olarak Midilli adasında 1978 yılında doğdu. Barbaros Hayreddin Paşa''nın İshak, Oruç ve İlyas adında üç kardeşi vardı. Bunlar denizciliği meslek olarak seçmişler ve çevrelerinde Barbaros Kardeşler olarak tanınmışlardı.

Oruç Reis, genç yaşta kardeşi İlyas ile birlikte deniz ticareti yaparken, Ege Denizi''nde Rodos Şövalyelerine tutsak düştü. Serbest kaldıktan sonra, yaşadığı olayın etkisiyle tüccar yerine korsan olmaya karar verdi. Bir süre sonra kardeşi Hızır Reis de ticareti bırakıp ona katıldı. Akdeniz kıyılarına akınlar düzenleyip, ganimetler elde ettiler. Cerbe adasını üs olarak kullanan Hızır Reis ve ağabeyi Oruç Reis''in ünü bütün Akdeniz''e yayıldı. İki kardeş Tunus Sultanı Muhammed ile anlaşarak Tunus''taki Halkü''l-Vaâd (La Gaulette) liman kalesini kullanmaya başladı. Hızır ve Oruç, ele geçirdiği ganimetin beşte birini Tunus sultanına veriyor, kalan malları Tunus pazarında satıyorlardı.

KAPTAN-I DERYA ÜNVANI VERİLMESİ

Hızır ve Oruç 1516''da ele geçirdikleri yüklü bir gemiyi armağan olarak Piri Reis himayesinde Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim''e gönderdiler. Bunun üzerine Yavuz Sultan Selim de onlara verdiği desteğin bir ifadesi olarak armağanlar yolladı. Oruç Reis ve Hızır Reisi''in, ağabeyleri İshak''ın da kendilerine katılmasından sonra korsanlıkla yetinmeyip Kuzey Afrika''da toprak edinmeye başladılar. 1516-1517''de İspanyollara karşı savaştılar ve Tenes, Tlemsen ve Oran kentlerini ele geçirerek Cezayir''i denetimlerine aldılar.

Hızır Reis 1520-1525 arasında Avrupa''nın Akdeniz kıyılarını vurarak büyük ganimetler elde etti. 1525''te Cezayir''i yeniden ele geçirdi. Ertesi yıl Jijel''e baskın düzenleyen Cenevizli Amiral Andrea Doria''yı yenilgiye uğrattı. Kanuni Sultan Süleyman''ın Alman seferi sırasında Andrea Doria''nın Mora kıyılarına saldırması Osmanlıları güç duruma düşürdü. Bunun üzerine Kanuni, Hızır Reis''i İstanbul''a çağırdı ve 1533''te "Hayreddin" adını verdiği Hızır Reis''i Osmanlı donanmasının başına (kaptan-ı derya) atadı.

Hayreddin Paşa 1534''te Akdeniz''e açıldı ve İtalya kıyılarına seferler düzenleyip Tunus''u ele geçirdi. Ancak Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanması karşısında ertesi yıl Tunus''u bırakmak zorunda kaldı ve İstanbul''a döndü. 1536''da daha güçlü bir donanmayla yeniden Akdeniz''e açılan Barbaros, İtalya kıyılarını vurdu ve Ege Denizi''ndeki Venedik adalarını Osmanlı topraklarına kattı.

PREVEZE DENİZ SAVAŞI

Osmanlıların Akdeniz''deki denetiminin artması üzerine, Papalık, Venedik, Ceneviz, Malta, İspanya ve Portekiz gemilerinden oluşan bir "Haçlı donanması" kuruldu ve başına Andrea Doria getirildi. Osmanlı donanması ile Haçlı donanması 1538''de Arta Körfezi önlerinde karşılaştı. Haçlıların 600''den fazla gemisi vardı. Bunun 308''i harp teknesi olup, 120''si en büyük oturak gemileriydi. Haçlılar donanmaya on binlerce forsadan başka 60 bin asker bindirmişlerdi. Hayrettin Paşa komutasında ise 122 kadırga ve forsalar dışında 20 bin askeri vardı. Toplamı 80 bin kişiyi bulan bir deniz savaşı daha önce hiç görülmemişti. Savaş sonucunda haçlı donanması 128 gemisini kaybetmiş, 29''u da Osmanlı denizcileri tarafında ele geçirilmişti. Hayrettin Paşa hiçbir gemisini kaybetmezken 400 kadar leventi şehit olmuştu. Hayreddin Paşa, tarihe Preveze Deniz Savaşı olarak geçen savaşın mutlak galibiyetini Osmanlı devletine kazandıran Kaptanı Derya olarak adını tarihe yazdıracaktı. Bu zafer Osmanlı Devleti''nin Akdeniz''deki egemenliğini pekiştirdi.

Ünlü Türk denizcisi Barbaros Hayrettin Paşa çok sayıda denizci yetiştirmiş olup, bunların en ünlüleri Turgut Reis, Salih reis, Piri Reis, Murat Reis, Seydi Ali Reis ve Kılıç Ali Reistir.

XVI. yüzyılda Akdeniz''i Türk egemenliğine hediye eden Barbaros Hayrettin Paşa son seferi olan Nice seferinin ardından İstanbul''da Beşiktaş Sarayında 4 Temmuz 1546 tarihinde 73 yaşında hayata gözlerini kapadı. Barbaros Hayrettin Paşanın Türbesi İstanbul Beşiktaş''tadır. Bu türbenin bulunduğu meydana Barbaros Hayrettin Paşanın bir heykeli dikilmiştir.

BEŞİKTAŞ''TAKİ TÜRBE VE YILLARDIR DEVAM EDEN SELAM ATIŞI

Osmanlı Devleti''nin kaptan paşaları, hil''atlerini Barbaros''un Beşiktaş''taki türbesinde giyerlerdi, bu törende dua edilir ve fakir fukaraya yemek verilirdi. Sefere çıkan veya tatbikata giden Türk savaş gemileri -günümüzde dahi- bu türbenin önünden geçerken Barbaros''u top atışıyla selamlarlar. Barbaros Hayreddin Paşa''nın anısına 1941-1943''te İstanbul''un Beşiktaş semtinde dikilen Barbaros Anıtı, ünlü heykelciler Ali Hadi Bara ile Zühtü Müridoğlu tarafından yapılmıştır. Heykelin arkasında Yahya Kemal Beyatlı''nın şu dizeleri yazılıdır:

Deniz ufkunda bu top sesleri nerden geliyor?

Barbaros, belki, donanmayla seferden geliyor!

Adalar`dan mı? Tunus`dan mı, Cezayir`den mı?

Hür ufuklarda donanmış iki yüz pare gemi

Yeni doğmuş aya baktıkları yerden geliyor;

O mübarek gemiler hangi seherden geliyor?

KRONOLOJİK OLARAK BARBAROS HAYREDDİN PAŞA''NIN HAYATI

• Oruç Reis''in Ege Denizi''nde Rodos Şövalyelerine tutsak düşmesi, kardeşi İlyas Reis''in ölmesi.
• 1510 Oruç Reis serbest kaldıktan sonra, yaşadığı olayın etkisiyle tüccar yerine korsan olmaya karar verdi.
• Oruç Reis, Akdeniz kıyılarına akınlar düzenledi ve ganimetler elde etti.
• Hızır Reis ticareti bırakarak Cerbe Adası''na gelip ağası (ağabeyi) Oruç Reis ile beraber korsanlığa başladı.
• 1512 İki kardeş Tunus Sultanı Muhammed ile anlaşarak Tunus''taki Halkü''l-Vaâd (La Gaulette) limanını kullanmaya başladı.
• 1516-1517''de İspanyollara karşı savaştı ve Tenes, Tlemsen ve Oran kentlerini ele geçirerek Cezayir''i denetimlerine aldılar.
• 1517 Oruç Reis Cezayir hükümdarı ilan edildi.
• 1518 İspanyollar Cezayir''i geri almak için Araplarla birleşerek saldırıya geçtiler. Bu savaşta kardeşleri İshak Reis ve Oruç Reis şehit oldular.
• 1518 Yavuz Sultan Selim, Hızır Reis''i Cezayir Beylerbeyliği''ne atayarak koruması altına aldı.
• 1519 Hızır Reis, İspanya donanmasını yenilgiye uğrattı.
• Cezayir''i bırakarak Şerşel Adaları''na çekildi
• 1520-1525 arasında Avrupa''nın Akdeniz kıyılarını vurarak büyük ganimetler elde etti.
• 1530''da Cezayir''i yeniden ele geçirdi.
• 1531 Jijel''e baskın düzenleyen Cenevizli Amiral Andrea Doria''yı yenilgiye uğrattı.
• 1534''te Akdeniz''e açıldı ve İtalya kıyılarına seferler düzenledi.
• 1534''te Tunus''u ele geçirdi. Ancak Haçlı donanması karşısında Tunus''u bırakmak zorunda kaldı.
• 1536''da daha güçlü bir donanmayla İtalya kıyılarını vurdu.
• 1536 Ege Denizi''ndeki Venedik adalarını Osmanlı topraklarına kattı.
• 1538''de Preveze Deniz Savaşı''nda Haçlı Donanmasını yendi.
• Toulon''da Fransız donanmasıyla birleşerek 1543''te Kutsal Roma Germen İttifakını yenerek Nice''i aldı.