Azerbaycan ile Ermenistan arasında savaş mı var? Karabağ'da askeri operasyon neden başlatıldı?

Azerbaycan lideri Aliyev, Karabağ'da başlatılan antiterör operasyonuna ilişkin açıklama yaptı. Aliyev, "Ermeni güçlerin silah bırakması halinde terörle mücadele tedbirleri durdurulacak." ifadelerini kullandı. Peki, Azerbaycan ile Ermenistan arasında savaş mı var? Karabağ'da askeri operasyon neden başlatıldı?

AZERBAYCAN İLE ERMENİSTAN ARASINDA SAVAŞ MI VAR?

Azerbaycan, Karabağ'da Ermeni güçlerin saldırıların ardından dün antiterör operasyonu başlattı. Azerbaycan ordusu tek tek Ermeni mevzilerini vururken, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev operasyonun bitmesi için tek şartını açıkladı. Aliyev "Karabağ'daki Ermeni silahlı güçlerin silah bırakması ve silahsızlandırılması halinde terörle mücadele tedbirleri durdurulacak." dedi. Azerbaycan dün sabah Dağlık Karabağ bölgesinde askeri operasyona başladığını açıkladı. Bakü yönetimi, operasyonun ayrılıkçı Ermeniler teslim olana dek süreceğini duyurdu. Dağlık Karabağ yetkilileri, çatışmalarda 25 kişinin öldüğünü, 80'den fazla kişinin yaralandığını açıkladı.

Dağlık Karabağ, uluslararası toplum tarafından Azerbaycan toprağı olarak görülüyor. Ermenistan, 1992'de Dağlık Karabağ ile birlikte Azerbaycan topraklarının yüzde 20'sini oluşturan yedi bölgeyi (rayon) işgal etmişti. Azerbaycan ordusu son askeri operasyonu kapsamında hem top ateşi hem de füze ve İHA saldırıları düzenledi. Ordudan yapılan açıklamada, 6 Azerbaycan vatandaşının mayın patlaması sonucu hayatlarını kaybetmesinin, operasyonu zorunlu kıldığı belirtildi. Dağlık Karabağ yönetimi ise Azerbaycan'ın bölgedeki Ermenilere karşlı etnik temizlik yapmak istediğini iddia ediyor.

Ermenistan'ın başkenti Erivan'da düzenlenen gösterilerde ise hükümet protesto edildi. Göstericiler, Ermenistan hükümetini Dağlık Karabağ'da krizi iyi yönetemediğini vurguladı. Başbakanlık önünde toplanan yüzlerce kişi Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın istifasını istedi. Göstericiler, Paşinyan'ı, Azerbaycan'ın saldırılarına güçlü şekilde yanıt vermemekle suçluyor. Her ne kadar uluslararası toplum da Azerbaycan'ın parçası olduğunu kabul etse de, Güney Kafkasya bölgesindeki Dağlık Karabağ'ın büyük bölüm 31 yıldır Ermenilerin kontrolünde. Dağlık Karabağ aynı zamanda dünyanın halen çözüm bulunamamış en eski sorunlarından biri.

Bölge, 1980'lerin sonunda ve 1990'ların başında Azerbaycan ve Ermenistan arasında kanlı bir savaşa sahne oldu. İlerleyen yıllarda da bölgede şiddet eksik olmadı. Dağlık Karabağ'da en son 2020'de çıkan ve 6 hafta süren çatışmalarda ise binlerce kişinin öldüğü bildirilmişti.

1992-1994 yıllarındaki savaşta Ermenistan zafer kazanmış, 2020'deki savaş ise Azerbaycan'ın zaferi ile sonuçlanmıştı. 2020'deki savaş, ateşkes ve Dağlık Karabağ'da Rus barışgücü askerlerinin konuşlandırılmasıyla son buldu. Ancak Azerbaycan'ın son askeri operasyonu öncesi bölgede aylardır gerginlik artıyordu.

NE OLMUŞTU?

Dağlık Karabağ bölgesinde yaklaşık 120 bin Ermeni yaşıyor. Azerbaycan, Aralık 2022'de Ermenistan ile Dağlık Karabağ arasındaki tek karayolu bağlantısı olan Laçın Koridoru'nu abluka altına aldı. Bakü yönetiminin bu hamlesi, bölgede kaygı yarattı. En büyük endişe, Dağlık Karabağ'da şiddetin artmasıydı.

Laçın Koridoru kilit öneme sahip bir ikmal hattı. Dağlık Karabağ'da halk son aylarda temel gıda maddeleri ve ilaç sıkıntısı yaşandığını bildirmişti. Azerbaycan, Ermenistan'ı, Laçın Koridoru üzerinden askeri teçhizat nakletmekle suçladı. Ermenistan bunu yalanladı. Gözlemciler abluka sırasında Azerbaycan ordusunun bölgeye yığınak yaptığını bildirdi. Bakü yönetimi de bu haberleri yalanladı. Uluslararası Kızılhaç Komitesi'ne ait az sayıda yardım kamyonunun geçen hafta Laçın Koridoru ve Azerbaycan'daki Ağdam Yolu üzerinden Dağlık Karabağ'a girişine izin verilmesi, gerginliğin azalabileceği yolunda umutları artırdı.

Ancak bu ulaşım bağlantılarının, özellikle de Laçın Koridoru'nun açık tutulması, büyük ölçüde 2020'den bu yana bölgede görev yapan Rus barış güçlerinin varlığına bağlıydı. Rusya'nın dikkati ve askeri kaynakları, geçen yıl işgal ettiği Ukrayna'ya çevrildi. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan bir süre önce yaptığı açıklamada, " Rusya kendiliğinden bölgeyi terk ediyor" dedi.

2020 YILINDA KARABAĞ'DA NELER OLDU?

Dağlık Karabağ'da 1994'te ilan edilen ateşkesten bu yana istikrarsızlık sürüyor, sık sık çatışmalar çıkıyor. 1990'ların başından bu yana yaşanan en büyük çatışma ise 3 yıl önce çıktı ve 6 hafta sürdü. Savaş Kasım 2020'de buldu; Azerbaycan ve Ermenistan, Rusya'nın arabuluculuğunda yürütülen müzakerelerin ardından barış anlaşması imzaladı.

Anlaşmayla Azerbaycan, Dağlık Karabağ çevresinde 1994'ten bu yana Ermenistan'ın kontrolündeki tüm toprakları geri aldı (Azerbaycan ordusu 44 günde 5 şehir, 4 kasaba ve 286 köyü işgalden kurtardığını açıkladı, Ermenistan ordusu Kelbecer, Laçın ve Ağdam kentlerinden çekildi) Dağlık Karabağ'da ise durum değişmedi. Anlaşma, Ermeni güçlerinin Dağlık Karabağ çevresindeki bölgelerden çekilmelerini ve daha küçük bir alanda varlık göstermelerini öngörüyordu.