Aliya İzzetbegoviç'in 94. doğum günü! Aliya İzzetbegoviç kimdir?

İzzetbegoviç, 8 Ağustos 1925 tarihinde Bosna-Hersek'te doğdu. İslamcılıkla suçlanarak 5 yıl haspis cezası alan devlet adamı ilerleyen yıllarda İslam Manifestosu'nu yayımladı. Aliya İzzetbegoviç hayatı, sözleri, kitapları…

ALİYA İZZETBEGOVİÇ KİMDİR?

Ünlü devlet adamı, 8 Ağustos 1925'te Bosna-Hersek'in kuzeybatısındaki Bosanski Šamac kasabasında dünyaya geldi. Müslümanları, Avrupa'ya dışarıdan girmiş kimseler olarak gören bir çevrede yetişan İzzetbegoviç, Saraybosna'da bir Alman lisesinde eğitim gördü.

MÜSLÜMAN GENÇLER KULÜBÜNÜ KURDU

Bazı arkadaşlarıyla birlikte dinî konuları tartışmak amacıyla Mladi Muslimani (Müslüman Gençler Kulübü) adlı kulübü kurdu. Kulübü kurduğunda 16 yaşındaydı. Bu yüzden kurduğu kulüp bir düşünce kulübü olmaktan çıkarak aktivite kulübüne dönüştü. Dolayısıyla birtakım eğitim ve hayır faaliyetlerine öncülük etmeye başladı. Ayrıca genç kızlar için de ayrı bir birim oluşturdu. İkinci Dünya Savaşı esnasında da ihtiyaç sahiplerine yardım etti.

13 Ocak 1946'da Yugoslavya yeniden bağımsızlığına kavuştu. Komünist Parti yanlıları bağımsızlık sonrasında da ülkede yönetimi ele geçirdiler. Ülkenin resmî statüsünü de federal cumhuriyetler birliği olarak belirlediler. Buna göre Yugoslavya altı federal cumhuriyet ile iki özerk bölgeden oluşacak, cumhuriyetlerden biri de Bosna-Hersek Cumhuriyeti olacaktı.

POLİTİK İSLAM DÜŞÜNCESİ NEDENİYLE HAPİS CEZASI ALDI

Komünist rejiminle birlikte dinlerin toplumsal hayattaki varlığı azalmaya başladı. İzetbegovic, politik İslamı savunduğundan, ateizme karşı olduğundan komünist yöneticilerin en önemli hedeflerinden biriydi. Bu nedenle 1949'da İslamcılık suçlamasıyla 5 yıl hapis cezası aldı. İzetbegovic'in sıkıntıları 1953'te iktidara gelen Tito zamanında daha da arttı.Tito'nun 1974'te yeni bir anayasa hazırlamasından sonra yönetim din üzerindeki kontrolünü kısmen hafifleterek bazı geleneksel İslamî kurumların yeniden işlev kazanmasını sağladı.

İSLAMİ MANİFESTO KİTABI ÜLKEDE BÜYÜK YANKI UYANDIRDI

1980'de Tito öldüğünde, federasyon cumhurbaşkanlığı konusunda bir anlaşmazlık yaşandı. Bunun üzerine altı federal eyaletin her birinin cumhurbaşkanının sırayla bir yıl federasyon cumhurbaşkanlığı yapması üzere anlaşma sağlandı. Bu gelişmeyle birlikte ülkede kısmen bir demokratikleşme sürecine girildi. Buna bağlı olarak hürriyetlerde de bir genişleme oldu ve İzetbegovic'in oğlu bu ortamdan yararlanarak babasının makalelerini bir kitapta toparlayıp, 1983'te "İslamî Manifesto" adıyla yayınladı. İzetbegovic'in daha önce 1970'te de bu adla bir kitabı yayınlanmıştı. 1983'te söz konusu kitap yankı uyandırdı. Sistem, İzetbegovic'i Avrupa'nın ortasında radikal İslamî bir cumhuriyet kurmak için çalışmakla suçladı ve tutuklattı. Mahkeme önüne çıkarılıp "hakim sistemi değiştirmek ve Bosna-Hersek'i İslamî devlete dönüştürmek için çalışmakla suçlandı ve yargılamadan sonra 14 yıl hapis cezasına mahkûm edildi.

Yargıtay kararıyla daha sonra mahkûmiyet süresi 11 yıla indirilen Alija,1988'de çıkarılan bir afla serbest bırakıldı. 83-88 yılları arasında yaşadığı hapis süresi boyunca İzetbegovic'in "Doğu ve Batı Arasında İslam" adlı meşhur kitabı yayımlandı.

DEMOKRATİK EYLEM PARTİSİ'Nİ KURDU

İzetbegovic, hapisten çıktığında Dünya'da komünist rejimler çöküş dönemine girmişti. Bunun yerine bağımsızlık yanlısı fikirler etkisini göstermeye başlamıştı. Aliya İzzetbegoviç de Bosna-Hersek Özerk Cumhuriyeti'nde Demokratik Eylem Partisi (SDA) adı verilen bir siyasi parti kurdu. Bu parti Bosna-Hersek'te 5 Aralık 1990'da gerçekleştirilen genel seçimleri kazanarak lideri Aliya İzzetbegoviç cumhurbaşkanı olmaya hak kazandı. Hastalık nedeniyle 14 Mart 1996 yılında başkanlık görevini bırakmak zorunda kaldı.

1990'lı yıllara girildiğinde Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti içinde bir bağımsızlık hareketi başladı. Bosna-Hersek de 1 Mart 1992'de gerçekleştirdiği referandum sonrasında bağımsızlığını ilan etti. Ancak Sırplar hemen arkasından Bosna-Hersek yönetiminde söz sahibi olan Müslümanlara karşı savaş açarak yeni bir katliam hareketine giriştiler. Hırvatistan ve Slovenya'nın bağımsızlık mücadelesine destek olan Avrupa ülkeleri ve ABD ise Bosna-Hersek'i Sırp saldırıları karşısında yalnız bıraktı. Sonuçta Sırplar Bosna-Hersek'in başlıca şehirlerini işgal ettiler. Bu işgal hareketi bir milyona yakın Müslüman'ı göçe zorladı. Sırplar işgal ettikleri yerlerde hem katliam hem de yıkım gerçekleştiriyorlardı. 1994'ün sonuna gelindiğinde Bosna-Hersek'teki iç savaşın aldığı can sayısı 250.000'i, göçe zorladığı insan sayısı ise 1 milyonu aşmıştı.

BOSNA-HERSEK KATLİMI VE ALİYA İZZETBEGOVİÇ

Aliya İzzetbegoviç, çok büyük askerî güce ve imkana sahip olan Sırplarla, Bosna-Hersek halkını karşı karşıya getirmemek için önce temkinli bir politika izledi. Eşit olmayan savaş şartları karşısında İzetbegovic, önüne konulan anlaşmayı kabul etti. Sonuç olarak 1995'te ABD tarafından dayatılan Dayton Anlaşması'nın imzalanmasıyla savaş sona erdi. Anlaşma Bosna-Hersek topraklarının % 51'ini Müslümanlara ve Hristiyan Hırvatlara, % 49'unu da Bosna-Hersek Sırplarına veriyordu. Yönetimin de bu üç halk arasında paylaşılmasını şart koşuyordu. Anlaşmayla Amerika Birleşik Devletleri, aynı zamanda Müslümanlara ellerindeki silahları imha etmelerini ve ABD patentli silahları, yedek parçasız bir şekilde satın almalarını şart koştu.