ABD enflasyonu kaç oldu?

ABD'de enflasyonun yüzde 2'lik resmi hedefin çok üzerine çıkması ve uzun süre yüksek seviyelerde kalması, ABD Merkez Bankası'nın (Fed) parasal sıkılaşma takvimini öne çekmesine neden olabilir. Yakından takip edilen ABD enflasyonu hakkında ABD enflasyonu kaç oldu, sorusunun yanıtı araştırılıyor. Peki, ABD enflasyonu kaç oldu?

ABD ENFLASYONU KAÇ OLDU?

ABD'de enflasyon artışı devam ediyor. Eylülde yüzde 5,4 olan yıllık tüketici enflasyonu, ekimde yüzde 6,2 ile 1990 sonrasındaki dönemin zirvesine yükseldi.

ENFLASYON NEDİR?

Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve hissedilir artışa enflasyon denir. Enflasyon sadece belli bir malın veya hizmetin fiyatının tek başına artması değil, fiyatların genel düzeyinin sürekli bir artış göstermesidir.

ENFLASYON ARTMASI NE ANLAMA GELİYOR?

Enflasyonun düşmesi; fiyatların düşmesi, insanların alım gücünün artması, gelirlerinin yükselmesi demek değildir. Enflasyonun düşmesi, fiyatların daha az artması, insanların alım güçlerinin daha az azalması ve neticesinde istikrar ve refah demektir.

ENFLASYON ORANLARI NELERİ ETKİLER?

Enflasyon oranları, merkez bankalarının para politikalarında atacağı adımları doğrudan etkileyebileceğinden, kurlar üzerinde de oldukça etkilidir. Çünkü enflasyon oranı, merkez bankalarının faiz oranları üzerinde yapacağı değişiklikler için öncü göstergelerdir. Örneğin, enflasyon oranlarının, merkez bankalarının hedeflerinden yukarı yönde sapması durumunda faizlerde artış beklentisi ön plana çıkarken, enflasyon oranının merkez bankalarının hedeflerinin altında kalması durumunda ise faizlerde düşüş beklentisi ön plana çıkmaktadır.

ENFLASYON NASIL HESAPLANIR?

Enflasyon hesaplamaları için resmi istatistik kurumları tarafından belirlenen ve temsili bazı malları içeren bir sepet oluşturulur. Türkiye'de TÜİK tarafından belirlenen sepet değerinin zaman içerisindeki değişimleri gözlenir. Resmi istatistik kurumları, fiyat değişimi saptamaları için her ay, muayenehaneler, benzin istasyonları, hizmet sağlayıcılar gibi birçok yeri inceler. Oluşturulan bu endeks kullanılarak "Enflasyon nasıl hesaplanır?" sorusunun birden fazla cevabı olmasına rağmen, genel olarak iki farklı şekilde hesaplanır.

Enflasyon hesaplama

* Bir önceki yılın aynı ayına göre;

[(Xt/Xt-12) X 100] -100

* Bir önceki aya göre;

[(Xt/Xt-1) X 100] -100

X= Endeks Değeri

t = Cari Ay

t-12 = Bir önceki yılın aynı ayı

t-1 = Bir önceki ay

TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ (TÜFE-CPI): Tüketim malları veya hizmetlerinin (yakıt, gıda, giyim, binek araç gibi) hesaplamasında kullanılır. Tüketici bakış açısından değişimi gösteren bir endekstir.

ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE-PPI): Yurtiçinde üretilen mal ve hizmetlerden oluşturulan endekste zamanla gerçekleşen değişimleri gösterir. Bu endeks üretici bakış açısına göre yorumlanmaktadır.

Detaylandırılan her iki kategori için de, mevsimsel (geçici) etkilerin elendiği ve Çekirdek olarak adlandırılan hesaplama yöntemleri bulunmaktadır.

ENFLASYON NEDEN YÜKSELİR?

Enflasyon iki ana nedenden ötürü yükselebilir;

1. Talep Enflasyonu: Yüksek para arzı dolayısıyla tüketicilerin eline daha fazla para geçmesinden dolayı tüketimin artması ve buna paralel olarak da yükselen talep nedeniyle enflasyonun artması sonucu.

2. Maliyet Enflasyonu: Belirli nedenlerden dolayı (ücretlerdeki, hammadde fiyatlarındaki, vergi fiyatlarındaki artış) nedeniyle üretim maliyetlerinde meydana gelen yükselişin maliyetleri yükseltmesiyle beraber maliyet enflasyonu ortaya çıkar.

ENFLASYONUN TÜRLERİ

Ekonomistler ve akademisyenler tarafından evrensel olarak kabul edilen enflasyonun nedeni için tek bir teori yoktur, fakat yaygın olarak kullanılan birkaç hipotez vardır.

Para enflasyonu: Bir mal ve hizmet, talepten daha fazla arza sahipse o şeyin değeri düşer. Eğer para arzı piyasada talepten çok daha yüksekse, paranın değerini düşer. Sonuç olarak piyasadaki her şeyin fiyatı yükselir.

Maliyet enflasyonu: Üretilen mal ve hizmetlerin maliyetinin sürekli artmasıyla oluşur. Emek, sermaye ve doğal kaynaklardaki maliyet artışı, piyasaya sunulan ürünlerin fiyatlarına da artış olarak yansır.

Talep enflasyonu: En yaygın enflasyon türü olan talep enflasyonunda para bolluğundan dolayı daha fazla mal ve hizmet talep edilir ve bu da fiyatların artmasına yol açar. Harcamalar ve ihracat toplamının üretim ve ithalat tutarını aşması durumunda gerçekleşir.

ENFLASYONUN NEDENLERİ

Ekonomilerde enflasyon istenmeyen bir olgudur. Kaynakları kıt olan ve nüfusu fazla olan ülkelerde daha fazla görülmektedir. Çünkü kıt olan kaynakların daha fazla tüketiciye paylaştırılması önemli bir sorundur. Enflasyonla mücadelede başarı sağlayabilmek için, enflasyonun nedenlerini bilmek yerinde olacaktır. Enflasyonun nedenleri olarak;

• Ülkeye karşılıksız olarak dış piyasalardan giren para, altın, döviz miktarının artması,

• Üretim faktörlerinin fiyatlarındaki artışların fazla olması,

• Tedavüldeki para arzının artması,

• Teknolojik yenilikler, yapısal bozukluklar veya yetersizlikler

• Ülkedeki toplam harcamaların toplam gelirlerden daha fazla olması,

• Üretim miktarının çeşitli nedenlerle azalması sayılabilir.

ENFLASYON NEDEN YÜKSELİR?

Enflasyonun yükselmesinin en bilinen sebeplerinin başında arz- talep dengesinin bozulması gelmektedir. Piyasada üretilen mal ve hizmetler tüketim talebini karşılayamadığı zaman, mal veya hizmete talebin çokluğundan ötürü meydana gelen fiyat artışına talep enflasyonu adı verilmektedir.Hizmet ya da mal üretiminde kullanılan ürünlerinin ya da hammaddelerin fiyatının artması durumunda ortaya koyulan hizmet ya da malın toplam fiyatının artması durumunda, talepte bir azalma gözlemlenir, bu durumda talep azlığına bağlı olarak piyasada yaşanılan durgunluk maliyet enflasyonu şeklinde tanımlanmaktadır.Aynı zamanda ülkeye karşılığı olmayan döviz ve altın miktarının girişinin artması, para arzının artması, üretimin doğal kaynaklara ya da farklı bir nedene bağlı olarak azalması da enflasyon oranını etkileyen sebepler arasındadır.

YÜKSEK ENFLASYON NEDİR?

Yüksek enflasyon bireylerin yaşam standardını ve satın alma gücünü düşmesine neden olarak,gelir dağılımını ve makroekonomik dengeleri bozar. Aynı zamanda, borçlanma maliyetlerinin de yükselmesine neden olarak ekonomininbüyümesini engeller. Düşük ve kontrol edilen enflasyon; ekonomik büyümeyi destekler. Merkez bankaları ise para politikaları aracılığıyla enflasyonu kontrol etmeyi hedefler.

STAGFLASYON NEDİR?

Ekonomik durgunluk ve işsizlik sürecinde görülen yüksek enflasyona stagflasyon denir. Durgun anlamına gelen 'stagnant' ve enflasyon kelimelerinden türeyen stagflasyon, ekonomik büyümenin durgunlaştığı, üretimin azaldığı, işsizlik oranının ise yüksek seviyelere ulaştığı dönemlerde genel fiyat seviyelerinin artışından kaynaklanır.

DEZENFLASYON NEDİR?

Deflasyonla sıkça karıştırılan dezenflasyon, enflasyon oranındaki yükselişin azaldığı zamanlarda yaşanır. Enflasyonun %40'lardan %10'lara düştüğü dönemleri, dezenflasyon dönemi olarak kabul edebiliriz.

HİPERENFLASYON NEDİR?

Mal ve hizmet fiyatlarının yüksek oranda artışına hiperenflasyon denir. Fiyatlardaki yıllık artışın yüzde 1000'lere vardığı enflasyon türüdür. Tarihte, 1930 yıllarında Almanya'da, 1980'lerde ise Latin Amerika'da hiperenflasyon yaşanmıştır.

VARLIK ENFLASYONU NEDİR?

Varlık enflasyonu hisse senedi, altın ve konut tarzındaki varlık fiyatlarındaki artışa denir. Varlıkların enflasyon hesabına katılması her zaman tartışılmıştır. Gayrimenkul, sermaye malları enflasyon hesaplamalarına dâhil edilmemektedir. Global enflasyon büyük oranda varlık enflasyonundan kaynaklanır ve bu durum varlık fiyatları arttığında insanların zengin olmasına benzetilebilir.

İTHAL ENFLASYON NEDİR?

İthale edilmiş enflasyon, ithal mallardan kaynaklanan fiyat artışının fiyatlara yansıması sonucu gerçekleşen enflasyon türüdür.

ENFLASYON VE FAİZ ORANI İLİŞKİSİ NEDİR?

Enflasyon oranları açıklanırken, muhakkak merkez bankalarının mevcut rakamla ilgili izlenimleri de yakından takip edilir. Birçok ekonomide faiz oranlarını merkez bankaları belirlerken, bu bankaların da en dikkat ettiği göstergeler arasında TÜFE ve ÜFE bulunmaktadır.

Faiz oranları kredi piyasasını direkt olarak etkiler çünkü yüksek faiz oranı borçlanma maliyetini artırır. Faiz oranlarını değiştirerek, merkez bankaları para piyasasındaki istikrarı sağlamaya çalışırken, istihdam ve büyümeye de destek olmaya çalışır. Faiz oranının düşüşü, tüketici harcamalarını artırarak büyümeyi destekleyici bir görünüm oluşturabilir.

ENFLASYON NEDEN ÖNEMLİDİR?

Enflasyon ülke ekonomisi ve tüketicilerin kişisel finansal durumları üzerinde hem olumlu hem olumsuz etkileri olabildiği için önemli bir konudur.

ENFLASYONUN OLUMSUZ YANLARI

Enflasyon, ekonomistler ve hükümet yöneticileri üzerinde haklı bir kaygı yaratsa da halk için de çeşitli sebeplerden önem teşkil eder. Ekonomik olarak en hassas kişiler en çok zararı görür; ileri yaştakiler ve gelir seviyesi düşük olanlar, ayrıca işçi sınıfının gerçek geliri de düşer. Emeklilik ya da eğitim giderleri için yıllardır para biriktiren kişiler bu paranın alım gücünün büyük oranda düştüğüne şahit olur.

ENFLASYON NASIL DÜŞER?

Paranın satın alma gücünü, yani alım gücünü düşüren yüksek enflasyon, bundan 50 sene önce ev alınabilinen bir miktar ile bugün bir yemeğin bile zor ödenmesine neden olur. Paranın değeri azaldıkça ulusal para birimimize olan güvenimiz de düşebilir. Bu yüzden para biriktirirken ya da para harcayacağımızda başka bir ülkenin para birimini tercih edebiliriz. Kısacası, yüksek enflasyon, paranın yalnızca değişim aracı olma değil aynı zamanda değer biriktirme işlevini de dönüştürebilir. Bu durumda yabancı paraya ve gayrımenkule olan ilgi de artabilir.

ÇEKİRDEK ENFLASYON NEDİR?

Çekirdek enflasyon, fiyatlarda görülen tüm geçici etkilerin çıkarılması sonucunda fiyatların genel düzeyindeki artış anlamına gelir . Bu geçici etkilerin çıkarılması için özel kapsamlı fiyat endeksleri ile hesaplanmaktadır. Çekirdek enflasyon enflasyonun geleceğine yönelik tahminlerde önemli rol oynamaktadır. özellikle Tüfe ve Üfe'yi en çok etkileyen mal ve hizmet grupları bu sepet dahilinde göz önünde bulundurulur. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 2005 yılı Ocak ayından itibaren hesaplanıp yayımlanan Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri Türkiye için çekirdek enflasyonu gösterir .

ENFLASYONUN OLUMLU TARAFLARI VAR MIDIR?

Enflasyon genellikle çok zarar verici olsa da bazı olumlu etkilere de sahip olabilir. Birincisi, enflasyon bir ülkenin ekonomisi harekete geçirebilir. Piyasada daha çok para dolaştıkça, harcayacak daha çok para olur ve bu da daha fazla talep oluşturur.Dolayısıyla üretim teşvik edilir, işsizlik azalır ve ekonominin bütününe daha fazla para eklenmiş olur.

İkinci olarak, enflasyon "Tasarruf Paradoksu" olarak bilinen ekonomik tehlikeye karşı korur. Bu terim ünlü 20. YY ekonomisti John Maynard Keynes tarafından oluşturulmuştur. Tüketicilerin deflasyondaki fiyat düşüşleri süresince ürün alımını erteleme eğilimi göstermeleri anlamına gelir. Görüldüğü üzere enflasyon deflasyonun tersine çalışır ve tüketicilerin fiyatlar daha da artmadan hızlıca ürün ve hizmet alışverişi yapmasını sağlar.

MANŞET ENFLASYON NEDİR?

Enflasyon gıda, enerji, petrol gibi değişken malların bulunmadığı bir mal sepetinin enflasyon oranını hesaplarken, manşet enflasyonu ise daha tüketici fiyat endeksi yansıtan bir mala sepetindeki fiyat artışlarını ölçmektedir. Hesaplama aynı şekilde yapılsa da manşet enflasyonunda daha fazla sayıda ve çeşitlilikte mal bulunmaktadır.

Osman Demir

Haberler.com - Gündem